Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

177 
 
  литературы, 1985, 511 с., с.174-179.(30/24) 
10.
 
Mehdi Niyazi. 110 nəsnə. Hərəsindən bir az. B.: Qanun, 2014, 448 s., c.31-34.  
11.
 
Леви-Стросс Клод. Структура и форма. Размышления об одной работе Владимира   
  Проппа // Семиотика. М.: Радуга, 1983, с.400., с.400-428,; 
12.
 
 К.Г.Юнг. Душа и миф: шесть архетипов. Психология образа трикстера.  
  http://www.upelsinka.com/Russian/classic_yung_2.htm  
13.
 
Hantinqtonun  İslam  münaqişələri  ilə  bağlı  gətirdiyi  statistika  belədir:  müsəlman  dövlətlərində   
konfliktlərin 53.5%-də zor, savaş tətbiq edilib. Hadbukt Britaniyada bu,11.5%,  ABŞ-da 17.9%, 
Sovetlərdə 28.8% olub (Samuel P. Hantington. The Clash of Civilization and the Remarking of 
World Order. Simon and Schuster p. 258) 
14.
 
 Попов Владимир. Меч Иисуса http://www.mirvboge.ru/2011/03/mech-iisusa/.  
15.
 
 Rahid Ulusel söyləyəndə ki, dünya layihələrlə yox, ritmlə idrə olunur, əslində,  harmoniyanın ritm 
variantındə təqdim edir (bax: Ulusel Rahid. Mədəniyyət və texnosivilizasiya. B.: Azərbaycan Milli 
Ensiklopediyası, 2003, 188 s., s.19)  
 
 
ABSTRACT 
Haleddin Sofiev 
Correlation of taxonomic and typological  
methods in culturology 
 
 
 
Taxonomy  and  typological  culturology  highly  reflect  significant  operation  of  the  idea.  This 
principal kind of  identification operation in cognition is taxonomy. Biology, geography, linguistics 
and sociology highly prefer taxonomy in  their methods.  In the researching sphere taxonomy joins 
events  of  this  sphere  on  a  certain  significant  basis.  Epistemological  paradigms  such  as 
“identification” and “differentiation” can be   joined and called the “identification-differentiation” 
paradigms. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Халеддина Софиев 
Соотношение таксономического и типологического  
методов в культурологи 
 
    
Таксономия  и  типологическая  культурология  на  высочайшем  уровне  отражают 
значительное  действие  мысли.  В  познании  этим  значительным  видом  идентификационного 
действия  является  таксономия.  Биология,  география,  языкознание  и  социология 
предпочитают  таксономию  по  своему  методе.  В  изучаемой  сфере  таксономия  на 
определенной  значительной  основе  объединяет  события  этой  сферы.  Воссоединив 
эпистолярные  парадигмы  «идентификация»    и    «дифференциация»    их  можно  назвать 
парадигмой «идентификация-дифференциация» .  
 
 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim etdi: Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, 
dosent V.Rzayev 
 
 
 
 

---

178 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
 
 NİSƏ ƏLYAROVA 
                                                   Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:377 
ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNDƏ MUSİQİ VİKTORİNALARI 
 
