Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D78
D79
B anıçiçək otaxdan  12 baqırdı.  “M ərə dayələr,  bu qavat oqlı 
qavat  bizə  ərlikmi  13  göstərir?”  -   dedi.  Varın,  bundan  pay 
dilən,  görün nə  der!” -   1  dedi.
Q ısırca  YengƏ'derlər,  bir  xatun  vardı.  İlərü  2  vardı,  pay 
dilədi:  “Hey,  bəg  yigit,  bizə  dəxi  bu  keyikdən  3  pay  v er!”  -  
dedi.  B eyrək aydır:  “M ərə  dadı,  m ən  avçı  d e g ilə m ,4  bəg  oğlı 
bəgəm   həp  sizə” ,  -   dedi;  amma  sormaq  eyib  5  olmasun,  bu 
otağ  kim ündür?” -  dedi.
Q ısırca yengə a y d ır:6 “Bəg yigidim , bu otağ Baybican bəg 
qızı  B am çiçəgin7dir”, -  dedi.
Eylə  olsa,  xanım,  B eyrəgin  qanı  qaynadı.  Ə dəblə  8  yab- 
yab  gerü  döndi.  Q ızlar  keyiki  götürdilər.  G özəllər  9  şahı 
B anıçiçəgin  öninə  gətürdilər.  Baqdı  gördi  10  ki,  bir  sultan 
simüz  sığm -keyikdir.  B am çiçək  aydır:  11  “M ərə  qızlar,  bu 
yigit  nə  yigitdir?”  Q ızlar  aydır:  “Vallah,  sultanım,  12  bu  yıgit 
yüzi  niqablu yaxşı yigitdir.  B əg  oğlı  bəg  13  im iş” , -  dedilər.
B anıçiçək aydır: “Hey, hey, dayələr, babam mana bən səni
1  yüzi  niqablu  B eyrəgə  verm işəm ” ,  -   derdi;  olmaya  kim,  bu 
ola.  2  “M ərə,  çağırın,  x əb ərləşəy im ”, -  dedi.
Ç ağırdılar,  B eyrək gəldi.  3  B anıçiçək  yaşm aqlandı,  xəbər 
sordı.  A ydır:  “Yigit,  4  gəlişin  qandan?”  B eyrək  aydır:  “İç 
O ğuzdan!”  “İç  Oğuzda  5  kimün  n əsisən?”  -   dedi.  “B aybörə 
bəg oğlı B a m s ı6 B eyrək dedikləri  m ənəm ” , -  dcdi.  Qız aydır: 
“ Ya  nə  m əsləh ətə  7  gəldin,  yig it?”  -   dedi.  B eyrək  aydır: 
“B aybican  bəgün  8  bir  qızı  varm ış,  anı  görm əgə  goldim!  -  
dedi.  Qız  aydır:  9  “01  öylə  adam   degildir kim,  sana  görinə!  -  
dedi.  A m m a  mən  10 B anıçiçəgin  dadısıyam.  G əl,  imdi  sənün- 
lə ava çıqalım.  11  Ə gər sənin atun m ənim  atumı  keçərsə,  onun 
atını  dəxi  12  keçərsən.  H əm   sənünlə  ox  atalım.  M əni  keçər- 
sən, anı  dəxi  13 keçərsən və hom səninlə gürəşəlim .  M əni b a- 
sarsan,  anı  dəxi  1 basırsan” ,  -  dedi.
B eyrək aydır:  “Xoş,  imdi  atlam n!”  2  İkisi  atlandılar,  m ey- 
dana  çıqdılar.  At  dəpdilər.  Beyrək  3  atı  qızın  atmı  keçdi.  Ox 
atdılar.  B eyrək qızın  4  uqiii  yardı.
Qız aydır:  “M ərə yigit, m ənim  atumı kim sə 5 keçdügi yoq. 
