Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D43
D44
dəpə yığdı,  çaqmaq  6 çaqub od yaqdı;  dəxi  kəpənəgindən qu- 
rumsı  edüb  yarasına  7 basdı,  yolun  qıyısın alub  oturdı,  ağladı- 
sıq la d ı,8 aydır:  “Salur Qazan, bəg Qazan!  Ölüm isin, dirim isin, 
bu  işlərdən  9 xəbərin yoqm ıdır?” -  dedi.
M əgər,  xanım,  ol  gecə  Qalın  Oğuzun  10  dövləti,  B ayındır 
xanın  giiyəgisi  Ulaş  oğlı  Salur  Qazan  11  qara  qayğılu  vaqiə 
gördi.  Sərm ərdi  uru  durdı,  aydır:  12  “Bilürmisin,  qarındaşım  
Q aragünə,  düşüm də  nə  görindi?  Qara  qayğulu  13  vaqiə  gör- 
düm, yum ruğum da talbm an  şahin bənim  quşumı  alur gördüm ,
1 gögdən  ıldırım ağ-ban  evim üzərinə şaqır gördüm,  düm qara
2 pusarıq ordumun  üzərinə tökilür gördüm, quduz q u rtla r3 ev i- 
mi  d ələr  gördüm,  qara dəvə  ənsəm dən qarvar  gördüm,  qarğu 
kibi  4  qara saçım uzanır  gördüm,  uzanuban  gözüm i  örtər gö r- 
düm,  5 biləgim dən on  barmağımı  qanda gördüm.  N ecə kim   bu 
düşi g ö rd ü m ,6 şundan bərü ağlım -ussum  dərə  bilmən.  X anım  
qardaş,  m ənim  bu düşüm i  7 yorğıl  m ana!” -  dedi.
Q aragünə  aydır:  “Q ara  bulut  dedigin  sənin  8  dövlətindir. 
Q ar ilə yağm ur dedigin ləşkərindir.  Saç 9 qayğudur.  Qan q ara- 
dır.  Qalamsın yora bilm ən,  Allah yorsun!” -   10 dedi.
Böylə  digəc  Qazan  aydır:  “M ənim   avımı  bozma,  ləşk əri- 
mi  dağıtma.  11  B ən  bu  gün  Qonur ata qaqaram,  üç  günlik yolı 
bir  gündə  aluram,  12  öylə  olm adın  yurdum  üstinə  varıram; 
əg ə r sa ğ d ır-əsən 13dir,  axşam  olm adın genə bən sana gəlürəm . 
Ordum  sağ -əsən   1 degil isə, başınuza çarə edifi;  m ən dəxi get- 
dim ,” -  dedi2.  Qonur atın  m ahm uzladı,  Qazan  b əg  yola  getdi.
3  G ə li-g əli  yurdının  üzərinə  gəldi.  Gördi  kim,  uçarda  quzğun 
q a lm ış,4 tazı dolaşmış, yurtda qalmış. Qazan bəg burada y urd- 
lan  5  xəbərləşm iş,  görəlim ,  xanım,  nə  xəbərləşm iş:
Qazan  aydır:
Q ovm -qəbilə  m ənim   6 qum a yurdum,
Q ulanla sığın-keyikə  qonşı  yurdum,
Səni  y a ğ ı7  nerədən  darımış,  gözəl  yurdum?!
A ğ-ban  evim  dikiləndə  y u r d ı8  qalmış,
Qarıcıq  anam uluranda yeri  qalmış,
O ğlum   Uruz ox 9 atanda buta qalmış,
O ğuz bəgləri  at çapanda m eydan  qalmış,
10 Q ara  mudbaq  dikiləndə  ocaq qalmış...
D45
D46
Bu h allan  gördügində  11  Qazanın  qara qıym a  gözləri  qan- 
yaş doldı,  qan  dam arları  12  qaynadı,  qara bağrı  sarsıldı.  Q onur 
atını ö k c ə lə d i,13 kafır keçdigi yola düşdi, getdi.  Qazanın öninə 
bir su  1 gəldi.
