Elşən Misir oğlu Nəsibov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
74 Avropa İttifaqına üzv olan dövlətlərin hər biri İttifaqdan kənarda olan dövlətlərlə də əlaqələr yaradırlar. Bu anda İttifaqın daxili siyasətini həyata keçirən subyektlərin İttifaqdaxili siyasətləri xarici siyasətlə əvəz olunur. İ ttifaqın daxili və xarici siyasəti zənginləşir, burada rəngarəngləşir, bu baxımdan tərkiblərə ayrılır. Siyasi hadisələrin proqnozlaşdırılması əsasları Proqnozlaşdırılma hadisələrin kompleks olaraq sistem daxilində və sistemlər arasında meydana gəlməsinin tərzini müəyyən etmək prosesidir. Hadisələrin proqnozlaşdırılması müəyyən məkanlarda təzahür olunan elementlərin xassələrinin müəyyən olunmasıdır. Bu müəyyənlik də zaman nisbətində dəyərləndirilir. Proqnozlaşdırılma hadisələrin, gerçəkdə özünü gösətərən hadisələrin meydana gələcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdirmədir. Proqnozlaşdırma hadisələr arasında və hadisələr xəttində əlaqələr vəhdətini zaman-zaman müəyyən etməkdən ibarət olan idrak prosesidir. Ə laqələr zəncirində elementlər arasında olan məsafə müəyyən dəyişən ölçülər ala bilir. Bu ölçülər, məsafə çox olanda qabarmalar və çökmələr yaşanır. Bu anda sistemdə qeyri-sabitlik mövcud olur. Hadisələrin rəvan axarı əsasən elementlər arasındakı məsafə bərabərliyindən və cüzi fərqlərdən ortaya çıxır. Hadisələrin rəvan axarı təbii ki, köklü dəyişməyən vəziyyəti meydana gətirir. Bu anda sistem lazımi tələb əsasında fəaliyyət göstərir. Sistem daxilində və sistemin əlaqəli olduğu digər sistemlərdə isə dəyişiklik kəskin olanda rəvan ə laqələr başqa axarla dəyişikliyə məruz qalır. Bu baxımdan sistemdə yüksək inkişaf, sürəti aşan gedişat həm sistemin özündə (məsələn, dövlətin özündə), həm də qonşu sistemlərdə (məsələn, ətraf dövlətlərdə) və regionlarda dəyişmələrə zərurət yaradır. Hər bir proses isə gələcəklə müşahidə edilir. Sistemdə cəm halda baş verən dəyişikliklər sistemin zəruri inkişafını üzərə çıxarır. Proqnozlaşdırma gələcək hadisələri müəyyən etməkdən ibarətdir. Bu müəyyənetmə sayəsində planlar tərtib olunur, strateji-konseptual sənədlər qəbul olunur. Proqnozlaşdırma preventiv siyasətin tətbiqi zərurətini də müəyyən edir. Proqnozlaşdırma və əvvəlcə müəyyən olunan siyasət elə dövlətin özündə əvvəlcədən yeni qanunvericiliyin meydana gəlməsini zəruri edir. Bu baxımdan hüquq islahatları elə gələcək inkişaf zərurətini meydana gətririr. Bu siyasət özlüyündə hadisələrin idarə olunmasını və nəzarəti ortaya qoyur. Proqnozlaşdırma dövlətdaxili siyasətin zaman-zaman nəticələrini müəyyən etməkdən ibarət olur, eləcə də beynəlxalq siyasətin axarını cari və strateji-gələcək planda müəyyən etməkdən ibarət olur. Siyasət sistemdə həyata keçirilir. Siyasət elementlərin qarşılıqlı əlaqələr vəhdətindən ibarətdir. Sistem elementlərdən və elementlərin yaratdığı axınlardan ibarətdir. Bu əlaqələrdə iştirak edən elementlər arasında müəyyən 75 məsafə mövcud olur.Siyasət bu aspektdə məkanları əhatə edir və