Açar sözlər: Orta məktəbdə musiqi fənni, musiqi tərbiyəsi, musiqi viktorinaları, viktorinaların 
forma və növləri, musiqi viktorinalarının idrakı və tərbiyə əhəmiyyəti 
Key  words:  music  subject  at  secondary  school,  music  upbringing,  music  quizes,  forms  and 
types of quizes, perceptive and educational importanse of music quizes  
Ключевые  слова:  предмет  музыки  в  средней  школe,  музыкальное  поведение, 
музыкальные  викторины,  формы  и  виды  викторин,  моральные  иумственние  значение 
музыкальных викторин 
Musiqi  tərbiyəsi  məktəblilərin  estetik  tərbiyəsinin  inkişafında  əhəmiyyətli  yer  tutur.  Bu  tərbiyə 
istiqaməti şagirdlərin fərdi qabiliyyətlərinin aşkar edilməsi, onların musiqi üzrə istedadının,  maraq və 
meyllərinin üzə çıxarılması onların yaradıcı təfəkkürün inkişafı, təxəyyülünün, yaddaşının, qavrayış və 
hisslərinin zənginləşməsinə əsaslı təsir göstərir. Tədqiqatlar sübut edir  ki, uşaqlara hələ kiçik yaşlardan 
klassik  musiqi  (instrumental)  əsərlərini  dinləmək  və  öyrənmək  işi  müntəzəm  və  davamlı  aparılarsa 
onlarda  musiqini  sevmək,  bu  sahədə  müəyyən  tərbiyəvi  keyfiyyətlər  formalaşdırmaq  mümkündür. 
Musiqi uşaqların zövqünü və hisslərini tərbiyə etmək işində çox güclü təsir vasitəsidir. 
Yetişən  nəslin  musiqi  tərbiyəsinin  ardıcıllığı  və  sistemliliyi  onlarda  belə  demək  mümkünsə, 
Mosart  və  Bethoveni,  Qara  Qarayevlə  Fikrət  Əmirovu  fərqləndirmək  bacarıqlarının  formalaşmasına 
imkan yaradır. 
Uşaqlarda musiqi savadını inkişaf etdirmək üçün müxtəlif yol və vasitələr, forma və priyomlardan 
istifadə olunur. Musiqi məşğələlərində uşaqların musiqi təhsilini yaxşılaşdırmaq üçün viktorina forması 
əlverişli,  ideal  formalardan  biridir.  Lakin  təəssüflə  qeyd  edək  ki,  məktəb  təcrübəsində  bu  unikal 
formadan  lazımi  səviyyədə  istifadə  edilmir.  Musiqi  viktorinaları  yalnız  musiqiyə  məhəbbət  hissi 
aşılamaqla qalmır, həmçinin uşaqların real biliklərə yiyələnməsi işinə də müəyyən kömək göstərir. 
Musiqi viktorinalarının aşağıda göstərdiyimiz növlərini müəyyənləşdirmək olar: 
- “Şəkildə göstərilən bəstəkarı tap”; 
- “Mahnını tap”; 
- “Hansı mahnının mətnidir”; 
- “Musiqi ifaçısını tap”; 
- “Musiqinin bəstəçisini tap”; 
- “İfaçını tap”; 
- “Melodiyanı tap”; 
- “Düzgün cavabı tap”; (musiqi, yaxud bəstəkar haqqında) və s. 
Bundan başqa  “musiqini bilənlər üçün müsabiqə”, “musiqi  kolleydoskop” kimi  formalardan 
da  istifadə  olunması  faydalıdır.  Təcrübə  göstərir  ki,  uşaqların  meyl  və  maraqlarına  görə  təşkil 
olunan viktorinalara şagirdlər xüsusi həvəs göstərirlər. 
 Viktorinanın “Bəstəkarı tap”, yaxud “ Düzgün cavabı tap” forması şagirdlərin musiqi biliklərinin 
formalaşmasında  xüsusi  yer  tutur.  Musiqi  viktorinasının  bu  formasının  təşkili  o  vaxt  müvəffəqiyyət 
qazanar ki, bu prosesə qədər uşaqlar minimal səviyyədə olsa da klassik musiqi və bəstəkarlar haqqında 
məlumatlı olsun. Viktorinaların “Bəstəkarı tap”  forması  xüsusi hazırlıq tələb edir. Burada uşaq növbə 
ilə  müxtəlif  bəstəkarların  əsərlərindən  parçaları  dinləyir  və  bu  musiqi  parçalarının  hansı  bəstəkarın 
əsərindən olduğunu müəyyənləşdirməyə çalışırlar. Musiqi əsərlərindən hissələri dinləmə üç, yaxud beş 
dəqiqə olmalıdır ki, bu parçalar uşağın beynində tam şəkildə əks olunsun. Uşaq səsləndirilmiş musiqi 
parçasının kim tərəfindən yazıldığını dəqiq şəkildə ifadə etməlidir. 
Musiqi  viktorinası  uşağın  məşhur  musiqi  xadimləri  və  müğənnilərin  həyatı  və  yaradıcılığı 

---