Elmи мяъмуяси

 

 i.e.n. Elşad MAHMUDOV 

42 

Kaza Umresi Gazvesi’nde vuku bulan olaylardan hareketle hükme 

bağlanmıştır. Bundan başka müslümanca selâm veren bir kâfirin, durumu 

belli oluncaya kadar katledilmemesi;

84

 içki ve satışının,

85

 put alım satımının, 

ölü hayvan etinin, domuzun ve kahine ücret vermenin yasaklanması;

86

 evcil 

eşek etlerinin yenilmesinin yasaklanması; kadınlarla mut‘a sûretiyle belirli 

bir süre için evlenmenin yasaklanması;

87 

seferî namazların kısaltılması;

88

 

ayrıca herhangi bir zorluk olmazsa seferî birinin Ramazan ayında oruç 

tutabilmesi; fer’î meselelerde içtihadın câiz, ihtilafın ise kaçınılmaz 

olabilmesi; zımmîlerin statüsünün belirlenmesi, cariyenin âzad edilmesinin 

mehir olarak sayılması gibi birçok hüküm

89

 yapılan gazve ve seriyyelerde 

meydana gelen bazı olaylardan hareketle elde edilmiştir. 

Hz. Peygamber’in gazve ve seriyyeleri ile ilgili bazı istatistikî bilgiler de 

şöyle sıralanabilir. 

Kaynaklardaki rivayetleri esas alarak Hz. Peygamber’in gazve ve seriyye 

bazında düzenlediği toplam 120 askerî operasyonundan Hz. Peygamber’in 

bizzat katılarak sevk, komuta ve idare ettiği ve İslâm literatüründe ağırlıklı 

olarak gazve diye tanımlanan askerî operasyonların sayısı  29’tur.  29 

gazveden  13’ü (Ebvâ- Veddân, Buvât, Sefevân, ‘Uşeyre, Bedir, Sevîk, 

                                                 

84

 Ebû Katâde’nin Batn-ı İdam Seriyyesi’nde, seriyyeye katılanlardan Muhallim b. Cessâme, 

kendilerine bir müslüman gibi selâm verdiği halde Âmir b. Adbat el-Eşca‘î’yi aralarındaki 

şahsî bir mesele yüzünden öldürmüş, onun haksız yere öldürülmesi üzerine nâzil olan “Ey 

iman edenler! Allah yolunda savaşa çıktığınız zaman meselelerin tam açıklanmasını 

bekleyin. Size müslümanca selâm verene, dünya hayatının menfaatini göz önüne alarak 

‘Sen mümin değilsin’ demeyin’” (en-Nisâ 4/94) meâlindeki âyetle müminler bu çeşit 

hareketlerden sakınmaları hususunda ikaz edilmiştir. bk: Vâkıdî, II, 797; İbn Sa‘d, II, 124; 

Beyhakî, III, 305-307; İbn Abdülber, el-İstî‘âb fî Ma‘rifeti’l-Ashâb, I-IV, (thk: Ali 

Muhammed el-Buhârî), Dâru Nahdati Mısır, Kahire ts; III, 888; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Gâbe, 

II, 576; Vâhidî, Esbâbü’n-Nüzûl, Âlemü’l-Kütüb, Kahire 1959, s. 63; Elmalılı, M. Hamdi 

Yazır, Hak Dîni Kur’an Dili, I-IX, Akçağ Yayınları, Ankara 1995, II, 574; Îsâvî, Fıkhü’s-

Serâyâ, s. 202-203; Ahmet Önkal, “Batn-ı İdam Seriyyesi”, DİA, İstanbul 1992, V, 202. 

85

 Buhârî, Megâzî 51. 

86

 Vâkıdî, II, 864-865; Rızkullah Ahmed, s. 576. 

87

 Vâkıdî, II, 864-865; İbn Kayyim, II, 204; Îsâvî, Fıkhü’l-Gazavât, s. 416-418; Rızkullah 

Ahmed, s. 575; Ömerî, el-Müctema‘u’l-Medenî, s. 185-186. 

88

 İbn Hişâm, IV, 62; Vâkıdî, II, 871; Buhârî, Megâzî 52; İbn Kuteybe, el-Maarif, (thk: Servet 

Ukkâşe), Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire 1969. s. 163; İbn Sa‘d, II, 133; Îsâvî, Fıkhü’l-Gazavât, s. 

