Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №5(79) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №5 (79)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
278 Şəkil 1. Əsas kapitala daxili investisiyaların dövlət və qeyri-dövlət sektoru üzrə sturukturu (%-lə) Şəkil 2. Əsas kapitala yönəldilmiş daxili investisiyaların mülkiyyət növlərinə görə bölgüsü (min manatla) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dövlət qeyri-dövlət 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dövlət qeyri-dövlət 279 Şəkil 3. Daxili investisiyaların sahələr üzrə bölgüsü (min manatla) Daxili investisiyaların sahələr üzrə bölgüsünün dinamikasının (şəkil 3) təhlili göstərir ki, sahələr üzrə investisiya qoyuluşlarının artım templəri müxtəlifdir. Xam neft və qaz hasilatı, nəqliyyat, mənzil tikintisi, emal sənayesi, aqrar sektor və digərləri daxili investorları xüsusi ilə cəlb edir. Nəqliyyat sahəsinə investisiyaların kifayət qədər iri həcmlərlə artımı dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən infrasturuktur layihələri ilə əlaqələndirilir. Son illərdə aqrar sektora, ticarət obyektlərinə və mənzil tikintisinə investisiya qoyuluşlarının artımı bu sahələrin də investorlar üçün cəlbedici olmasından xəbər verir. Ölkə iqtisadiyyatına qoyulan xarici investisiyaların sahələr üzrə sturukturuna diqqət yetirdikdə, bu investisiyaların əsas hissəsinin mədənçıxarma sənayesinə, xüsusilə xam neft və qaz hasilatı sahələrinə yatırıldığını görərik. Nəqliyyat sektoru üzrə artan investisiyalar bu sektorun da xarici investorların maraqlarına uyğun gəldiyini göstərir. Tikinti, informasiya və rabitə sahələrinə xarici investisiya qoyuluşlarındakı artım meylləri bu sahələrin də xarici investorlar üçün cəlbedicilik baxımından perspektivli olmasını göstərir (şəkil 4 və 5). Şəkil 4. Əsas kapitala yönəldilmiş daxili və xarici investisiyalar (min manatla) Azərbaycanda emal sahələrinin xarici investorlar üçün cəlbedici olmaması faktı bu sahədə rəqabətqabiliyyətliliklə bağlı müəyyən prablemlərin hələ də qalmasından xəbər verir. Belə hal iqtisadiyyatın innovativ inkişafında, elmi biliklərə və ixtisaslı kadrlara təlabatın formalaşmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən emal sənayesinin və digər qeyri-neft sektoru sahələrinin xarici investorlar üçün cəlbediciliyinin təmin olunması üçün hələ görüləsi işlərin çoxluğundan xəbər verir. Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiyaların ölkələr üzrə sturukturunun dinamikası 5-ci şəkildə 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Aqrar sektor Sənaye Ticarət Nəqliyyat İnformasiya və rabitə Daşınmaz əmlak Dövlət idarəetməsi və müdafiə İstirahət və əyləncə Digərləri 0% 50% 100% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 daxili investisiya xarici investisiya 280 verilmişdir. Şəkildən göründüyü kimi, Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas xarici investorları Böyük Britaniya, ABŞ, Yaponiya, Norveç, Türkiyə, beynəlxalq maliyyə təşkilatları və digər ölkələrdir. Şəkil 5. Xarici ölkələr üzrə əsas kapitala yönəldilmiş xarici investisiyalar (min manatla) Dünyanın ən sürətli inkişaf edən ölkələrindən biri kimi´ xarakterizə edilən Azərbaycanda sosial- iqtisadi sahədə qazanılan nəaliyyətlər beynəlxalq miqyasda da yaxından izlənməkdə, diqqətlə öyrənilməkdədir. Bu sahədə araşdırma aparan təşkilatların, ekspertlərin yekun qənaəti belədir ki, Azərbaycan iqtisadi sferada uğurlarla zəngin bir yolda irəliləyir və artıq özünəməxsus cəhətləri olan inkişaf modelinin əsasını qoyub. Qeyd edilənlərin məntiqi nəticəsidir ki, son bir neçə ildə Azərbaycan Ümumi Daxili Məhsulun artım dinamikasına görə, dünya dövlətlərinin lideri statusunu daşıyır. ƏDƏBİYYAT 1. Azərbaycan Respublikasının Statistik Göstəriciləri. 