məkan üzərində özünün sərhədlərini cızır. Hadisələr sistemdə ardıcıl və sahələr üzrə həyata keçirilir. Siyasəti ehtiva edən hər bir hadisənin öz konkret məkanı mövcud olur. Proqnozlaşdırma bu mənada hər bir hadisənin gələcəkdə öz yerini müəyyən etməsindən ibarət olan bir idrak prosesidir. Siyasi hadisələrin proqnozlaşdırılması haradasa siyasi proseslərin idarə olunmasının tərkibini təşkil edir. Hadisələrin taktiki və strateji məzmunu və forması proqnozlaşdırmanı özündə ehtiva edir. Taktiki və strateji vəziyyət proqnozlaşdırmanın zamanını ortaya çıxarır. Proqnozlaşdırma siyasi hadisələrin axın trayektoriyasında yeni obrazlanmanın əvvəlcədən müəyyən olunması anlamını verir. Müəyyən bir məkanda hadisələrin daxili məzmunu zaman etibarilə tədricən açılır. Proqnozlaşdırma zamanı sistemdə şərtləndirici elementlər müəyyən olunur. Ən əsası şərtləndirici elementləri baza və üst elementlərə təsnif etməkdən ibarətdir. Baza elementlər üst elementlərdən qorunur və təmin olunur. Üst elementlər baza elementləri təmin edən vasitələr və enerji rolunda çıxış edir. Baza elementlər axını üst elementlərin hərəkətini özündə əks etdirir. Proqnozlaşdırmada nəticələr çıxarmaq üsulları olan-empirizm və rasionalizm vəhdətdə çıxış edir. Burada duyğu, hissiyat da əsas rolu oynayır. Təcrübə və hadisələrin təkrar olaraq idarə olunması özlüyündə bir qaydanı meydana gətirir. Hadisələr axarını duymaq və məqamda hadisələri dərk etmək, hadisələrin növbəti nəticələrini müəyyənləşdirmək özlüyündə proqnozlaşdırmanı ehtiva edir. Proqnozlaşdırma zamanı bir hadisənin ardınca digər hadisələrin baş verməsi əvvəlcədən duyulur. Bu, haradasa əlavə siqnal qəbulu məsələsində özünü göstərir. Bu baxımdan əqli və dərrakəsi yüksək olan şə xslər daha aydın proqnoz vermək qabiliyyətinə malik olurlar. Hadisələr ardıcıllığını yaxın zaman üzrə müəyyənləşdirmək yaxın müddətli proqnozlaşdırmanı meydana gətirir. Orta və uzaq müddətli proqnozlaşdırma isə özlüyündə hadisələr müstəvisinin çoxluğunu və geniş miqyaslı nəticələrini ehtiva edir. Uzaq hədəfi proqnozlaşdırma dah böyük duyğu və dərin dərrakəni, uzağı görmə qabiliyyətini tələb edir. Proqnozlaşdırma zamanı hadisələrin digər hadisələri törətməsinin müəyyən əlamətləri əvvəlcə dərk olunur. Müəyyən başlanğıclar dərhal obrazlnaır. Sonra isə rasional və empirik metodla dərketmə tətbiq edilir. Burada ardıcıl müşahidələr təcrübəsi də ayırd etmək imkanlarını qazandırır. Proqnozlaşdırma zamanı mərkəz və ətraf elementin əlaqələrini xassələndirmək məharəti və qabiliyyəti, istedadı mühüm şərtidir. Burada prosesləri müşahidə qabiliyyəti də önəmli rol oynayır. Dövləti mərkəzi və ə traf elementlər təşkil edirlər. Məsələn, iqtisadiyyat elementləri mərkəzi elementlərdir. İqtisadiyyatın özü də mərkəzi və ətraf elementlərə ayrılır. Beynəlxalq münasibətlər müstəvisində güclü və nisbətən zəif dövlətlərin gücləri ilk növbədə nəzərə alınır. Hər bir halda tərəflərin yaxın, orta və uzaq Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|