Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
328 ABSTRACT Hasan Mammadov APPROACH TO THE THEORETİCAL ASPECT OF İNFRASTRUCTURE AS AN OBJECT OF SUSTAİNABLE ECONOMİC DEVELOPMENT In the article the concept of infrastructure, its occurrence, essence and content elements have been investigated, in the economic literatures it has been shown that there are different theories about the nature and content of the infrastructure, it has been noted that the opinions of world economists on the essence and boundaries of the infrastructures are different. It is clear from the research that until now there is no single idea in the direction of theoretical aspects of infrastructures affecting sustainable economic development by both Azerbaijani and foreign economists. In the article, as an economic category, the infrastructures affecting sustainable economic development have been researched with new approach methods, its essence and content have been clarified. At the end of the research, it is shown giving a new classification of the infrastructure that in the market economy infrastructures should be viewed as a set of areas providing the normal functioning of different market subjects of economy: production, social, market, international, institutional and ecological systems that interact with each other. РЕЗЮМЕ Гасан Мамедов ПОДХОД К ТЕОРЕТИЧЕСКИМ ИНФРАСТРУКТУРАМ КАК ОБЬЕКТ, ВЛИЯЮЩИЙ НА СТАБИЛЬНОЕ ЭКОНОМИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ В статье исследовано понятие инфрастуктура, ее создание, сущность и элементы содержания, указаны наличие в экономической литературе различных теорий о сущности и содержании инфраструктур, различных мнений мировых экономистов в установлении сущности и границ инфраструктуры. Из проведенных исследований становится очевидным, что на сегодняшний день экономистами Азербайджана и мировых стран еще не сформулировано единое мнение в направлении теоретических аспектов инфрастуктур, влияющих на экономическое развитие. В статье новыми инновационными методами исследованы инфраструктуры, влияющие на обеспечение развития стабильной экономики, как экономическая категория, уточнены их сущность и содержание. В заключении исследования дается новая квалификация инфрастуктур и показывается, что в рыночной экономике следует рассмотреть взаимосвязанных друг с другом различных рыночных инфрастуктурых субъектов: как перечень отраслей, обеспечивающих нормальную деятельность производственной, социальной, рыночной, международной, институциональной и экологической системы. NDU-nun Elmi Şurasının 19 oktyabr 2017-cı il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 02). Məqaləni çapa təqdim etdi: İqtisad üzrə elmlər doktoru, professor A.Rüstəmov 329 NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 6 (87) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 6 (87) НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) COŞQUN MƏMMƏDOV Xəzər Universiteti joshgun.mammadov@hotmail.com UOT: 330,15 AZƏRBAYCANDA ALTERNATİV VƏ BƏRPA OLUNAN ENERJİ MƏNBƏLƏRİ VƏ ONLARDAN İSTİFADƏ Açar sözlər: alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri, günəş enerjisi, külək enerjisi, hidroenerji, bioenerji. Ключевые слова: альтернативные и возобновляемые источники энергии, уголь, солнечная энергия, энергия ветра, гидроэнергия, биоэнергия. Key words: alternative and renewable energy sources, solar energy, wind energy, hydro energy, bioenergy. Ənənəvi enerji mənbələrinin tədricən tükənməsi, həmçinin onlardan istifadə zamanı ətraf mühitə dəyən ekoloji zərərlərin yüksək olması qeyri-ənənəvi enerji mənbələri olan alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəni zəruri edir. Neft və təbii qaz kimi zəngin karbohidrogen ehtiyatlara malik Azərbaycan Respublikasının yerləşdiyi təbii coğrafi mövqe ona ənənəvi enerji mənbələri ilə yanaşı alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən də hərtərəfli istifadədə böyük imkanlar yaradır. Belə ki, ölkəmiz özünün əlverişli coğrafi şəraitinə görə kifayət qədər alternativ və bərpa olunan enerji potensialına malikdir. Bura günəş enerjisi, külək enerjisi, hidroenerji, biokütlələrdən əldə edilən bioenerji və s. daxildir. Bərpa olunan enerji mənbələri və onlardan istifadə Ölkəmizdə alternativ enerji mənbəyi kimi günəş enerjisi daha perspektivli enerji mənbəyi hesab olunur. Belə ki, əldə olunan hesablamalar nəticəsində Azərbaycan Respublikası ərazisi üzrə günəş enerjisinin paylanması atmosfer şəraitindən asılı olaraq öyrənilmişdir. Həmin nəticələr əsasında iki ərazi - Naxçıvan Muxtar Respublikası və Kür-Abşeron əraziləri seçilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, fotoelektrik qurğusunun illik xüsusi elektroenerji hasilatı Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində 246 kVt.s, Kür-Abşeron ərazisi üzrə isə 230 kVt.s, günəşli saatların miqdarı Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində bir ildə 3200 saat, Kür-Abşeron ərazisi üzrə isə 2500 saatdır. Ərazinin hər kvadrat metrinə düşən illik enerji miqdarı Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə 2200-2600 kVt.s və Kür-Abşeron ərazisi üzrə isə 1900-2200 kVt.s təşkil edir [9, s.17]. Bu göstərici üzrə Azərbaycan bir çox ölkələrdən irəlidədir. Külək enerjisi isə digər alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri ilə müqayisədə maya dəyərinə, tükənməzliyinə və ekoloji təmizlik göstəricilərinə görə ən sərfəli enerji mənbəyi hesab edilir. Belə ki, hesablamalara görə Azərbaycan Respublikası özünün coğrafi vəziyyətinə, təbii şəraitinə və iqtisadi infrastrukturuna görə 800 MVt-a yaxın illik külək enerji ehtiyatına malikdir. Bu ehtiyat ildə təxmini hesablamalara görə 2,4 milyard kVt.s elektrik enerjisi deməkdir. Bu isə, öz növbəsində, ildə 1 milyon tona yaxın şərti yanacağa qənaət, ən əsası isə ildə küllü miqdarda tullantıların, o cümlədən ozondağıdıcı karbon dioksidin (CO 2 ) atmosferə atılmasının qarşısının alınması deməkdir [12, s.222]. Ölkəmizdə ən əlverişli külək şəraiti Abşeron yarımadasında, Xəzər dənizi sahili zolağında və akvatoriyanın şimal-qərb hissəsində olan adalardadır. Respublikanın qərbində – Gəncə-Daşkəsən zonasında və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur-Culfa ərazisində küləyin orta illik sürəti saniyədə 3-5 metr təşkil edir ki, bu göstəricilər məhz həmin ərazilərdə külək elektrik qurğularının istifadə səmərləliliyinin yüksək olduğunu göstərir. Eyni zamanda ölkəmizdə digər alternativ enerji mənbəyi olan, bioresursların, məişət tullantılarının yandırılması ilə də enerji əldə edilir. Belə ki, Abşeron yarımadasının Balaxanı ərazisində ildə 500 min ton məişət tullantısının yandırılması ilə 231,5 mln. kVt.s elektrik enerjisi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|