Epilepsiyanın diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol
Depressiv vəziyyətlərin müalicəsi
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Depressiv vəziyyətlərin müalicəsi
- Epileptik psixozlar
33 Depressiv vəziyyətlərin müalicəsi Epilepsiya zamanı üzvi mənşəli affektiv pozuntu çərçivəsində depressiv vəziyyətlərin müalicəsini antidepressantların köməkliyi ilə aparırlar. Bu zaman aşağıdakı qaydalara əməl etmək lazımdır: 1.
dayandırmadan aparmaq lazımdır. 2.
Epileptik tutma aktivliyi hüdudunu azaltmayan antidepressantlar təyin edilməlidir. 3.
(SGTSİ) üstünlük verilməlidir. 4.
Fenobarbital, primidon (heksamidin), viqabatrin, tiaqabin və qabapentin təyin edilməsindən çəkinmək lazımdır. Valproatlar da normotimik xüsusiyyətlərə malikdirlər. 5.
Topiramat və lamotricin təyin edilməsi göstərişdir. 6.
EƏP və antidepressantların farmakokinetik qarşılıqlı təsirini nəzərə almaq lazımdır. Konkret antidepressantın seçilməsi zamanı onun epileptik tutmaya hazır olma həddinə təsirini və EƏP-lə qarşılıqlı təsirini nəzərə almaq lazımdır. Ən yüksək epileptik tutmaya hazır olma (prokonvulsiv effekt) səviyyəsinə trisiklik (imipramin, klomipramin) və tetrasiklik (maprotilin) strukturlu antidepressantlar malikdir. Bu preparatlar xəstələrin 0,3-15%-də epileptik tutmalar əmələ gətirirlər. SGTSİ qrupundan olan antidepressantların xeyli az hallarda bu cür əlavə təsirləri meydana gəlir (sitalopram istisna olmaqla, onunla bağlı ziddiyyətli məlumatlar mövcuddur). Preparatların aşağıdakı farmakokinetik xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır: ►
EƏP və antidepressantlar arasında farmakokinetik qarşılıqlı təsir CP450 qara ciyər fermentləri sistemində həyata keçir; ►
nın induksiyası hesabına trisiklik strukturlu antidepressantların və SGTSİ-lərin konsentrasiyasının azalmasına gətirib çıxarır; ►
səbəb olurlar; ►
Karbamazepin və fenitoinin (difenin) konsentrasiyasını ən tez-tez fluoksetin artırır; Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 34 ►
Fluoksetinlə kombinasiyada EƏP-lərin təyin edilməsindən çəkinmək lazımdır; ►
fevarin, lerivon və sitalopramdır. Prokonvulsiv effektə malik sitalopramı ehtiyatla təyin etmək lazımdır. Depressiyaların müalicəsi üçün paroksetin 20-40 mq/sut, sertralin 50-100 mq/sut, fevarin 50-100 mq/sut, klomipramin 100- 150 mq/sut, lerivon 100 mq/sut tövsiyə etmək olar. Epilepsiya zamanı depressiv vəziyyətlərin strukturunda obsessiv-fobik hisslərin mövcud olması SGTSİ-lərin yaxşı effektinin göstəricisidir.
