Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №5(79) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №5 (79)

274 
 
azaltmasına  yönelik  eğitim  modülleri  ve/veya  eğitim/uygulama  rehberleri  hazırlanacak  ve 
bilgilendirme eğitimleri yapılacaktır. 
19) Toplu beslenme hizmetinden  yararlananların bilgilendirilmesi, tuzun azaltılmasına yöne-
lik  afiş  ve  broşürlerin  bulundurulması  sağlanacak,  broşürlerin  yemek  öncesi  tüketiciye  verilmesi 
sağlanacaktır 
20) Sağlık personelinin eğitimine yönelik eğitim materyalleri hazırlanacaktır 
21)  Çocuk,  adölesan,  yetişkin  ve  yaşlıları  hedef  alan  eğitici  film,  spot  ,  animasyon  broşür, 
kitap, afiş vb hazırlanacaktır 
22)  Pratik  tuz  azaltma  önerilerini  ve  tuzun  zararlarını  içeren  interaktif  web  sayfası 
hazırlanacaktır 
23) Medya mensuplarının, ajansların ve ilgili derneklerin katılacağı bilgilendirme toplantıları 
yapılacaktır 
24)  İl  Sağlık  Müdürlükleri  tarafından  yerel  medyada  konunun  ele  alınması  ve  gündemde 
kalması sağlanacaktır 
25)  Yazılı  basın,  gazete  ve  dergilerde  tuzun  azaltılmasına  yönelik  haberlerin  düzenli  olarak 
yer alması için girişimlerde bulunulacaktır 
26) Sık seyredilen, beğeni kazanılan radyo ve televizyon programlarında konunun sıklıla yer 
alması için girişimlerde bulunulacaktır 
İzleme ve degerlendirme 
Amaç:  Aşırı  Tuz  Tüketiminin  Azaltılması  Programında  yer  alan  faaliyetlere  yönelik  izleme 
ve değerlendirme sisteminin kurulması 
Hedef:  2015  yılına  kadar  Aşırı  Tuz  Tüketiminin  Azaltılması  Programı’nda  belirlenmiş  olan 
hedeflere ulaşılabilirliği değerlendirmek 
Stratejiler 
1.İzleme ve değerlendirme kurulunun oluşturulması ve çalışma sisteminin kurulması 
2.Programın izleme ve değerlendirme kriterleri 
3.İlgili kurum ve kuruluşların çalışmalarının değerlendirilmesi 
Aktiviteler 
1)  İzleme  ve  değerlendirme  için  ilgili  kurum  ve  kuruluşlardan  oluşan  İzleme  ve 
Değerlendirme Kurulu oluşturulacaktır. Çalışma usul ve esasları Makam Onayı ile belirlenecektir 
2)  2016  yılında  tüm  programın  değerlendirilmesine  yönelik  bir  sonuç  raporu  hazırlanacak, 
Tuz Tüketimi Ulusal Danışma Kurulu değerlendirdikten sonra yayımlanarak duyurulacaktır 
3) Ulusal düzeyde sağlıklı verilerin toplanabilmesi için standartlar (ölçütler) belirlenecektir 
4)  Tuz  içeriği  yüksek  olarak  belirlenmiş  olan  besinlerin  yıllık  satış  oranları 
değerlendirilecektir 
5) Ulusal yıllık tuz satış raporları incelenerek değerlendirilecektir 
6) Sağlık  Bakanlığı merkez  ve taşra teşkilatında aşırı tuz tüketiminin azaltılması konusunda 
verilen eğitim/kişi/kurum sayısı yıllık olarak değerlendirilecektir 
7)  Medyada  aşırı  tuz  tüketiminin  azaltılması  konusunda  yer  alan  haberlerin  niteliği 
izlenecektir 
8) Toplu beslenme yapılan restoran, lokanta, fast-food ve beslenme hizmeti sunulan kurum ve 
kuruluşlarda  aşırı  tuz  tüketiminin  azaltılmasına  yönelik  yürütülen  çalışmalar 
değerlendirilecektir 
9)  Yapılan  çalışmalar  ve  sonuç  raporu  WHO,  WASH,  ESAN  gibi  organizasyonlarla 
paylaşılacak ve uluslar arası platformda duyurulması sağlanacaktır 
Tuz tüketimini azaltmanin yollari 
• Daima taze ve tuz eklenmemiş besinleri tercih ediniz. 
•  Eğer  hipertansiyon  gibi  sağlık  probleminiz  varsa,  mutlaka  satın  aldığınız  hazır  ürünlerin 
etiketlerini okuyunuz. “Tuzsuz” ya da “tuzu azaltılmış” besinleri tercih ediniz. 
• Sofrada tuzluk kullanmamakla tuz alımı % 15 azaltılabilir. 
Yemeklerin tadına bakmadan tuz kullanma alışkanlığından vazgeçiniz. 
•  Baharat  ve  maydanoz,  nane,  kekik,  dereotu,  rezene,  fesleğen  gibi  aroma  sağlayıcıları  tuz 

