Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

115 

 

BELGE 12 

GARF. Fon 102. Sayı. 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 54 arkası. 

Tiflis

’te Taşnak mensubu öğretmen ve öğrencilerin yaptığı 

kongrede;  Türk  Ermenilerine  ayaklanma  için  silah  ve  para 

yardımı yapılması kararı; Andranik’in Varna’da olduğu ve 4.000 

askerinin 

bulunduğu. 

01.08.1914. “VARTAZAROV” 

Bilgilerin özeti: 

20-25  Hazi

ran tarihleri arasında, Tiflis’te öğrencilerin, ileride 

halk arasında çalışmalar yapmaları için program hazırlanması amacının 

yanında,  Ermeni  ve  Gürcü  öğrenciler  arasındaki  husumet  ile  ilgili 

Taşnak  mensubu  öğretmenler  ve  misafir  öğrenciler  kongresi  yapıldı. 

Artaşes  ABEGİAN  ve  Ovanes  TUMANYANTS  başkanlığındaki 

kongre  şu  kararları  almıştır:  Türk  Ermenilerine  yardım  konusunda 

propaganda  yapılacak  ve  Türk  Ermenilerinin  Türklere  karşı 

ayaklanmaları amacıyla silah alımı için para toplanmasına ilişkin tüm 

tedbirler alınacak. 

Öğrencilere  ilişkin  olarak,  Gürcü  öğrencilerle  herhangi  bir 

olayın olmasından kaçınmak için çaba gösterilmesine karar verildi.  

Taşnaklar,  Rusya'nın  Türkiye  ile  savaşmasını  sabırsızlıkla 

bekliyorlar ve Ermenilerin Türk etkisinden kurtulması amacıyla bunda 

aktif bir rol alacaklar. Hemen hemen tüm erkek Ermeni nüfusu, gönüllü 

olarak 

Türkiye ile savaşa katılacaktır.  

25.08.1914. “KUZNETSOV” 

Bilgilerin özeti: 

Ünlü  Taşnak  mensubu  ANDRANİK  Varna’da  (Bulgaristan) 

bulunmaktadır.  Orada  büyük  bir  etkisi  vardır  ve  tüm  Taşnak 

mensuplarını  elinde  tutmaktadır.  Nezdinde  büyük  bir  zinvor  takımı 

vardır-hepsi silahlı; iyi paraları olan Taşnakların toplam sayısı yaklaşık 

4.000 kişidir. 

---

 

 

116 

 

BELGE 13 

GARF. Fon 102. Sayı 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 92 LB. 

Sayfa 53-

53 arkası. 

Taşnak  Partisi’nin  tüm  faaliyetlerinin  Türkiye’ye 

yöneldiği, Rusya içindeki faaliyetleri Rusya’ya bağlılığın artmasını 

sağladığı; Muş, Bitlis ve Van’daki Ermenilerin ayaklanmaya karar 

verdikleri. 

Gizli 

Tiflis 

İl Jandarma İdaresi 

Amiri 

20.08.1914 

№ 4674 

4. Bölümüne ilişkin 

Kars 

Bölgesi’nde  Taşnak  Partisi  hakkındaki  geçen  Temmuz 

ayına  ait  Gizli  Servis  bilgileri  özetinin  1.  maddesine  ve  aynı  aya  ait 

İlçedeki Taşnak Partisi hakkındaki aynı özetin 2. maddesine ek olarak, 

Erivan 

İl  Jandarma  İdare  Amiri’nin,  14.08  tarih  ve    №  4178  sayılı 

mesajına göre, özette belirtilen talep için ilçenin yanıtına bağlı olarak 

Taşnak  Partisi,  Rusya  ile  ilişkilerinin  ciddileşmesi  durumunda  tüm 

faaliyetini, Türkiye'ye karşı yöneltmiştir.  

Partinin önemli üyeleri  Türkiye'ye  geçtiler. Orada çeteleri ve 

gönüllü  müfrezeleri  eğitilmekte;  silah  taşınmakta  ve  silah  deposu 

organize  edilmektedir.  Bizim  s

ınırlarımız  içindeki  Taşnak  Partisi 

destekçileri ve  Ermeniler arasında da Ruslarla birleşmenin gerektiğini, 

özellikle  de  Türkiye'ye  karşı  muhtemel  mücadelede  birlikte  hareket 

etmeye 

ilişkin düşünceleri taşımaktaydılar.   