Epilepsiyalı xəstələrdə meydana gələn psixozlar problemi öz qəti həllini tapmamışdır. Bu, psixozların patogenezi və təsnifatı ilə bağlı ümumi təsəvvürlərin olmamasından irəli gəlir. Epileptik psixozları, tutmalara münasibətdə əmələ gəlmə vaxtına görə fərqləndirmək qəbul olunmuşdur. İktal, o cümlədən periiktal və postiktal, həmçinin interiktal psixozlar ayırd edilir. İktal psixozlar çox nadir hallarda müşahidə olunur. Onlar hallüsinator fenomenli (həm görmə, həm də eşitmə) paranoid strukturla xarakterizə edilir. Bu cür psixozların inkişafı nisbətən gec yaşda meydana çıxmış, absanslar formasında birincili yayılmış tutmalarla və ya mürəkkəb parsial tutmaların mövcudluğu ilə əlaqədardır. Postiktal psixozlar aydın ifadə olunmuş şizoform və ya şizofreniyaya bənzər şəklə malikdir. Postiktal və interiktal epileptik psixozların strukturuna müxtəlif endoform simptomatika daxildir. Bu zaman reaksiyaların ekzogen tipi üçün xarakterik olan əlamətlər qeyd olunmur. Postiktal psixoz hallarında kəskin hissi sayıqlama hadisələri, o cümlədən illüzor-fantastik derealizasiya və depersonalizasiya (derealizasiya depersonalizasiyanın bir növü olaraq allopsixi depersonalizasiya adlandırılır) əlamətləri ilə sayıqlama səhnələri, oxşarların görünməsi – ön plana çıxır. Tutmaların kəsilməsi və dəyişilmiş affekt fonunda şüurun aydınlaşmasından sonra bu pozuntular sürətlə (bir neçə saat ərzində) inkişaf edir. Affektin istiqaməti əhəmiyyət daşımır: psixoz həm aydın ifadə olunmuş depressiya (çaşqınlıqla müşayiət edilən), həm də maniakal Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 35 affekt fonunda inkişaf edə bilər. Sayıqlama hisslərinin məzmunu üstünlük təşkil edən affektin xarakteri ilə müəyyən olunur. Depressiyanın üstün olduğu hallarda özünü təqsirləndirmə ideyaları ön plana çıxır, onlara tez bir zamanda münasibət, xəstənin həyatı üçün təhlükə, təqib və təsir ideyaları qoşulur. Təqib və təsir ideyaları davamlı, tamamlanmış xarakter daşımır; onlar ötəri, rabitəsizdir. Daha sonra, kəskin postiktal psixozun inkişafı ilə yanlış tanıma sayıqlama sindromları (Freqoli sindromu, intermetamorfoz sindromu), illüzor-fantastik derealizasiya və depersonalizasiya get- gedə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir, bunlar da hiss edilmədən oneyroid sindromla əvəzlənir. Belə hallarda psixozun transformasiyası şizoaffektiv və sikloid psixozlarda baş verənlərlə (K.Şneyder bunları adlandırmaq üçün “aralıq hadisələr” terminindən istifadə etmişdir), demək olar ki, tamamilə üst-üstə düşür. Simptomatikanın inkişafının yüksək səviyyəsində epileptik psixozu fenomenoloji cəhətdən onunla oxşar olan endogen psixozlardan ayırmaq cəhdləri, adətən nəzərə çarpan nəticəyə gətirib çıxarmır. Diaqnozun qoyulması zamanı anamnezdə epilepsiya ilə xəstələnmə faktının olması və psixozun bitməsindən sonra baş vermiş şəxsiyyət dəyişikliyinin xüsusiyyəti həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Bu cür hallar epilepsiyalı xəstələrin intensiv epilepsiya əleyhinə terapiyası zamanı əsas preparat qismində aşkar QAYT-ergik təsir mexanizminə malik EƏP-lərin (valproatlar, barbituratlar, qabapentin, viqabatrin) yüksək dozalarından istifadə edildikdə meydana çıxa bilər. Belə halların göstərilməsi üçün “alternativ psixozlar” termini irəli sürülmüşdür ki, bu da tutmalar və psixozlar arasında qarşılıqlı əlaqənin bir-birini əvəz etmə xarakterində olduğunu nəzərdə tutur. Epilepsiyalı xəstələrdə interiktal psixozlar tutmaların kəsilməsindən bir neçə ay və ya il sonra meydana çıxa bilər. Bu psixozların klinik şəkli postiktal psixozların strukturundan müəyyən fərqlərə malikdir. İlk plana, Şneyderin birinci ranq simptomları adlandırılan pozuntular çıxır: təsir hadisələri, fikirlərin açıqlığı, eşitmə (verbal) hallüsinasiyaları, təqib ideyaları, həmçinin sayıqlama qavrayışı əlamətləri. İnteriktal psixozlar uzunsürən və hətta xroniki gediş ala bilər. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|