Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №5(79) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №5 (79)

266 
 
Təəsüflə  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  hal-hazırda  respublikamızda  innovasiya  sahibkarlığından 
zəif istifadə edilir. Halbuki, müəssisələrin modernləşdirilməsi, müasir və mütərəqqi texnologiyanin 
tətbiqi,  bazarda  amansız  rəqabətə  davam  gətirə  bilən  məhsulların  istehsalı  innovasiya 
sahibkarlığından  çox  asılıdır.  İqtisadiyyatın,  sənayenin  gələcək  inkişafı  innovasiya  sahibkarlığına 
əsaslanmalıdır.  Çünki,  iqtisadi  artımın  əsası  kimi  struktur  dəyişikliklər  texnoloji  proseslərsiz 
mümkün deyil. Burada hərəkətverici qüvvə  innovator, ətraf mühit və müəssisədir. Bu üç sistem bir-
biri  ilə  qarşılıqlı  əlaqədədir.  Yeniliklər  bazarının  normal  fəaliyyəti  intellektual  mülkiyyətdən 
düzgün  istifadəni  tələb  edir.  İntellektual  mülkiyyət  əsasən  4  növə  ayrılır:  Patent,  ticarət  markası, 
müəlliflik hüququ və sənaye sirləri. Bunların hərəsinin öz funksiyası var. Belə ki, patent- ixtiraçılar 
arasında  müqavilə,  ticarət  markası-firmanın,  müəssisənin  rəmzi,  müəlliflik  hüququ  isə  orginal  
müəlliflik deməkdir. 
İnnovasiya  sahibkarlığının  müvəffəqiyyətinin  əsas  şərtlərindən  biri  innovasiya  fəaliyyətının 
qiymətləndirilməsidir. Bu asan deyil, lakin zəruridir, çünki innovasiya prosesinin stimullaşdırılması 
həyata  keçirilməlidir.  Ölkədə  innovasiyanın  rolunu  daha  dərindən  dərk  etmək  üçün  tanınmış  alim 
P.Drukerin dediyi bir kəlamı yada salmaq kifayətdir: “Gələcəkdə dünyada varlı yaxud kasıb ölkələr 
anlayışı  olmayacaqdır.  İnnovasiyaya  üstünlük  verən  ölkələr  və  ona  diqqət  yetirməyən  “inamsız” 
ölkələr olacaqdır”. 
ƏDƏBİYYAT 
1. Şahbazov K.A., Məmmədov M.H., Həsənov H.S. Menecment, Bakı, 2005 
2. Quliyev T.Ə.«Menecmentin (idarəetmənin) əsasları», Bakı, 2001  
3. Atakişiyev M., Süleymanov Q. «İnnovasiya menecmenti», Bakı, 2004 
4. «İqtisadiyyat və həyat» jurnalı (9-10*2006) 
5. «İqtisadiyat və həyat» jurnalı, (3-4*2004) 
 
ABSTRACT 
                                                                                                            Adigezalova Havva  
                       The role of innovations in the organization of the business 
 
The  article  started  essence  of  innovation  and  its  application  in  production  as  a  result  of 
changes  in  production  are  described.  It  was  noted  that  innovation  -  new  technological  ideas, 
proposals  and  implementation  of  practical  application  of  scientific  and  technological  decisions. 
Innovation  in  the  form  of  new  technology  innovations,  product  and  service  categories, 
manufacturing,  financial,  commercial  and  administrative,  organizational,  technical  and  socio-
economic  decision-profit  use.  Acceleration  of  the  process  of  production,  the  introduction  of 
innovations, earnings growth is reflected in the reduction of physical inputs. In addition, the article 
also examined the impact of innovation in the economy. 
 
РЕЗЮМЕ 
Адыгезалова Хавва                 
Роль инноваций в организации деятельности предприятий 
В  статье  раскрывается  сущность  инноваций  и  изменения,  происходящие  в  результате 
их  внедрения  в  производство.  Также  замечено,  что  инновация  –  это  практическое 
применение  и  внедрение  новых  технологических  идей  и  предложений.  Инновация  –  это 
прибыльное  использование  информаций,  товаров  и  услуг,  производства,  финансов  и 
коммерции  в  решении  социально-экономических,  организационно-технических  целей. 
Внедрение инноваций в производство выражается в ускорении производственных процессов, 
в  повышении  прибыли  и  в  сокращении  расхода  физического  труда.  Кроме  этого  в  статье 
рассматривается влияние инноваций на экономику страны в целом.  
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  31  oktyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 02). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi: 
İqtisad  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor A.Rüstəmov
 

---

267 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 5(79) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 5 (79) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 5 (79) 
 