Albay  Belinskiy

’in  aynı  mesajına  göre,  Taşnak  Partisi 

üyelerinin son zamanlarda yapılan yurtsever gösterilerde yoğun şekilde 

yer  almaları,  Ermeni  kitleleriyle  aydınlar  arasında  coşkunun 

güçlenmesine ve Rusya'ya bağlılığın artmasına neden olmuştur.  

Bunun dışında, Albay Belinskiy tarafından iletilen Kars Gizli 

Servisinin  bilgilerine  göre,  Türk  vilayetlerindeki  Muş,  Bitlis  ve  Van 

illerindeki  Ermeniler, 

Taşnak  Partisi’nin  etkisiyle,  Türk  makamları 

tarafından olası bir misilleme durumunda ayaklanma başlatmaya karar 

vererek,  onlara 

karşı  direnç  göstermektedirler.  [Türkiye’nin]  askeri 

---

 

 

117 

 

ihtiyaçlar ve donanma için para, yedek, acemi ve milisleri için yardım 

etmek  istememektedirler.    Telgraf  ve  iletişim  yollarına  zarar  verme 

girişimleri olmuştur. 

Yukarıda  verilen  bilgiler,  №  4672  sayı  ile  tarafımdan  aynı 

anda, Kafkasya 

Askeri Bölge Karargah Amiri’ne bildirilmiştir.  

BELGE 14 

GARF. Fon 102. Sayı. 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 55 arkası, 56. 

Hamazasp  ve  Andranik

’in  bir  araya  gelerek  Ermeni 

birlikl

erinin  oluşmasını  konuşacakları,  15.000  Ermeni  askerin 

hazır  olduğu;  Silahların  Rusya’dan  teminin  edileceği;  Türk 

ordusundaki Ermeni askerlerin Rusy

a’ya iltica etmeye çalıştıkları; 

Hamazasp ve Andranik 

hakkında Gizli Servis raporları. 

29.08.1914. “VARTAZAROV” 

Bilgilerin özeti: 

Ünlü  Taşnak  mensubu–Taşnak  Partisi  Askeri  Hava  Birliği 

Amiri 

Hamazasp, 

Tiflis

’te  bulunmaktadır.  Tiflis’e  beklenen 

ANDRANİK’le  ve  diğer  yerel  aktivistlerle  birlikte,  öngörülen  Rus-

Türk  savaşı  sırasında,  parti  faaliyetine  ilişkin  konular  tartışılacaktır. 

Birlikler

in  oluşturulması  planlanmakta  ve  bunlar  için,  Kafkasya’da 

15.000 zinvordan oluşan hazır bir kadro bulunmaktadır. ANDRANİK, 

Tiflis’e  gelirken,  Genel  Vali’nin  huzuruna  çıkarak  birliklerin 

oluşturulması için izin verilmesini ve bunların başına Hamazasp’ın ya 

da kendisinin getirilmesini arz etmeyi öngörmüştür. Silahların bir kısmı 

hazırdır;  diğer  kısmının  ise  hazineden  verilmesini  Genel  Vali’den 

isteyecektir. Türkiye tarafından seferber edilen ordulardaki Ermeniler, 

Türkiye'ye karşı mücadele amacıyla Rusya'ya iltica etmek için her yolu 

denemektedirler.  

Ananovskaya  Okulunun  Türk  uyruklu  öğretmeni  İPEKYAN, 

Türkiye'de  askere  alınmış  ancak,  diğer  30  Ermeni’yle  birlikte 

Türkiye'den kaçarak Tiflis’e gelmeyi başarmıştır. 

Hamazasp

’ın, Tiflis’te nerede kaldığı bilinmemektedir; ancak 

o,  sık  sık  Kafe  Central’e  gelmektedir;  fakat  eşgali  şimdilik 

bilinmemektedir.  

---