75
Öz namus və şərəfini pulla, malla qiymətləndirənlərin
son aqibəti cəmiyyət içərisində, ailə yanında qiymətsiz olar.
Qiymətsizlikdən hörmətsiz şey isə həyatda yoxdur. İnsan
hiss edə ki, yaşayır, bir canlı kimi həyatda var, lakin onun
cəmiyyət içərisində qiyməti yoxdur, bu həmin şəxs üçün
ölümdən betər olmalıdır. Ömür şirindir, lakin namus və
şərəflə keçirilən ömür daha şirindir. Həyata gəlmiş hər bir
şəxs yaşamaq üçün hökmən mübarizə aparmalıdır. Lakin
bu mübarizənin də müxtəlif formaları var. Əgər öz həyatını
namus və şərəflə yaşayayaşaya başa vurmaq istəyirsənsə,
onda yalnız daxilindəki müsbət hisslərin həyata keçməsi
uğrunda mübarizə apar və yaşa. Bu cür yaşayışla həm öz
xoşbəxtliyini təmin edərsən, həm də həyatda bir çoxlarına
nümunə olarsan.
Qəlbi saflar üçün safqəlblilik et,
Əlacsız kəslərin köməyinə yet.
Sənə sözüm budur haqq işdən ötrü,
Ümmanlar keçsən də arxasınca get.
***
Xəyanətkar insan sayılar iblis,
Qızıl qiymətinə satılarmı mis?
Altuna, gümüşə vicdanı satmaq,
Dünyada hər şeydən bilin pisdir, pis.
İnsanın arsızlıq edib öz namus və şərəfini ayaqlar altı
na atmasına yol verməsi onu heyvana daha çox yaxınlaşdı
rır. Öz namus və şərəfini qoruya bilməyənlərin əksəriyyəti
yalnız ikiüzlü və qeyrətsiz kəslərdir. Belələri nə ailə, uşaq
qədri bilər, nə də öz qədirlərini bilərlər. Belə kəsləri sərvətlə
asanlıqla əldə etmək olar. Çünki namus və şərəf hissinin
qədrini bilməyənlər həyatda həmişə özləri üçün qəbahətli
də olsa, asan yol tutmağa çalışırlar. Yüngül əyləncəli günlər
76
keçirməyi özləri üçün ar saymırlar. Aşağıdakı bir təmsilə
nəzər salaq.
Düşkün bir gülüş ilə hırıldadı kal yemiş,
Dünən qarpız xıraya yaman acı söz demiş.
Evləndikləri cəmi heç deyildir bircə ay,
Başına daş qarpızın özün tutmaz mənə tay.
Pis olsaydım beş dəfə ərə getməzdim ki, mən,
Beş ərin kəm vəfasın bir dərd etməzdim ki, mən,
Deyərkən düşünmədi bu sözləri o dik-dik,
Qiybətçillik, arsızlıq sayılır ədəbsizlik.
İnsan nə qədər öz hərəkətləriylə, dediyi sözlərlə öz
şəxsiyyətini qiymətləndirirsə, başqalarının da gözündə bir
o qədər hörmətli və qiymətli olar.
Şərəfsizlik adın üstündə qoyma,
Başqası haqqında pisliyə qıyma.
Cən özünə rəva görmədiyini,
Başqa birisinin haqqında yayma.
Şərəfsizlik qiymətsizlik deməkdir. Şərəfsiz kəslərlə
yoldaşlıq etmək özü də şərəfsizlikdir. Çünki ataların belə
bir misalı var: «Dostuna baxım, sənin kim olduğunu de
yim”. Namus, qeyrət qədri bilməyənlərlə dostluq, yoldaşlıq
edənlər unutmamalıdılar ki, gectez bir vaxt onların güdazı
na gedib hörmətdən və qiymətdən düşə bilərlər.
Vardır hər bir kəsin öz dərdi-səri,
Qatma bir-birinə xeyirlə şəri.
Nadan güdazına vermə ömrünü,
Nadanın yoldaşa dəyər xətəri.
77
Ağıllı və dərrakəli kəslər hər vaxt şərəfsizlərlə yoldaş
lıq etməyi özlərinə ar bilərlər. Aşağıdakı bir təmsilə nəzər
salaq.
Ulaq qapılmışdı bir neçə yerdən,
Şikayətçi idi çaqqalla şirdən,
Deyirdi: – Meşədə gəzdiyim zaman,
Mən zərər çəkmişəm bu heyvanlardan.
Çaqqal bircə anda daladı məni,
Şirsə al qanıma buladı məni.
Nə isə bir təhər qaçdım bu yerdən,
Bu vaxt şir acıqla söylədi birdən:
– Bizdə yox hər murdar canlıya meyl,
Ona xoş ətinə pay olmağımdır.
Mənə ağır gələn bu böhtan deyil,
Meşədə çaqqala tay olmağımdır.
Namus və şərəfi dünya malına satmaq olar, lakin dünya
malı ilə almaq olmaz. Onu yalnız cəmiyyət üçün öz fayda
lı əməyinlə qazana bilərsən. Əgər namusu və şərəfi dünya
malı ilə almaq mümkün olsaydı, onda onun heç qiyməti də
olmazdı. Namus və şərəf hər fərdin yalnız və yalnız öz şəxsi
fəaliyyətinin nəticəsi olduğu üçün çox qiymətlidir.
Süst olma həyatda, ümidlə yaşa,
Ümidsiz vurarsan ömrü tez başa.
Saf təmiz qəlbinlə mövqeyini tut,
Uyma əzab verən parlaq daş-qaşa.
***
Olsa da nə qədər varın dövlətin,
Əqlinlə ölçülür ancaq qiymətin.
Əqlin özü sənə dövlət deməkdir,
Əqlin var, olacaq hər vaxt hörmətin.
78
***
Aludə olma heç şöhrətə, şana,
Çalış sözlərindən tapılsın məna.
Şöhrət də, daş qaş da hamısı heçdir,
Hörməti qalacaq ancaq insana.
Şərəfsizlik insanın müxtəlif mənfi hərəkətlərinin nəticə
sində meydana gəlir, ey insan, öz hərəkətlərinə fikir ver,
şərəfsizlikdən uzaq ol. Öz hiss və ehtiraslarını yeri gələndə
boğmağı bacar ki, el içində bədnam olub hörmətdən düş
məyəsən. Ey insan, sənin şərəfin, birinci növbədə, vətəninin,
özünün, ailənin şərəfi deməkdir. Ona görə də sən öz şərəf
hissini həmişə qoruyub uca tutmalısan.
Baş əymə şöhrətin, şanın önündə,
Xoş keçər o zaman, ömrün, günündə.
Böyüklə böyük ol, kiçiklə kiçik,
Alnı açıq yaşa öz vətənində.
***
Şöhrətin, hörmətin tək sənin deyil,
Vətəni sevməsən vətənin deyil.
Vətənə sevginlə nə əldə etsən,
O sənə aiddir, heç kəsin deyil.
Bəzən bir şəxsin timsalında bir elin, bir obanın, bir oy
mağın haqqında kimsələrdəsə fikir yaranır. Ona görə də in
san özünün ən yaxşı cəhətlərini həmişə nümayiş etdirməyə
borcludur. Namus və şərəf hissini başa düşməyənlərin in
sanlıqdan danışmağa haqqı yoxdur. Çünki namussuzlar və
şərəfsizlər insanlıq adına ləkə gətirənlərdir. Aşağıdakı bir
təmsilə nəzər salaq.
Rəis təyin edildi bir idarəyə ayı,
Tülkü, çaqqal söylədi: – Tapılmaz onun tayı.