Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

Sağda  oturan  sağ  11  bəglər!
Sol  qolda oturan  sol  bəglər!
Eşikdəki  inaqlar!
12  Dibdə  oturan xas bəglər!
Q utlu olsun dövlətinüz!  -   13  dedi.
D 1 11 
B öylə digəc Qazan bəg aydır:  “M ərə dəlü ozan!  1 M əndən 
nə dilərsən? Çətirli otaqmı dilərsən? Q ul-qaravaşm ı dilərsən?
2  A ltun-aqçam ı  dilərsən,  verəyim !”  -   dedi.  B eyrək  aydır: 
“Sultanım,  3  məni  qosan  da  şülən  yeməgin  yanına  varsam. 
Q am ım   a c d u r,4 doyursan”, -  dedi.
Qazan aydır: “D əlü ozan, dövlətin d ə p d i.5 Bəglər, bugünki 
bəgligim   bunun  olsun.  Qon  nerəyə  g edərsə-6getsün,  neylərsə 
eyləsün” , -  dedi.
Beyrək şülən yeməginin  7 üzərinə gəldi.  Q am ın doyurduq- 
dan  sonra  qazanlan  dəpdi-8dökdi,  çevirdi.  Yaxnmın  kimini 
sağına,  kimini  solına  9  atar.  Sağdan  gedəni  sağ  alur,  soldan  ge- 
dəni s o l 10 alur. Haqluya haqqı dəgə, haqsuza yüzi qaraluğı dəgə.
Qazan 11 bəgə x əbər oldı: “Sultanım, dəlü ozan həp yem ə- 
gi dökdi, -  12 dedilər, -  şimdi qızlar yanına varmaq  istər” .  Q a- 
zan  aydır:  “M ərə  13  qon-a,  qızlar  yanma  da  varsun!”  -   dedi.
D 1 12 
B eyrək  qalqdı,  1  qızlar  yanına vardı.  Sumaçıları  qovdı,  naqa- 
ra ç u la rı2 qovdı. Kimini dögdi, kiminin başın yardı. Q ızlar otu- 
ran 3  otağa gəldi;  eşigin  aldı,  oturdı.
Bunı  gördi  4  Qazan  bəgin  xatunı  Boyı  uzun  Burla  qaqıdı, 
aydır:  5  “M ərə,  qavat  oğlı  dəlü  qavat,  sana  düşərm i  bitəkəllüf
6  bənim   üzərim ə  g ələsə n ?”  -   dedi.  B eyrək  aydır:  “Xanım, 
Qazan bəg d ən   7  m ana buyruq  oldı.  M ana kim sə  dolaşm az” , -  
dedi.  B urla  xatun  8  aydır:  “Çünkim   Qazan  bəgdən  buyruq 
olubdur,  qon  9,  otursun!”  -  dedi.  Yenə  döndi,  B eyrəgə  aydır: 
“M ərə  dəlü  ozan,  10  ya  m əqsudun  nədir?”  Aydır:  “Xanım, 
m əqsudım   oldur ki,  ərə  varan  11  qız  qalqa oynaya,  mən  qopuz 
çalam ” ,  -   dedi.  Qısırca  yengə  12  derlər,  bir  xatun  vardı,  ana 
ayıtdılar:  “M ərə  Qısırea  yengə,  13  dur  sən  oyna,  nə  bilür  dəli
D113 
ozan” ,  ~   dedilər.  Q ısırca  yengə  1  durdı,  aydır:  “M ərə  dəli 
ozan,  ərə  varan  qız  m ənəm !”  -   dedi.  2  O ynam ağa  başladı. 
B eyrək qopuz çaldı,  soyladı,  g ö rə lim ,3  xanım,  n ə  soyladı.
D 1 14
And içm işəm   qısır qısrağa bindigim  4 yoq.
Binübəni  qazavata  varduğım  yoq.
Eviniz  ardında  sarvanlar
Sana 5  baqar onlar,
B uldır-buldır gözlərinin yaşı  aqar.
Sən  anlarun 6 yanına varğıl,
M uradım   anlar verər, bəllü bilgil!
Səninlə  m ənim   7  işim yoq!
Ərə  varan  qız qalqa,
Qol  saluban  oynaya,
8  M ən  qopuz  çalam , -  dedi.
Qısırca yengə:  “Buy, bu zavala gələcək 9 dəlü bəni görmiş 
kibi  söylər”,  -  dedi.  Vardı,  yerində  oturdı.
10 
Boğazca  Fatm a  derlər,  bir  xatun  vardı.  “Qalq,  sən  11 
oyna!” -  dedilər.  “Hey,  şu dəli m əğm un m ənə də  şayəd ancı- 
layın olmaz sözlər söylər” , -  dedi. Qızın qaftanım geydi:  “Çal, 
m ərə,  dəlü  ozan!  12 Ə rə varan qız m ənəm , oynayayım”, -  dedi. 
Dəlü  ozan  aydır:
13 And  içəyim  bu  gəz boğaz  qısrağa bindigim   yoq
Binübəni  qazavata varduğım  1  yoq.
Eviniz  ardı  dərəcik  degilmiydi?
İtüniz adı  Bıraq  2  degilmiydi?
Sənin  adın  Qırq  oynaşlu  Boğazca Fatma  3  degilmiydi?
Dəxi  eybin  açaram,  bəllü  bilgil!  -  dedi.
S əninlə  4  m ənim   oyunum  yoq.
Var yerinə  oturğıl!
Ərə  varan  yerindən  dura,
5  bən  qopuz çalam,
qol  saluban  oynaya, -  dedi.
Böylə digəc  6  Boğazca Fatm a aydır:  “Buy,  dəli  boğma  çı- 
qaracaq olanca 7 eybim izi  qaqdı.  Dur, qız, oynarsan-oynam az- 
san,  cəhənnəm də  8  oyna!  B eyrəkdən  sonra  başına  bu  hal  g ə- 
ləcəgin  bilürdün” , -   9 dedi.