Qazan  aydır:  “Su  Haq  dizarın  görmüşdür,  bən  bu  su  ilə  2 
xəbərləşəyim ,”  -  dedi.  Görəlim,  xanım,  necə  xəbərləşdi:
Qazan  aydır:
3  Ç ağnam -çağnam   qayalardan çıqan  su,
Ağac  gəm iləri  oynadan 4  su,
H əsən lə  H üseynin  həsrəti  su,
Bağ və  bostanın  ziynəti  5  su,
A yişə  ilə  Fatim ənin  nigahı  su,
Şahbaz  atlar gəlüb  içd ig i6  su,
Qızıl  dəv ələr gəlüb  keçdigi  su,
Ağ  qoyunlar gəlüb  7  çevrəsində  yatduğı  su,
O rdum un  xəbərin  bilürınisin,  8  degil  mana!
Q ara başım  qurban  olsun,  suyum,  safia!  -  dedi.
Su  9  qaçan  x əbər  verso  gərək?!  Sudan  keçdi,  bu  gəz  bir 
qurda tuş  10 oldı.  “Qurd yüzi  mübarəkdir,  qurdlan bir x əb ə rlə- 
şəyim ,” -  dedi.
11  Görəlim ,  xanım,  no  xəborləşdi:
Qazan  aydır:
Qaranqu  axşam  12  olanda  güni  doğan,
Qar  ilə  yağm ur yağanda  ər kibi  duran,
13 Q araquc  atları  gördügində  kişnəşdirən,
Qızıl  d əv ə  gördügindo  bozlaşdıran,
1  A ğca qoyun  gördügiııdə  quyruq  çırpub  qamçılayan, 
A rq a s m ı2  urub  bork  ağılın  ardın  sökən,
Q arm a-bükəc  səm üzin  3  alub  tutan,
Qanlu  quyruq  üzüb  çap-çap  yudan,
Avazı  4  qaba köpoklərə  ğavğa salan,
Ç aqm aqluca çobanları  dünlə 5 yügürdən,
O rdum un  xəbərin  bilürmisin,  degil  mana!
Qara  başım   6 qurban  olsun,  qurdum,  sana!  -  dedi.

---

D47
D48
Qurd qaçan xəbər versə 7 gərək?!  Qurtdan dəxi  keçdi,  Q a- 
raca  çobanın  qara  köpəgi  Q azana  8  qarşu  gəldi.  Qazan  qara 
köpəkləm   xəbərləşdi;  görəlim,  xamm,  nə  9xəbərləşdi.  Aydır:
Qaranqu axşam olanda v af-v af ürən,
10 Acı  ayran tökiləndə  çap-çap  içən,
G ecə  gələn xırsızları  11  qorqudan,
Qorquduban  şam atasıyla  ürküdən,
Ordumun  xəbərin  12  bilürmisin,  degil  bana!
Qara başım sağlığmda  eyilüklər edəm ,  13  köpək,  sana!
dedi. K öpək qaçan x əb ə r versə gərək? K öpək Qazamiı  1 atmın 
ayağına  çap-çap  düşər,  sin-sin  sinlər.  Qazan  2  bir  tum ar  ilə 
köpəgi urdı. Köpək çəkildi, g ə ld ü g i3 yola getdi.  Q azan köpəgı 
qovlayı,  Qaraca  çobanın  üzərinə  4  gəldi.  Ç obaıu  gördügində 
xəbərləşdi,  görəlim ,  xanım,  nə  5  xəbərləşdi:
Qazan  aydır:
Qaranqu  axşam  olanda qayğulu  çoban!
6  Qarla yağm ur yağanda çaqm aqlu çoban!
Ünüm  anla,  sözüm dinlə:
7 A ğ-ban  evim  şundan  keçmiş  gördünm i,  degil  m ana 
Qara başım  qurban  8  olsun,  çoban,  sana!  -  dedi.
