Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)

42 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
S.Kəngərli. Heydər Əliyev muzeylərimizin yaradıcısı və memarıdır. Naxçıvan, 2003, 
2.
 
A.Bayramov. Heydər Əliyev və muzeylərimiz. Bakı, 1999 
3.
 
Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı muzeyinin əsərləri VI cild. Bakı, Elm, 1992 
4.
 
C.Məmməquluzadə  adına  Naxçıvan  MR  Ədəbiyyat  muzeyinin,  C.Məmmədquluzadənin  ev 
muzeyinin,  Nehrəm  və  Cəlilkənddəki  C.Məmmədquluzadənin  xatirə  muzeylərinin,  H.Cavid, 
M.S.Ordubadinin ev muzeylərinin, M.T.Sidqinin ekspozisiya materiallarından. 
 
ABSTRACT 
Zenfira Seyidova 
 
"NAKHCHİVAN AR LİTERATURE MUSEUM NAMED AFTER JALİL 
MAMMADGULUZADE AND MEMORİAL MUSEUMS OF OUTSTANDİNG  
POETS AND WRİTERS" 
 
The  government  of  Azerbaijan  provides  comprehensive  support  to  different  spheres  of 
culture and gives a great impetus to the development of this sphere. Museums are a safe place for 
the  protection  of  the  heritage  of  the  people,  state,  historical  personalities,  scientists  and  cultures. 
Museums  have  examples  of  all  the  branches  of  our  culture.
 
As  is  well  known,  some  examples  of 
archaeological  excavations  discovered  by  scholars,  along  with  the  material  wealth  discovered  by 
scientists  and  those  preserved  at  homes  and  tribes  have  been  handed  over  to  museums.  Each 
museum  in  the  Autonomous  Republic  has  its  own  history,  its  own  characteristics,  its  own  image.
 
All  this  is  related  to  the  description  of  the  building  where  the  museum  is  located,  as  well  as  the 
period of identity. Memorial  museums  should be organized in  the area  where the most prominent 
personalities  live,  in  the  house  of  that  person,  especially  in  the  organization  of  the  exposition, 
because of the creation of the artist's creativity, the structure of the apartment should be preserved. 
 
РЕЗЮМЕ 
Зенфира Сейидова 
 
“МУЗЕЙ ЛИТЕРАТУРЫ НАХЧЫВАНСКОЙ АР ИМЕНИ ДЖАЛИЛЯ 
МАМЕДГУЛУЗАДЕ И МЕМОРИАЛЬНЫЕ МУЗЕИ ВЫДАЮЩИХСЯ  
ПОЭТОВ И ПИСАТЕЛЕЙ” 
 
Азербайджанское  государство  оказывает  всестороннюю  поддержку  различным 
сферам культуры и придает большой импульс развитию этой сферы. Музеи - это безопасное 
место для защиты наследия народа, государства, исторических личностей, ученых и культур.
 
В музеях хранятся экспозиции 
всех отраслей нашей культуры. 
Как  известно,  некоторые  экспозиции  археологических  раскопок,  обнаруженных 
учеными,  наряду  с  материальным  богатством,  обнаруженным  в  домах,  были  переданы  в 
музеи.  Каждый  музей  в  Автономной  Республике  имеет  свою  историю,  свои  особенности, 
свой имидж.
 
Все это связано с расположением здания, в котором находится музей, а также с 
описанием  периода,  в  котором  жил  та  или  иная  личность.
 
Мемориальные  музеи  должны 
быть организованы в районе, где жили наиболее известные личности, в доме этого человека, 
особенно  в  организации  экспозиции,  для  раскрытия  какой  либо  детали  творчества  этой 
личности, структура и интерьер здания должны быть сохранены.  
 
 
  
NDU-nun Elmi Şurasının 19 oktyabr 2017-cı il tarixli qərarı  ilə  
çapa tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 02).
  