O xım ı  kim sə  yardığı  yoq.  İmdi  gəl,  6  sənünlə  gürəş  tutalım !”
-  dedi.  H əm an  Beyrək  atdan c n d i.7  Qarvaşdılar.  İki pəhləvan
olub,  bir-birinə  sarm a şd ıla r.8  Beyrək götürər qızı  yerə  urmaq 
istər,  qız  götürər 9  B eyrəgi  yerə  urm aq  istər.  B eyrək  bunaldı. 
Aydır:  “Bu qıza  10 basılacaq olursam, Qalın Oğuz içində başu- 
m a  "   qaxınc,  yüzim ə toxınc edərlər”, -  dedi. Q eyrətə gəldi. 
Qavradı,  qızın  bağdam asın  aldı.  Ə m cəgindən  tutdı.  13  Qız 
D80 
qucandı.  Bu  gəz  B eyrək  qızın  incə  belinə  girdi;  1  bağdadı, 
arxası  üzərinə  yerə  urdı.
Q ız  aydır:  “Y igit,  2  B aybicanın  qızı  B am çiçək   m ə - 
n ə m !”  -   dedi.  B ey rə k   üç  3  öpdi,  b ir  d işlədi.  “D ügün  qanlu 
olsun,  xan  q ız ı!”  4  dey ü   barm ağından  altun  yüzügi  çıqardı, 
qızın parm ağ ın a  5  keçürdi.  “O rtam ızda bu,  n işan   olsun,  xan 
q ız ı!”  -   dedi.
6 
Qız  aydır:  “Çün  böylə  oldı,  həm an  imdi  ilərü  durmaq  7 
gərək,  bəg  oğlı!”  -   dedi.  Beyrək  dəxi:  “Nola,  xanım,  baş 
üzərin ə!”  - 8  dedi.
B eyrək  qızdan  ayrılub,  evlərinə  gəldi.  Ağ  saqallu 9 babası 
qarşu  gəldi.  Aydır:  “Oğul,  dan-dansux  bu  gün  10  Oğuzda  nə 
gördün?”
Aydır:  “N ə  g ö rəy im ,  oğlı  olan  e v ə n rim iş,  qızı  olan 
köçü rm iş...”  B abası  aydır:  “O ğul,  ya  səni  12  evərm axm ı 
g ə rə k ? ”  “B əli,  bəs  ağ  saqallu  əz iz   baba.  Evərm ax  13 
g ə rə k !”  -   dedi.
D81 
Babası  aydır:  “Oğuzda  kimin  qızın  alı  verərin?”  -   1  dedi.
Beyrək  aydır:  “Baba,  m ana  bir qız  alı  ver kim,  m ən  yerimdən 
durmadın  2  ol  durgəc  gərək!  M ən  qarağuc  atıma  binm ədin  ol 
binmax  gərək!  Mən  qırım a  3  varmadın  ol  mana  baş  gətürm ək 
gərək!  Bunufi  kibi  qız  a l ı 4  ver,  baba,  mafia” -  dedi.
Babası  Baybörə  xan  aydır:  “Oğul,  sən  5  qız  diləm əzsən, 
kəndünə  bir  ham pa  istərm işsən.  Oğul,  m əgər  sən  6  istədigin 
qız Baybican bəg qızı  B anıçiçək ola?!” -  d e d i.7  Beyrək aydır: 
“Bəli, pəs, əvət, ağ saqallu əziz baba, m ənim  d ə x i8 istədügüm 
oldur” ,  -  dedi.
Babası  aydır:  “Ay oğul,  Banıçiçəgin 9 bir dəli  qardaşı  var- 
dır,  adına  Dəli  Q arçar derlər;  qız diləyəni  10 ö ldürər” .  Beyrək 
aydır:  “Ya  pəs  nedəlim ?”  Baybörə  bəg  aydır:  11  “Oğul,  Qalın 
Oğuz  bəglərini  odam ıza  oxıyalım,  necə  m əsləhət  12  görər- 
lərsə,  ana görə  iş ed əlim ” , -  dedi.