 
HAKAN GÜNGÖRMEZ 
[e-mail] 
UOT :330 
TUZUN SAĞLIKTAKİ ÖNEMİ VE EKONOMİDEKİ BOYUTU 
                                                                                                                                                                               
Anahtar kelimeler: Tuz, sağlık, Tüketim, Ekonomi 
 
Giriş: İlk çağlardan bu yana insanların hayatında önemli bir yer işgal eden tuzun  kullanım 
alanları çeşitlilik gösterir. Başta gıdaların korunması ve tatlandırılması olmak üzere, tıptan sanayiye, 
hayvancılıktan tarıma kadar bir çok konuda tuza ihtiyaç duyan insan, bu maddeyi temin etmede bir 
hayli çaba sarf etmiştir. Günümüzde olmasa bile tuz için insanlar büyük sıkıntılara göğüs germişler 
ve emek vermişlerdir.   
Eski çağlardan itibaren insanlar yiyeceklerini çürümelere karşı korumak ve tatlandırmak için 
tuza  ihtiyaç  duymuşlardır.  Daha  sonraki  dönemlerde  tuzun  söz  konusu  işlevlerine  ilave  olarak, 
sanayide ve insan sağlığının korunmasında da işe yaradığı anlaşılmış ve önemi daha da artmıştır. Bu 
makalede de tuzun insan sağlığı üzerindeki rolü ve ekonomik etkisi anlatılmaktadır. 
Tarih boyunca tuzun önemi.Tuz uygarlık tarihi bakımından önemi olan ve tarih öncesinden 
beri  bilinen  değerli  bir  (mineral)  madendir.  İnsan  ortaya  çıktıktan  kısa  bir  süre  sonra  tuzu 
kullanmayı öğrenmiş ve önemi günden güne artmıştır. Eskiden sadece gıdaların lezzetini arttırmak 
ve onları saklamak için kullanılan tuz zaman içinde sanayide de yer almaya başlamış, son iki yüz yıl 
içinde de sağlık dahil bir çok alanda tüketilen bir madde durumuna gelmiştir. 1700’ lü yıllara kadar 
sadece besinlerde lezzet amacıyla kullanılan tuz on dokuzuncu yüzyılda besinleri saklama, konserve 
yapma gibi saklama yöntemleri için kullanılmaya başlamıştır. 
Günümüzde besin eklemesinden daha çok endüstriyel amaçla kullanılmaktadır. 
Tarih  öncesinde  M.Ö  6000’  lerde  Çin’  de,  M.Ö  5000’  lerde  Polonya’  da,  M.Ö  3500’  lerde 
İspanya’  da  ve  aynı  dönemlerde  Avusturya’  da  tuz  yataklarının  ya  da  tuz  madenlerinin  varlığına 
işaret  eden  verilerden  söz  edilmektedir.  M.Ö  2700’  lerde  Çin’  de  tuzun  ilaç  olarak  tedavi  amaçlı 
kullanıldığı,  yine  Çin’  de  M.Ö  800’  lerde  tuzun  ticaretinin  yapıldığı  ve  aynı  yöntemin  1000  yıl 
kadar  sonra  Romalılar  tarafından  da  kullanıldığına  ait  veriler  mevcuttur.  Anadolu’  da  tuzun 
kullanımına  ait  belgeler  Hititlere  aittir.  Hititler  ekmeği  tuz,  kimyon,  çörekotu,  kişniş  ve  bal  ile 
tatlandırarak  kullanmaya  başlamışlardır.  Boğazlayandaki  kanıtlar  M.Ö  1200’  li  yıllarda  Hititlerin 
tuz  ticareti  yaptığı  ve  barış  anlaşması  metinlerinde  tuz  yataklarının  yer  aldığını  göstermektedir. 
Ortadoğu’ da Ölü Deniz yakınındaki tuz yatakları Bronz çağından beri işletildiği bilinen en eski tuz 
yataklarıdır.  Deniz  suyundan  tuz  elde  etmeyi  öğrenen  Romalılar  tuzu  yarımadanın  iç  kesimlerine 
yollamak  için  ilk  Roma  yollarından  olan  tuz  yollarını(via  salaria)  inşa  etmişlerdir.  Araştırmalar 
Avrupa’  da  Keltlerin tuza  sahip  olduğu  dönemde,  Amerika’  da  da  Mayaların  tuza sahip  olduğunu 
göstermiştir. 
(Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı 2011- 2015;Sağlık Bakanlığı) 
Tarihte tuz para yerine kullanılacak kadar değerli olmuştur. İngilizcede yer alan “maaş,ücret” 
anlamındaki  “salary”  kelimesinin  Latince  kökenli  “salarium”  dan  geldiği  ve  bu  kelimenin 
başlangıçta  Romalı askerlere  verilen tuz  tahsisatını  ifade  ediyordu.  Günümüzde  hala  Afrika’  daki 
bazı toplumların tuzu para gibi işlem gören bir değişim aracı olarak kullandığı bilinmektedir. 
Tuzun  tarihinin  irdelendiği  bir  çalışmada  et  ve  balığı  tuzlayarak  saklayan  ilk  uygarlığın 
Mısırlılar olabileceği belirtilmiş, balığı tuzda saklamaya ilişkin en eski Çin belgelerinin M.Ö. 2000’ 
li  yıllara  rastladığı  ifade  edilmiştir.  Ayrıca  çok  daha  eski  tarihlerden  kalan  mısır mezarlarında  da 
tuzlanmış balık ve kuş eti bulunduğuna da dikkat çekilmiştir. Günümüzde birçoğu sağlık alanında 
olmak üzere tuz, yaklaşık on dört bin ayrı ürünün imalatında kullanılmaktadır. Koruyucu görevini 

---