Məqaləni çapa təqdim etdi: AMEA-nın müxbir üzvü Z.Şahverdiyev
 
 
 

---

43 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 6 (87) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 6 (87) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) 
 
 
ZEYNƏB QULİYEVA 
AMEA Naxçıvan Bölməsi 
[e-mail] 
UOT: 94(479.242) 
NAXÇIVANIN SON ENEOLİT ABİDƏLƏRİ 
 
 
Açar sözlər: Naxçıvan, Son Eneolit, Zirincli, Yeni yol, Şorsu, Ovçulartəpəsi 
Keywords: Nakhchivan, Late Chalcholit, Zirinchli, Yeni yol, Shorsu, Ovchulartepesi 
Ключевые слова: Нахчыван, Поздний Энеолит, Зиринджли, Йени йол, Шорсу, 
Овчулартепеси 
Cənubi Qafqazda Eneolit mədəniyyətinin son mərhələsi ilə bağlı fərqli mülahizələr mövcud 
olmuşdur.  Tədqiqatçıların  bir  qismi  bu  mərhələnin  Mesopotamiyadan  gəlmə  təsir  altında 
formalaşdığını irəli sürürlər [13,130; 12]. Bu xüsusiyyət əsasən “Leylatəpə mədəniyyəti” adı altında 
qruplaşdırılan I və II Poylu, I və II Böyük Kəsik, Ağılı dərə, Soyuqbulaq kurqanları kimi şimal-qərb 
abidələrində  izlənilir.  Lakin  eyni  fikir  Mil-Qarabağ  və  Naxçıvan  bölgələrində  yerləşən  abidələrə 
şamil  edilmir.  Bu  ərazilərdə  son  dövrlərdə  aparılan  tədqiqatlar  Son  Eneolit  mədəniyyətinin  yerli 
zəmində  formalaşdığını  göstərmişdir  [2].  Bu  baxımdan  Naxçıvan  ərazisində  aşkar  edilən  Son 
Eneolit  dövrü  abidələri  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Əsasən  çay  vadilərində  salınan  belə  yaşayış 
yerlərindən Ovçulartəpəsi,  Xələc, Ərəbyengicə, Şortəpə və Sədərək Arpaçay vadisində [17], Yeni 
yol,  Şorsu,  Zirincli,  Güney  Ağıl,  Nüvars,  Sürümçək  isə  Naxçıvançay  vadisində  qeydə  alınmışdır 
[1]. Onlardan 4-ü arxeoloji tədqiqatlarla öyrənilmişdir (Cədvəl 1). 
 
№ 
Abidənin adı   Xronoloji 
çərçivəsi 
Mədəni 
təbəqə 
Keramikanın 
xüsusiyyətləri 
Digər 
xüsusiyyətlər 
1 
Ovçulartəpəsi 
(çoxtəbəqəli) 
e.ə.  4350-
4000  (350 
il) 
1-1,5 m 
Samanlı,  daraqlan-
mış,  relyef  və  basqı 
naxışlı,  dəyirmi  və 
mis oturacaqlı qablar,  
Yarımqazma 
təkotaqlı evlər, 
çoxotaqlı kərpic 
evlər, daş özül, mis 
filizi 
2 
Zirincli 
e.ə.  4240-
3800  (440 
il) 
15-25 sm 
Samanlı,dairəvi 
deşiklərlə və oval 
batıqlarla bəzəmə 
gil qəlib, mis filizi 
3 
Yeni yol 
e.ə.  4038-
3960 
 (78 il) 
1 metr 
Samanlı,  sarı,  boz, 
qırmızı  gilli,  bəzən 
cilalı, sürmə boyalı 
yarımqazma  tipli 
dördkünc  və  dairə-
vi binalar 
4 
Şorsu 
e.ə.  3910-
3870  
(40 il) 
15-20 sm 
Samanlı, qırmızı, qəh-
vəyi keramika, dairəvi 
deşiklərlə bəzəmə mo-
tivi 
Düzbucaqlı, yüngül 
konstruksiyalı evlər 
 
Cədvəl 1. Naxçıvanın Son Eneolit abidələrinin xronoloji çərçivəsi. 
Ovçulartəpəsi  yaşayış  yeri  Arpaçayın  sol  sahilindəki  Dizə  kəndi  ərazisində  10  ha  sahəni 
əhatə  edir.  1980-ci  ildə  AMEA-nın  müxbir  üzvü  V.Əliyev  və  A.Seyidov  tərəfindən  qeydə  alınan 
abidədə 2002-2005-ci illərdə yerli çərçivədə aparılan arxeoloji qazıntılar 2006-cı ildən Azərbaycan-
Amerika  birgə  arxeoloji  ekspedisiyası  tərəfindən  genişləndirilmişdir.  AMEA-nın  müxbir  üzvü 
V.Baxşəliyev,  S.Aşurov  və  K.Morronun  rəhbərliyi  ilə  2014-cü  ilədək  davam  etdirilən  tədqiqatlar 
prosesində  götürülən  karbon  analizlər  yaşayış  yerinin  təqribən  350  illik  bir  zaman  kontekstində 

---