---

D83
D84
Qalın  Oğuz  bəglərini  13 həb  oxıdılar,  odalarına  gətürdilər. 
Ağır  qonaqlıq  eylədilər.  1  Qalın  Oğuz  bəgləri  ayıtdılar:  “ Bu 
qızı  istəm əgə  kim  vara  2  bilür?”  M əsləhət  gördilər  ki,  D ədə 
Qorqut  varsun.  3  D eyənlərə  D əd ə  Qorqut  aydır:  “Yaranlar, 
çünki  m əni  göndərirsiz,  4  bilürsiz  kim,  D əlü  Q arçar  qız 
qardaşını  diləyəni  öldürər.  5  Bari  Bayındır  xanın  tavlasından 
iki  şahbaz y ü g rə k 6 at gətürün:  bir Keçi başlu K eçər ayğırı,  bir 
Toğlı  başlu  7 Turı  ayğırı.  Nagah  qaçm a-qom a olarsa,  b iris in i8 
binəm ,  birisini  yedəm ”, -  dedi.
D ədə  Qorqudun  sözi  m əqbul  9  gəldi.  Vardılar,  Bayındır 
xanın  tavlasmdan  ol  iki  10  atı  gətürdilər.  D ədə  Qorqut  birin 
bindi,  birin  yetdi.  u  “Yaranlar,  sizi  Haqqa  ısm arladım !”  -  
dedi,  getdi.
M əgər,  sultamm,  12  D əlü Qarçar dəxı  ağ ban  evini,  ağ ota- 
ğım  qara yerin  13 üzərinə  qurdurmış  idi.  Yoldaşlar ilə buta atub
1  oturardı.  D ədəm   Qorqut ötədən  bəri  gəJdi.  Baş  2 endirdi,  ba- 
ğır basdı.  A ğız-dildən  görkli  salam  verdi.  3  D əlü  Qarçar  ağzın 
köpükləndirdi. D ədə Qorqudun yüzinə 4 baqdı. Aydar:  “Ə leyk- 
əssalam!  A y  əm əl  azmış,  feli  d ö n m ü ş,5  Qadir Allah  ağ  alnına 
qada  yazmış!  Ayaqhlar  buraya  gəldigi  6  yoq.  A ğızhlar  bu  su- 
yumdan içdigi yoq.  Sana noldı? Ə m əlin m i7 azdı? Felinmi  dön- 
di? Əcəlinmi  gəldi?  Bu aralarda  8  neylərsən?” -  dedi.
D ədə  Qorqut  aydır:
Qarşu yatan  qara  dağını  9  aşm ağa gəlm işəm .
A qındıh  görklü  suyunı  keçm əgə gəlm işəm .
10  Gen  ətəgünə,  dar qoltuğuna qısıhnağa  gəlm işəm . 
Tanrının  buyuruğıyla,  Peyğəm bərin  qövliylo 
A ydan  an,  güııdən  görkli  qız  qardaşın  12  Banıçiçəgi 
Bamsı  Beyrəgə  diləm əgə  gəlm işəm !  -  dedi.
D ədə  Qorqut  13  böylə  digəc  D əlü  Qarçar aydır:
M ərə,  nə dedigim yetürün, Q ara  1 ayğırı yarağla gətürün!  -  
dedi.  Qara  ayğırı  yarağla gətürdilər.  2  Dəli  Qarçarı  bindı'rdilər.
D ədə  Qorqud  göstəgi  üzdi;  3  durm adı,  qaçdı.  Dəli  Q arçar 
ardına  düşdi.  Toqlı  4  başlu  Turı  ayğır  yoruldı.  D ədə  Qorqud 
Keçi  başlu  5  Keçər ayğıra  sıçradı,  bindi.