2001, 2002, 2005, 2009, 2010, 2014 2. Məmmədov Ə., Seyfullayev İ. Vergi və investisiya mühiti. Bakı, 2014, 376 səh. 3. Allahverdiyev H.B., Məmmədov Z.T. İnvestisiya proseslərinin tənzimlənməsi. Bakı, 2003, 71 səh. 4. Hüseynova A.M. Statistikanın ümumi nəzəriyyəsi. Dərs vəsaiti. Bakı, 2008 5. http://stat.gov.az/ Dövlət Statistika Komitəsinin rəsmi saytı. ABSTRACT Shafa Bagirova General analysis of the investments in Azerbaijan In the result of rational use of investment directed to fix ed capital submission into use o lot of new important objects were provided.After gaining of the independence the am ount of direct investment invested by foreign and joint companies to non-oil sector of the economy during last years has increased each year. РЕЗЮМЕ Шафа Багирова Общие анализ инвестиционных вложений в Азербайджане В результате рационального и целесообразпого использования направленного на основной капитал инвестиций было обеспечено здача на использование много новых объектов важного значения. После восстановленния независимости в течении прошедших лет в стране было увеличено из года в год непосредственной инвестиции в ненефтьяной сектор экономики со стороны действующих предприятий. НДУ-нун Елми Шурасынын 31 oktyabr 2016-cı ил тарихли гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 02). Məqaləni çapa təqdim etdi: İqtisad üzrə elmlər doktoru, professor A.Rüstəmov 0.00 2,000,000.00 4,000,000.00 6,000,000.00 Böyük Britaniya ABŞ Yaponiya Norveç Türkiyə Fransa Beynəlxalq təşkilatlar 281 MÜNDƏRİCAT TARİX 1. Zəhmət Şahverdiyev. XX əsrin axırlarında Naxçıvanda tarixi hadisələrin xronoloji təhlili.........3 2. Fəxrəddin Səfərli. “Naxçıvanqala” tarix-memarlıq muzey kompleksində nümayiş etdirilən epiqrafik abidələr .....................................................................................................................9 3. Vidadi Muradov. XVIII-XX əsrin əvvəllərində Ordubad şəhərinin iqtisadi həyatına dair........13 4. Şamxal Məmmədov. XVIII əsrə qədərki dövrdə Rusiya-erməni əlaqələri...........................18 5. Məmməd Əliyev. Naxçıvanda muzey quruculuğunun sürətli inkişafı..................................24 6. Emin Şıxəliyev. Böyük Britaniyanın arxiv materialları əsasında İngiltərənin “erməni” siyasəti və Naxçıvana təsiri (1917-1920-ci illər)……………………………………………28 7. İsmayıl Zeynalov. XIX-əsrin sonu XX-əsrin birinci yarısında Azərbaycanın Naxçıvan bölgəsində əkinçilik təsərrüfatı (taxılçılıq).............................................................................37 8. Abdulla Mustafayev, İlqar Kəngərli. Osmanlı dövləti ərazisində erməni xəyanətkarlığı..44 9. Xəzər Hüseynov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında taxılçılığın inkişaf etdirilməsi tarixindən (1991-2015-ci illər)...............................................................................................52 10. İsa Arslan. Şah I Abbasın hakimiyyəti dövründə Azərbaycan Səfəvi dövləti ilə Osmanlı dövləti arasında siyasi münasibətlər.......................................................................................58 11. İbrahim Kazımbəyli. Rusiya işğalından sonra İrəvan bölgəsinin idarəçiliyi……………... 63 12. Zenfira Seyidova. El sənəti – nümunələrimizin təbliğ olunduğu muzey............................. 72 13. Elnur Kəlbizadə. Naxçıvanın ərazisi və sərhədləri (XVIII əsrin birinci yarısında)............. 76 14. Zeynəb Quliyeva. I Kültəpədən aşkar edilmiş obsidian alətlər (2014-2016)...................... 81 15. Sara Hacıyeva, İlhami Əliyev. Orta əsrlər dövrü Naxçıvanda ipəkçiliyin inkişafı..............88 16. Emin Məmmədov. Qədim Şərur bölgəsinin erkən tunc dövrü keramikası tarixindən (1991- 2015-ci illər)...........................................................................................................................93 17. Toğrul Хəlilov. Naxçıvanın erkən tunc dövrü dulusçuluq məhsulları................................. 97 SOSİAL ELMLƏR VƏ HÜQUQ 18. Мяммяд Рзайев. Сивилизасийаларарасы диалогда шяхсиййят амили........................ .........103 19. Əmir Əliyev, Pərvinə İsmayılova. Beynəlxalq və milli hüquqda mədəni hüquqların təsnifatı.................................................................................................................................107 20. Elman Cəfərli. Keçmiş SSRİ konstitusiyalarında muxtar respublikalarla bağlı hüquqi normalar və Naxçıvan muxtariyyəti........................................................................................113 21. Sevinc Abbasova. Azərbaycan Respublikasında qadın qeyri-hökumət təşkilatları yeni inkişaf mərhələsində (2007-2013-cü illər)…………………………………………………………....120 22. Müslüm Nəzərov . Postindustrial cəmiyyətdə peşə strukturunda baş verən dəyişikliklər……….126 23. Musa Haqverdiyev. Türkdilli dövlətlər birliyi: genezisi və inkişaf yolları………. ……..130 24. Novruzəli Rəhimov. Qloballaşma şəraitində dini tolerantlığın və multikultural dəyərlərin qorunması................................................................................................................................138 25. Bağır Babayev. XX əsr Azərbaycan demokratik fikrində milli birlik problemi...............145 26. Hafiz Hüseynov. Cəmiyyətin sosial-siyasi inkişafinda multikultural dəyərlərin yeri və rolu………………………………………………………………………………………...153 27. Nadir Hüseynbəyli. Naxçıvan ziyalıları repressiya illərində..............................................157 28. Vidadi Salmanov. Multikulturalizm və vətənpərvərlik…………………………………..162 29. Arzu Abdullayev. Dünyəvi demokratikləşmə prosesinə Azərbaycan yanaşması...............167 30. Dinara Ağalıyeva. Asiya ölkələrində turist fəaliyyətinin nizamlanması modellərinin hüquqi aspektləri...............................................................................................................................170 31. Rəşadət Yaqublu. Davamlı inkişaf konsepsiyasının fəlsəfi mahiyyəti...............................176 282 32. Səbuhi İbrahimov. Azərbaycanda dini müxtəliflilik və multikulturalizm..........................181 33. Aynurə Musayeva. Şəxsiyyətin şərəf və ləyaqəti əleyhinə olan cinayətlərlə mübarizədə cinayət qanunvericiliyinin inkişafı tarixi..............................................................................185 34. Fuad Xəlilzadə. Majoritar seçki sistemi və bu sistemin digər seçki sistemlərindən fərqi.............192 35. Rəşadə Quliyeva. Qrup halında törədilən tamah-zorakı cinayətlərə dair işlər üzrə sübutetmədə məhkəmə ekspertizalarının rolu və əhəmiyyəti...............................................195 36. Könül Salmanova. Fəaliyyət anlayışının sosial-fəlsəfi mahiyyəti.....................................199 İQTİSADİYYAT 37. Ağarza Rüstəmov. Toxum fondlarının yaradılması bitkiçiliyin inkişafında yeni mərhələ kimi..................................................................................................................................206 38. Müslüm Cabbarzadə. Region iqtisadiyyatında özəl bölmənin inkişafı: nailiyyətlər və perspektivlər.........................................................................................................................210 39. Теймур Аббасов. Naxçıvan MR-in sosial-iqtisadi инкишафындa сащибкарлыğın rolu və inkişaf istiqamətləri...................................................................................................215 40. Mehdi Bağırov. Kənd təsərrüfatı informasiyasının formalaşmasında marketinqin rolu...........222 41. Gülarə Rəhimova, Kəmalə İbrahimova. Ekonometrik məsələlər və onların riyazi həlli……226 42. Hüseyn Bağırsoylu. Sərbəst ticarət zonalarının yaradılmasında regional imkanların mövcudluğu və onların qiymətləndirilməsi yolları……………………………………….237 43. Cavadxan Qasımov. Məşğulluq müasir dövrün aktual məsələsi kimi..................... ..........242 44. Sevinc Cabbarova. Dövlətin sosial siyasəti və əmək potensialından səmərəli istifadəsi…….245 45. Rüfət Əliyev. Sığorta fəaliyyəti, formaları, növləri və əsas strategiyası.............................249 46. İlham Hüseynov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında həyata keçirilən investisiya siyasəti və aqrar sahənin inkişafı………………………………………………………………………252 47. Şənay İsayeva, Sahil Murtuzayev. Devalvasiyanın iqtisadi mahiyyəti və əhəmiyyəti- Azərbaycan nümunəsində......................................................................................................259 48. Həvva Adıgözəlova. İnnovasiyaların müəssisələrin fəaliyyətinin təşkilində rolu...............264 49. Hakan Güngörmez. Tuzun sağlıktaki önemi ve ekonomideki boyutu…………………...267 50. Şefa Bağırova. Azərbaycanda investisiya qoyuluşlarının ümumi təhlili.............................276 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|