Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
222 Hesablama alqoritmi çox sadədir və bu göstəricinin praktikada geniş tətbiqini əvvəlcədən müəyyən edir. İnvestisiyanın effektivlik əmsalı (ARR) orta illik PN gəlirinin investisiyanın orta qiymətinə (bu kəmiyyət faizlə ifadə olunur) nisbətilə müəyyən edilir. n dövr üçün investisiyanın özünü doğrultmasının orta hesabi qiyməti (6) düsturu ilə hesablanır : ) , 1 , 1 , ... ( 1 ) ( 1 n arith arith n i i arith artih r r n r n r (6) Bir neçə dövr üçün investisiyanın özünü doğrultmasının hesabi qiymətinin çatışmazlığı onun pul ödəmələrinin həyata keçirilmə müddətindən asılı olmamasıdır. İnvestisiyanın özünü doğrultmasının hesabi qiyməti zaman faktorunu nəzərə almaqla pulun dəyərinin dəyişməsini, aralıq ödəniş axınlarından (ödəmələrindən) alınmış gəlirlərdən (məsələn, dividentlərdən) yenidən investisiya qoymaq imkanlarını əks etdirmir. Bir neçə dövr üçün investisiyanın özünü doğrultmasının orta hesabi qiymətinin hesablan- masındakı çatışmazlıq bir neçə dövr üçün investisiyanın özünü doğrultmasının orta həndəsi qiymətilə aradan qaldırılır. n dövr üçün investisiyanın özünü doğrultmasının orta həndəsi qiyməti n i arith geometrik r r , 1 1 (7) düsturu ilə hesablanır. İnvestisiyaların effektivliyinin hesablanması metodlarını bir-birindən fərqləndirirlər. Bu metodların əsasında investisiyanın özünü doğrultma dövrü durur; beləki, bu dövr ərzində investisiya obyektlərindən gələn gəlir istehsal xərclərinin yerini dəyişməyə imkan verir [8]. İxtiyari investisiya layihəsinin başlıca məsələsi realizə olunan məhsulların (xidmətlərin) həcmini proqnozlaşdırmaqdır. Belə ki, maliyyə planı (bu planın göstəricilərinə əsasən layihə-nin effektliyi müəyyən edilir) realizasiya həcminin proqnozuna əsaslanaraq hesablanır. İstehsalın optimal həcminin müəyyən üsullarından birini oyun nəzəriyyəsi təklif edir. Bu metod “təbiətlə oyun” modeli vasitəsilə həyata keçirilir və məhsul istehsalının optimal strategiyasını müəyyən etməyə imkanı verir. İstehsalın optimal həcmi dedikdə gəlir /risk nisbətinin optimal olduğu halda realizə olunan istehsal həcmi başa düşülür. Bu məsələnin həlli ödəmə matrisinin qurulması ilə həyata keçirilir. ( Cədvəl 1 ). Konyukturanın qeyri – müəyyənliyi şəraitində strategiyaların analizi. Cədvəl 1. Məhsul istesalının strategiyası “Təbiətin” vəziyyəti maksi-min sətri maxmin=ming nm Vold kriteriyası W=max (max min n ) Mini - max sətri minmax n = =maxg nm P 1 P 2 P 3 P м S 1 strategiyası g 11 g 12 g 13 g 1m ... ... S 2 strategiyası g 21 g 22 g 23 g 2m ... ... S 3 strategiyası g 31 g 32 g 33 g 3m ... ... S n strategiyası g n1 g n2 g n3 g nm ... .... Sütunun minimaksı min-max m = maxg nm ... ... ... ... Verilmiş matrisdə “ təbiətin“ P m vəziyyətində realizə olunan hər bir S n strategiyasına müəyyən ölçüdə (həcmdə) g nm gəliri uyğun gəlir. “ Təbiətin vəziyyəti “ qismində bazar konyukturasının ixtiyari xarici faktorunu götürmək olar. 223 Məsələn, məhsul və xidmətlərə olan tələbin ehtimal xarakterli meyillərini, vergi ödənişlərinin dəyişməsini, inflyasiyanın proqnozlaşdırılan tempini, rəqiblərinin strategiyalarını və digər resipiyentdən asılı olmayan faktorları. “ Təbiətin“ vəziyyəti eyni zamanda inkişaf ssenariləri və ya imitasiya şəklində verilə bilər. “Təbiətin“ bu və ya digər vəziyyətinin alınmış nəticəyə təsir dərəcəsini qiymətləndirmək üçün S n strategiyası realizə olunan zaman “ təbiətin“ P m vəziyyətinə uyğun olan R nm - risk göstəricisindən istifadə olunur. Bu göstərici “ təbiətin“ verilmiş P m vəziyyətində maksimum mümkün olan uduşla, S n strategiyasının realizasiyası zamanı alınan uduş arasındakı fərqlə müəyyən olunur: R nm = minmax m - g n , (8) burada R nm = 0. Bu düstur əsasında risk matrisi qurulur [6] ( Cədvəl 2 ). Təbiətin vəziyyəti və strategiyaların müxtəlif birləşmələrində riskin analizi. ( Cədvəl 2 ) Strategiyalar Təbiətin vəziyyəti maxR n Sevic kriteryası minmaxR m P 1 P 2 P 3 P m Strategiya S 1 R 11 R 12 R 13 R 1m ... Strategiya S 2 R 21 R 22 R 23 R 2m ... Strategiya S 3 R 31 R 32 R 33 R 3m ... Strategiya S n R n1 R n2 R n3 R nm ... İki müxtəlif “qütblü“ qərarın seçimi zamanı (Vold kriteriyasına görə pessimist qiy- mətləndirmə və maksimaksın optimal qiymətləndirilməsi zamanı) aralıq mövqe tutmaq da-ha rasionaldır. Bu aralıq mövqeyin sərhəddi Qurviçin kriteriyasında (şəraitə uyğun ölçülmüş pessi-mist və optimist yanaşma) optimizm dərəcəsi adlanan pessimizm – optimizm göstəricisi vasitəsilə tənzimlənir. Buna uyğun olaraq kompromis həll – minimal və maksimal uduşun xətti kombinasiyası olacaq: Y n = xming nm + ( 1 – x )maxg nm (9) harada ki, 0 x 1. Burada X kəmiyyətini qərar qəbul edən şəxs (QQEŞ ) müəyyən edir, x=1 qiymə-tində Vold kriteriyası Qurviç kriteriyasına uyğun gəlir, x = 0 qiymətinə isə Sevic krite-riyası (minimal risk qaydası) uyğun olur [7]. Yekun mərhələdə Y i – kəmiyyətinin max qiymətinə uyğun olan strategiya seçilir. ƏDƏBİYYAT 1. Жигло А.Н. Расчет ставок дисконта и оценка риска.// Бухгалтерский учёт, 2005. №2 – С. 24-26. 2. Половинкин П. Зозулюк А. Инвестиционные риски и управление ими. // Российский экономический журнал. 2005,-№9, c. 14-17. 3. Синицин О. Инвестиционный анализ. Теория выбора. Правила выбора оптимального варианта инвестиций.// Инвестиции в России, 2004.-№1 – С.26-28. 4. Чернов В.А. Анализ коммерческого риска. М.: Финансы и статистика, 2013.-128 с. 3. Дуброва Т.А. Статистические методы прогнозирования. - М.: ЮНИТИ-ДАНА. 2013. - 206 с. 4. Магнус Я.Р., Катышев П.К., Пересецкий А.А. Эконометрика. Начальный курс. — М., Дело, 2011, 504 с.ş Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|