Çoban  aydır:
Ölmüşmiydin,  yitmişmiydin,  9 a  Qazan!
Qanda gəzəıdin,  nerədəydin,  a  Qazan!
Dün yoq,  ötəki  10 gün  evin  bundan  keçdi,
Qarıcıq  anan  qara dəvə  boynında  11  asılu  kcçdi.
Qırq  incə bellü  qızıyla halalın, -
Boyı  uzun  12  Burla xatun  ağlayuban  şundan  keçdi.
Qırq yigidlən  oğlun  13  Uruz başı açuq,  yahn  ayaq 
kafırlərin  yanınca  tutsaq  1 getdi.
Tavla-tavla  şahbaz  atların  kafır binmiş,
Q atar-qatar q ız ıl2  dəvələrin  kafır yetm iş,
A ltun-aqça,  bol  xəzinəni  kafır 3  almış!
Çoban  böylə  digəc  Qazan  ah  etdi,  ağlı  başından  4  getdi,  dün- 
y a-aləm   gözinə  qarannu  oldı;  aydır:
D49
D 50
Ağzın  qurusun,  5  çoban!
Dilün  çürisün,  çoban!
Qadir sənin  alnına qada yazsın,  6 çoban!  -  dedi.
Qazan b əg  böylə  digəc çoban  aydır:
N ə  qaqırsan  7  bana,  ağam  Qazan,
Yoxsa  köksündə  yoqmıdır  iman?
Altı  8  yüz  kafır  dəxi  mənim  üzərim ə  gəldi.  İki  qardaşım 
şə h id 9 oldı. Ü ç yüz kafir öldürdüm, ğəza etdim;  səm üz qoyun, 
10  arıq  toqlı  sənin  qapundan  kafırlərə  vermədim.  Üç  yerdə  11 
yaralandım,  qara  başım   bunaldı,  yalnuz  qaldım;  suçum  b u - 
mıdır? -   12  dedi.
Çoban  aydır:
Qonur atın  vergil  mana,
A ltm ış  tutam  13  göndərüni  vergil  mana,
A p-alaca qalqanını  vergil  mana.
1 Qara  polat uz  qılıcın vergil  mana,
Sadağında səksən  oqun  2  vergil  mafia.
Ağ  tozluca qatı  yayın vergil  mana,
Kafırə  m ən 3  varayın,
Yenidən  toğanm  öldürəyin,
Y enüm lə  alnum  q a n ın 4 bən  siləyin,
Ölürsəm ,  sənin  uğruna bən  öləyim,
Allah  Taala  5 qorsa,  evini  bən  qurtarayın!  -  dedi.
Çoban  böylə  digəc  Q a z a n a 6 qəhər gəldi,  aldı  yüriyü  verdi. 
Çoban dəxi Qazanın 7 ardından yetdi. Qazan döndi baqdı, “Oğul 
çoban,  qanda  8  gedərsin?”  -  dedi.
Çoban  aydır:  “Ağam  Qazan,  sən  evin  9  alm ağa  gedərsəfi, 
m ən  dəxi  qarındaşım   qanın  almağa gedərəm ,” -  dedi.
10  Böylə  degəc  Qazan  aydır:  “Oğul  çoban,  qam ım   acdır; 
heç  nəsnən  11  varm ıdır y em əgə?”  -  dedi.  Çoban  aydır:  “Bəli, 
ağam Qazan, gecədən  12 bir quzı bişürüb dururam.  Gəl bu ağac 
dibində  enəlüm ,  yiyəlim !”  -  dedi.
13 
Endilər;  çoban  dağarcığı  çıqardı,  yedilər.  Qazan  fikr 
eylədi,  1  aydır:  “Ə gər  çobanla  varacaq  olursam,  Qalın  Oğuz

---