409; Ömerî, el-Müctema‘u’l-Medenî, s. 185. 

89

 Bu fıkhî hükümlerle ilgili bk. İbn Kayyim, II, 156-161; Bûtî, II, 160-164; Ebû Zehra, II, 

906-935; Îsâvî, Fıkhü’l-Gazavât, s. 170-171 vd. 

---

Hz.Muhammed’in savaşlarından (Gazve ve Seriyyelerinden) elde edilen 

bazı askerî, diplomatik ve hukukî sonuçlar 

43 

Uhud, Hamrâulesed, Bedrü’l-Mev‘id, Hendek, Hudeybiye, Kaza Umresi 

ve Fetih gazveleri) Mekkeli Kureyş müşrikleriyle yapılmıştır. 

Kureyş  dışında diğer müşrik Arap kabilelerine yönelik yapılan 

gazvelerin sayısı ise 9’tur. Bunlardan 3’ü Gatafân kabilelerine (Zûemer 

Gazvesi Benî Gatafân’a, Zâtürrikâ‘ Gazvesi Benî Enmâr ve Benî 

Sa‘lebe’ye (Gâbe-Zükared Gazvesi Benî Fezâre’ye) yönelik 

düzenlenmiştir. 2 gazve (Karkaratülküdr ve Benî Süleym gazveleri) Benî 

Süleym kabilesine, bir başka  2 gazve (Huneyn  ve  Tâif gazveleri) ise 

Hevâzîn ve Sakîf kabilelerine, Müreysî‘  Gazvesi Huzâa kabilesinin Benî 

Mustalik koluna, Benî Lihyân Gazvesi ise Hüzeylliler’in Lihyân koluna 

yönelik gerçekleştirilmiştir. 

Geri kalan gazvelerden 7’si ise Ehl-i kitaba yönelik düzenlenmiştir. 

Bunlardan  5’i (Benî Kaynukâ‘,  Benî Nadîr,  Benî Kurayza,  Hayber ve 

Vâdilkurâ 

gazveleri) yahudilerle, Tebük Gazvesi Bizans’la, 

Dûmetülcendel Gazvesi ise Kuzey Arabistan’da bulunan hıristiyan Arap 

kabilelerine (Kudâ‘a ve Gassânîler) karşı yapılmıştır. 

Hz. Peygamber’in yaptığı 29 gazveden Uhud Gazvesi hâriç 28 gazvesi 

başarıyla sonuçlanmış, dolayısıyla belirlenen hedef hayata geçirilmiştir. Bu 

gazvelerden 16’sında –(Ebvâ-Veddân, Buvât, Sefevân, ‘Uşeyre, 

Karkaratülküdr, Zûemer, Benî Süleym, Sevîk, Hamrâülesed, Bedrü’l-

Mev‘id, Zâtürrikâ‘, Dûmetülcendel, Benî Lihyân, Hudeybiye, Kaza 

Umresi, Tebük gazveleri) fiilî olarak herhangi bir savaş veya çatışma 

çıkmamış, dolayısıyla insan kaybı olmamıştır. 

Hz. Peygamber’in düşmana yönelik düzenlediği ve sancağı sahâbeden 

birine teslim ederek onun kumandası altında gönderdiği, böylece kendisinin 

bizzat katılmadığı seriyye adı verilen askerî birlik, operasyon veya 

harekatların sayısı ise 91’dır. Bununla birlikte seriyyelerin sayısı 

kaynaklarda farklı rakamlarla ifade edilmektedir. Bunun sebebi, bir kaynakta 

var olan seriyyenin bir başka kaynakta zikredilmemiş olması; seriyye olarak 

kabul edilen askerî faaliyetlerde ortak bir kabulün bulunmaması, yani bir 

kaynakta seriyye olarak kabul edilen bir vakıanın bir başka yerde bu konuya 

dâhil edilmemesi veya zaman, mekan ve durum bakımından aynı ve birbirine 

benzer iki seriyyenin bir seriyye veya gazve altında zikredilmesidir. 91 

seriyyeden 13 tanesi Kureyş müşriklerine, 63’ü diğer müşrik Arap 

---