---

Burla  xatun  aydır:  “Qız,  qalq  oyna,  əlündən  nə  10  g əlür?”
-   dedi.  Bam çiçək  qırmızı  qaftanın  geydi.  Ə llərin  11  yeninə 
çəkdi  gözükm əsün  deyü;  oyuna  girdi,  ayıtdı:  “M ərə  12  D əlü 
ozan,  çal,  di!”  Dəlü  ozan  çaldı  aydır:
M ən bu yerdən gedəli  dəlü olm ış13san*'
D əlim  ağca  qarlar yağmış,  dizə  yetmiş.
D 1 15 
X an qızının  evində  1  qul-xəlaiq  dükənm iş...
M əşrəbə  almış,  suya vannış -  
B iləgindən 2  on parmağm ı  sovuq  almış.
Qızıl  altun gətirün,
X an qızına  3  dım aq yonun.
Eyiblücə,  xan qızı,  ərə  varmaq eyib  olar, -  dedi.
4 
Bunı  eşidcək  B am çiçək  qaqıdı:  “M ərə  dəlü  ozan,  m ən 
eyib5lüm iyəm  kim,  m ana  eyib  qoşarsan?” -  dedi.  G üm üş  kibi 
ağ  biləgin  açdı,  6  əlin  çıqardı.  Beyrəgin  keçürdügi  yüzük  gö- 
rindi.  B eyrək  7  yüzügi  tamdı.  Burada  soylamış,  görəlim ,  xa- 
nım,  nə  so y lam ış,8  aydır:
Beyrək gedəli  B am -bam   dəpə başına çıqdınm ı,  qız?! 
Qarılatıb  9 dört yanına baqdınmı,  qız?!
Qarğu kibi  qara  saçın yoldınmı,  qız?!
10 Qara gözdən  acı  yaş  dökdünmi,  qız?!
Güz  alması  kibi  al  11  yanağın yırtdınmı,  qız?!
Sən  ərə  vararsan,  altun  yüzük m ənim l2dir**’
ver mana,  qız!  -  dedi.
Qız  aydır:
B eyrək gedəli  B am -bam   dəpə  13  başm a  çıqdığım   çoq, 
Qarğu  kibi  qara  saçum yolduğum çoq.
5116 
'  Güz  alması  kibi  al  yanağım  yırtdığım  çoq.
G ələnlə  gedəndən  2  sorduğum  çoq.
“ Vardı,  gəlm əz  bəg yigidim,
xan  yigidim   3  B eyrək”  -  deyü  ağladığım   çoq. 
Sevişdigim  Bamsı  Beyrək  sən 4 degilsən,
*  O lm ışsan .
M ənim dir.
A ltun yüzük sənin  degildir.
A ltun yüzükdə  5  çoq nişan  vardır.
Altun  yüzügi  istərsən,  nişanın  6  söylə!  -  dedi.
B eyrək  aydır:
A lan  sabah,  xan qızı,  yerim dən  7 durmadım mı?
B oz  ayğırın b elin ə binm ədim m i?
Sənin  evün  ü zərin ə  8  sığın-keyik yıqm adımmı?
S ən m əni  yanına qağırm adm m ı?
S ənünlə  9 m eydanda at çapm adıqm ı?
Sənin  atunı  m ənim   atım keçm ədim i?
Ox  10  atanda m ən   sənin  oxunı  yarm adım m ı?
G ürəşdə  m ən  səni  11  basm adım m ı?
Ü ç  öpüb bir dişləyüb,  altun yüzügi  12
barm ağına keçürm ədim m i? 
Sevişdigin  B am sı  B eyrək  m ən  degilm iyəm ? -   13  dedi.
Böylə  digəc  qız  tanıdı-bildi  kim,  B eyrəkdir.  C übbəsiylə- 
D117 
’çuxasıyla  B eyrəgin  ayağına  düşdi.  B eyrəgə  dayələr  qaftan  2 
geyürüb  donatdılar.  H am an  qız  sıçradı,  ata  bindi.  Beyrəgin  3 
atasına-anasına  m uştuluğa çapar getdi.
Qız  aydır:
4 A rğab-arğab  qara  dağın  yıxılm ışdı,  yucaldı,  axır!
5  Q anlu-qanlu  suların  sovğulm ışdı,  çağladı,  axır!
Q aba ağacın  6  qurım ışdı,  yaşardı,  axır!
Şahbaz  atın  q a rım ış d ı,7 qulun verdi,  axır!
Qızıl  d əv ə lə rin   qarım ışdı,  köşək  8  verdi,  axır!
Ağ  qoyunun  qarım ışdı,  quzı  verdi,  axır!
9  On  altı  yıllıq  h əsrətin-oğuluii  B eyrək gəldi,  axır!
Qayın  10 ata, qaym .ana, muştuluq m ana nə verərsiz? -  dedi. 
Beyrəgin  a ta sı-" a n a sı  aydır:
Dilün  içün  öləyin,  gəlincigüm !
Y oluna qurban  12  olayın,  gəlincigüm !
Y alansa bu  sözlərin,  gerçək  ola,  gəlincigüm !
13 S a ğ -ə sə n   çıqub  gəlsə,

---