Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
179 haqqında məlumatlı olmasına imkan yaradır. Qeyd edək ki, uşaqların musiqi savadının hərtərəfli olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Uşaqların müxtəlif üslub və istiqamətlər üzrə musiqi savadının olması çox vacibdir, ona görə ki, gəncliyin bir qisminin klassik musiqidən uzaq düşməsi, yüngül musiqiyə üstünlük verməsi onların estetik zövqünün korlanması, mütərəqqi milli və bəşəri dəyərlər- dən uzaq düşməsinə səbəb olan amillərdir. Ümumtəhsil məktəbində musiqi viktorinalarının keçirilməsi musiqi fənninin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Bu işdə uğur qazanmaq, tədris prosesində yaxşı nəticələr əldə etməyin bir vasitəsi hesab oluna bilər. Bu prosesdə sual-cavab prinsipi, xüsusilə cavabların doğruluğu və ifadəliliyi öyrənilən problemin uzun müddət yadda qalmasına imkan yaradır. Təqdim olunan sualların konkret və aydın olması başlıca tələb olmalıdır. Burada çox mərtəbəli suallardan istifadə etmək olmaz. Sualların səslənməsində variantlardan istifadə etmək olar ki, bu da cavabın doğru-düzgün alınması məqsədlərinə xidmət edir. Musiqi viktorinaları məzmunca müxtəlif müsabiqə tapşırıqları yerinə yetirir. Onun iştirakçıları bütün növ musiqi fəaliyyətində iştirak edir ki, bu da onların musiqi üzrə təhsil fəaliyyəti prosesində aldığı biliklərin sistemli olmasına və zənginləşməsinə kömək edir, özünün erudisiyasını, fəhm və zəkasını üzə çıxarır. Diqqət edilsə görərik ki, musiqi viktorinalarında oyun elementi var. Bu oyunda – viktorinada yarış başlıca əlamət kimi özünü göstərir. Bu cəhət müəllim – pedaqoqun nəzərindən qaçmamalı, əksinə yarışın tərbiyəvi xüsusiyyətlərinin düzgün məcraya yönəldilməsi üçün bütün qüvvələrini səfərbər etməyə çalışmalıdır. Ümumtəhsil məktəbində şagirdlərin idraki-musiqili viktorinalarına xüsusi əhəmiyyət verilməlidir. Öz doğma kəndini, bölgəsini, nəhayət vətəndaşı olduğu ölkəni sevmək, həqiqi vətənpərvər olmaq, milli mədəniyyətə qovuşmaq, dünya mədəniyyətinin inciləri ilə tanış ola bilmək viktorinaların əsas vəzifələrindən sayılır. Musiqi viktorinalarında əyləncəlik də vacib tələblərdən biridir. Bu cəhət tədbirin daha canlı keçməsinə imkan yaradır, düşünmək imkanlarını daha yaxşı, optimal vəziyyətə gətirir. Musiqi viktorinalarını məktəbdə, musiqi gecələrində, bayramlarda, yubley günlərində təşkil etmək mümkündür. Musiqi viktorinaları çevik və sürətli tədbir formalarından biri kimi hər hansı bir vaxt və şəraitdə aparıla bilər. Musiqi viktorinaları cədvəl formasında təqdim edilə bilər. Cədvəlin sol hissəsində seçilmiş sualların komplekti-sağ tərəfdə isə cavabların ifadə olunma növü yerləşdirilir. Qeyd edək ki, viktorinada sual komplektlərinin ifadə olunması müxtəlifdir: məsələn, sözlə ifadə, şəkillə ifadə, musiqi alətləri ilə ifadə etmək və s. Musiqi viktorinaları çox vaxt komandalar şəklində təşkil olunur