Dədəyi  qova-q o v a  Dəli  Qarçar  6  on  yelək  yer  aşurdı. 
D ədə  Q orqudun  ardından  7  Dəli  Q arçar  irdi.  Dədənin  anısı 
anıtdı.  Tanrıya  sıqm dı.  8  İsm i-əzəm   oqıdı.
Dəli  Q arçar  qıhcın  əlinə  aldı.  9  Y uqansm dan  öykə  ilə 
həm lə  qıldı.  D əli  b əg   dilədi  ki,  10  D ədəyi  d əp ə rə  çala.  D ədə 
Qorqut  ayıtdı:  “Ç ahrsan,  11  əlüfi  qurısun!” -  dedi.
Haq  Taalam n  əm riylə  Dəli  12  Q arçann  əli  yuqaruda  asılu 
qaldı.  Zira  D əd ə  13 Q orqut vilayət issi  idi,  diləgi  qəbul  oldı.
D85 
D əlü  1 Q arçar aydır:  “M ədəd, aman, əlaman!  Tanrının b ir-
liginə yoqdır güman!  2  Sən mənim əlümi  sağaldı  gör, Tannmfi 
buyruğıyla,  Peyğəm bərifi  3  qövliylə  qız  qarındaşımı  Beyrəgə 
verəyin!”  -  dedi.
Üç  k ərrə  ağzm dan  4  iqrar eylədi.  Günahma  tövbə  eylədi. 
D ədə  Q orqut  dua  eylədi.  5  Dəlinin  əli  Haq  əm riylə  sapasağ 
oldı.  Döndi,  aydır:  6  “D ədə,  qız  qarındaşımın  yolına  bən  nə 
istərsəm ,  verərm isin?”
D ədə 7 aydır:  “V erəlim !” Dedi, görəlim , nə istərsən? Dəlü 
Qarçar aydır:  “Bin  8  buğra  gətürün  kim,  m aya  görm əm iş  ola. 
Bin  dəxi  ayğır  gətürün  9  kim,  heç  qısrağa  aşm am ış  ola.  Bin 
dəxi  qoyun  görm əm iş  qoç  10  gətürün.  Bin  d ə  quyruqsız- 
qulaqsız  köpək  gətürün.  Bin  dəxi  11  bürə  gətüriin  m ana”,  -  
dedi.  Ə gər bu  dedigim  nəsnələri  gətürərsinüz,  12  xoş,  verdim. 
Amma  gətürm əyecək  olursan,  bu  qatla  öldürm ədim ,  13  ol 
vaqtın öldürərin!” -  dedi.
D86 
D ədə  döndi,  B aybörə  bəgün  1  evlərinə  gəldi.  Baybörə
bəg aydır:
“Dədə, oğlanmısan, qızmı2san?” Dədə: “Oğlanam!” -  dedi. 
“Y a pəs  necə qurtuldun D əli Qarçarın 3 əlindən?” -  dedi.  D ə- 
də  aydır:  “Allahın  inayəti,  ərənlərin  him m əti  4  oldı;  qızı 
aldım ” , -  dedi.
B eyrəgə  və  anasma  və  qız  qardaşlarına  5  muştçı  gəldi. 
Sevindilər,  şad  oldılar.  Baybörə  bəg  6  aydır:  “D əlü  nə  q ədər 
mal  istədi?”  D əd ə aydır:  “Y arım asun-7yarçımasun,  Dəlü Q ar- 
çar  eylə  mal  istədi  ki,  heç  bitm əsün!”  -   8  dedi.  Baybörə  bəg 
aydır:  “H ələ  n ə  d ilədi?”  D ədə  aydır:  9  “Bin  ayğır  diləyübdür 
kim,  qısrağa  aşm am ış  ola.  Bin  dəxi  10 buğra  dilədi  kim,  m aya 
görm əm iş ola.  Bin də qoç d iləy ü b d ü r,11  qoyuna girm əm iş ola.

---