---

275 
 
yerine tercih ediniz.  
• Turşu, ketçap, hardal, zeytin, soya sosu, salata sosları vb. yiyeceklerin tuz içeriği yüksektir. 
Bu besinlerden uzak durunuz ya da çok nadir tüketiniz. 
• Taze sebze ve meyve tüketimini arttırınız. 
• Maden suları kaynağına göre farklı miktarlarda çözünmüş halde yapısında; sodyum, kalsiyum, 
magnezyum,  demir  ve  alüminyum  olmak  üzere  çok  sayıda  mineral  ve  doğal  gaz  içermektedir.  Bu 
nedenle satın aldığınız maden sularının sodyum içeriğini etiketinden kontrol ediniz. 
Sonuç 
İlk  çağlardan  bu  yana  insan  hayatında  önemli  bir  yer  alan  tuzun  insanın  sağlığı  üzerindeki 
olumsuz etkileri makalenin içeriğinde de belirtildiği gibi aşikardır. Dünya ülkeleri arasında en fazla 
tuz tüketimine sahip ülke olarak bizlerin bu konu üzerinde daha detaylı araştırmalar yapıp raporlar 
çıkartarak  böyle  önemli  bir  konu  üzerinde  insanları  bilinçlendirme  yolunda  önemli  adımlar 
atmalıyız. 
Tuzun ekonomik açıdan getirisini arttırmak içinse, mevcut tuz yataklarına sahip olan alanların 
çevresinin şehir atıklarından ıslah edilip, çıkarılacak tuz madenini en az kayıpla kullanabilmeliyiz. 
Dolayısıyla çıkarılacak olan tuz madeninin ülkemiz ihtiyacını karşıladıktan sonra ihraç potansiyelini 
geliştirerek, ekonomik kapasiteye katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 
 
KAYNAKÇA 
 

 
T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü,  

 
Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi, Ankara, 2004. 

 
Tuz Tüketimi ve Sağlık. T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık hizmetleri Genel Müdürlüğü, 

 
Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı Yayını, Ankara, 2008. 

 
Türkiye’ ye Özgü Beslenme Rehberi. H.Ü Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik           
Bölümü- T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2004. 

 
T.C.  Sağlık  Bakanlığı  Temel  Sağlık  Hizmetleri  Genel  Müdürlüğü  Beslenme  ve  Fiziksel 
Aktiviteler  Daire  Başkanlığı    Türkiye  Aşırı  Tuz  Tüketiminin  Azaltılması  Programı  2011-2015 
Ankara  Kasım  2011 

 
"Tuz Sodyum Klorür", TekelGenel Müdürlüğü Yayın No: 165 EAG/DKY 47, İstanbul 

 
Catering Quide Temmuz 2012 Sayı 31 

 
Çankırı Tuz Çalıştayı Raporu 2012 

 
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tuz Sanayi Sektör Araştırması -2005 ve SI raporu 

 
Madencilik Dergisi Cilt: XIII Sayı: I 

 
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/242977-tuz-golunun-turkiye-ekonomisine-
katkisi-nedir.html 
 
ABSTRACT 
 
Live life, which has an important place of salt, are located in all areas of our lives. Livestock 
on our tables, from agriculture to industry has established itself in many  areas. Salt to our research 
of the positive and negative effects on human health by logging, production and consumption of the 
precious  metal  in  our  country  will  explore  the  dimensions.  Based  on  this  information  production 
and consumption of salt in the importance of health and economic benefits that have been taken to 
Turkey will try to provide information about.  
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  31  oktyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 02). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi: 
İqtisad  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor A.Rüstəmov
 
 
 
 

---