ki, bu komandalar üzrə əvvəlcədən müəyyən hazırlıq işləri (komandanın adını düşünmək, kapitan seçmək, tədbirin devizini müəyyənləşdimək və s.) görülür. Adətən, tədbirin aparıcısı müəllimlərdən təyin olunur. Bəzi hallarda- kiçik yaşlı məktəblilərlə aparılan viktorinalarda musiqi qabiliyyəti və bacarığı ilə seçilən yuxarı sinif şagirdləri də təyin olunur. Çox geniş və mürəkkəb proqrama malik viktorinalarda isə münsiflər heyəti təşkil olunur. Mükafatların təqdim olunması nəzərdə tutulmuş tədbirdə juri (mükafatı təyin edən ekspert heyəti) yaradılır. Juri viktorinaya yekun vurub, qaliblərə diplom və mükafatlar təqdim edir. Pedaqoji ədəbiyyatda məktəblilər üçün suallara cavab viktorinalarının bir neçə növündən bəhs olunur. Bunları aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür: - kiçik və orta yaşlı məktəblilərə verilən suallara cavab tapmaq məqsədilə təşkil olunan viktorinalar; - idraki əsasa, düşüncəyə və deməli öyrənməyə əsaslanan viktorinalar. Bu növ viktorinalar kiçik və orta yaşlı məktəblilərlə musiqi fənni üzrə aparılan məşğələlər zamanı və sinifdənxaric tədbirlər prosesində təşkil olunur; - musiqi alətləri haqqında viktorinalar. Bu növ viktorinalar şagirdlərin musiqi alətlərinə aid bilik və təsəvvürlərinin genişlənməsi və zənginləşməsində istifadə edilir. Viktorinaların bu növündə suallar aydın, mənalı olmalı, düşüncəyə əsaslanmaqla musiqi fənni üzrə sistemli biliklərin daha da dərinləşdirilməsinə xidmət etməlidir. Bu cür suallar komplektinə aşağıdakıları daxil etmək olar: - Musiqi incəsənətinin emblemi hansı musiqi alətidir? Cavab: lira - Hansı musiqi alətinin adı fransız dilinə tərcümədə “Şahənə” mənasını verir? Cavab:Royal - Hansı musiqi aləti iki terminlə- “möhkəm” və “səssiz” ifadə olunur? Cavab: Fortepiano - Hansı musiqi aləti özündə fortepiano və qarmonu birləşdirir? Cavab: Akkardion 180 - Hansı kilsə musiqi aləti dilli alətlərin ən böyüyü adlanır? Cavab: Orqan - Hansı musiqi aləti italyanca “külək, meh” kimi adlanır? Cavab: Fleyta - Hansı yunan sözü “həmahəng, həmavaz” kimi tərcümə edilir? Cavab: Harmoniya - Qobustan qayaüstü təsvirlərində qədim əcdadlarımız hansı rəqsi ifa edirlər? Cavab: Yallı - Hansı tarzən qədim musiqi alətimiz olan tarı ilk dəfə olaraq diz üstündə yox, sinə üstündə çalmışdır? Cavab: Mirzə Sadıqcan - İlk Azərbaycan uşaq baletinin müəllifi kimdir? Cavab: Əşrəf Abbasov, “Qaraca qız” baleti. - Azərbaycanda musiqiyə dair nəşr olunmuş ilk kitabın müəllifi kimdir? Cavab: Mir Möhsün Nəvvab, “Vüzuh-ül-Əqram” və s. Bir cəhəti də qeyd edək ki, sinifdən-sinfə keçdikcə musiqi viktorinalarını məzmunca daha keyfiyyətli və nisbətən dərinləşdirilmiş, əgər belə demək mümkünsə, çətinləşdirilmiş şəkildə təşkil etmək vacibdir. Ümumən, viktorinaların təşkili və keçirilməsi uşaqların yaş və bilik səviyyəsinə uyğun aparılmalıdır. Belə bir pedaqoji tələbin nəzərə alınması tədbirin səmərəli və faydalı olmasına, bu sahədə yeni-yeni uğurların əldə edilməsinə imkan yaradır. Müşahidə və təhlillərimiz göstərir ki, ümumtəhsil məktəbində musiqi viktorinaların ardıcıl və sistemli şəkildə aparılması uşaqların qavrayışı, duyğu və hissləri, intellektual səviyyəsinin inkişafına olduqca müsbət təsir göstərir. Bu həm də yüksək tərbiyəvi əhəmiyyətə malikdir. Ona görə də məktəblilərin musiqi sahəsində bilik və bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi qayğısına qalmaq, bu sahədə əldə edilmiş qabaqcıl təcrübənin öyrənilib ümumiləşdirilməsinə, ondan istifadə imkanlarının müəyyənləşdirilməsinə diqqət yetirmək xüsusi vaciblik qazanır. Məktəbliləri musiqi fəaliyyətinə hazırlamaq, onların xüsusilə ifaçılığını təkmilləşdirmək, bu istiqamətdə fəallığına nail ola bilmək indiki halda xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Çünki məktəblinin musiqi savadına yiyələnməsi, onun mənalı və ifadəli emosiyaya malik olması, müəyyən səviyyədə harmoniyanı qavraya bilməsi, birgəlik tələb edən bədii musiqili tədbirlərdə qarşılıqlı şəkildə iştirakı, bu zaman kollektivlə ünsiyyət və münasibətlərdə olması şagird şəxsiyyətinin formalaşması komponenti kimi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bütün bunlar müxtəlif formalardan, növ və vasitələrdən istifadə etməyi tələb edir ki,bu işdə sinif şəraitində və sinifdənxaric işlərdə musiqi viktorinalarından istifadə şagirdlərdə musiqi mədəniyyətinin formalaşmasına təsir səviyyəsi ilə seçilir. Məsələn, “Düzgün cavabı tap” forması aşağıdakı qaydada təşkil oluna bilər. Tövsiyə olunan suallar üzrə üç cavab təklif edilir. Lakin bu cavablardan ikisi doğru deyil. Düzgün cavabı tapmağa təşəbbüs edin. 1. Hansı bəstəkar Azərbaycan milli operasının yaradıcısıdır? Ü.Hacıbəyov, M.Maqamoyev, A.Zeynallı 2. Bu bəstəkarlardan hansı həm də dünya şöhrətli dirijor olmuşdur? Ü.Hacıbəyov, A.Məlikov, Niyazi 3. İlk Azərbaycan baleti hansı bəstəkar tərəfindən yazılmışdır? F.Əmirov (“Min bir gecə”), Ə.Bədəlbəyli (“Qız qalası”). Q.Qarayev (“İldırımlı yollarla”) 4. “Füzuli” kantatası hansı bəstəkarındır? V.Adıgözəlov, S.Rüstəmov, C.Cahangirov 5. “Azad” operası hansı bəstəkara məxsusdur? C.Cahangirov, C.Ələsgərov, C.Hacıyev 6. “Ölkəm” poemasının bəstəkarı və şerin müəllifini tapın? A.Zeynallı – Cəfər Cabbarlı, F.Əmirov- Cəfər Cabbarlı, T.Quliyev – Rəsul Rza 7. Aşağıda göstərilən hansı musiqi əsərləri Tofiq Quliyevindir? 1. Sənə də qalmaz, Ağacda leylək, Badamlı 2. “Sürəyya”, Alagöz, Kəndimiz 3. Mən səni araram, Bahar gəlir, Azərbaycan elləri 8. “Min bir gecə” baleti hansı bəstəkarındır? Süleyman Ələsgərov, Arif Məlikov, Fikrət Əmirov 9. Arif Məlikovun dünyanın 50-dən artıq teatrında tamaşaya qoyulmuş baleti hansıdır? “Nəsimi”, “Yeddi gözəl”, “Məhəbbət əfsanəsi” 10. Azərbaycan muğamları əsasında yazılmış simfonik əsərlərin sırasını göstərin Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|