Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D27
D28
d ərən in   iç in ə   q arğ a-q u z ğ u n   7  en ə r-ç ıq a r,  q o n ar-q alq ar. 
B ədəvi  atın ökcələdi,  ol tə rə fə   8 yüridi.
M əgər  sultanım,  oğlan  ol  arada  yıqılmışdı.  9  Q arğa-quz- 
ğun  qan  görüb,  oğlamn  üstinə  qonm aq  istərdi.  10  Oğlanın  iki 
kəlbcügəzi  vardı,  qarğayı-quzğunı  qovardı,  11  qondurm azdı. 
Oğlan  anda  yıqıldıqda  Boz  atlu  X ızır  oğlana  12  hazır  oldı,  üç 
qatla yarasın əliylə sığadı:  “Sana bu yaradan  13 qorxma, oğlan, 
ölüm  yoqdur; dağ çiçəgi anan südiylə sənin  1 yarana m əlh əm - 
dir,” -  dedi,  qayib oldı.
Oğlanın  anası  2  oğlanın  üstinə  çapub  çıqa  gəldi.  Baqsa 
görsə  oğlancığı  3  alca  qana  bulaşm ış  yatur.  Çağıruban  oğlan- 
cuğına s o y la r,4  görəlim ,  xamm,  nə  soylar:
Aydır:
Q ara qıym a gözlərin uyxu  almış,  açğıl  axı,
5  01  ikicə  sünücügün uzun  olm ış, yığşur axı,
Tanrı  verən 6 tatlu  canın  seyranda imiş,  endi  dəxi, 
Ü z-gözündə  canun  7 varsa,  oğul, xəbər mana!
Q ara başım  qurban  olsun,  oğul  sana!
8  A qar sənin  suların  Qazılıq  dağı 
A qar kibi,  aqm az  olsun!
B itər 9  sənin  otların,  Qazılıq  dağı,
B itər ikən bitm əz  olsun!
Q açar sənin  10 keyiklərin,  Qazılıq dağı,
Q açar ikən  qaçm az  olsun,  daşa  dönsün!
11  N ə   biləyin,  oğul  arslandanm ı  oldı,
Y oxsa qaplandanm ı  oldı?
12 N ə  biləyin oğul,  bu  qəzalar sana
nerədən gəldi?!
01 
gövdəndə  canın  13  varsa,  oğul,  x əbər mana!
Qara başım  qurban  olsun,  oğul  sana!
A ğız-  1 dildən  bir qaç  kəlm ə  x əbər mana!  -  dedi.
Böylə digəc oğlanın q u la ğ ın a 2  səs toqındı.  Başın qaldırdı, 
yalabıdaq  gözin  açdı.  3  Anasının  yüzinə  baqdı.  Soylamış,  g ö - 
rəlim ,  xanım,  n ə  soylamış:
4  Aydır:
B ərü  gəlgil,  aq  südin əm digim   qadumm  ana!
A ğ birçəklü,  izzətlü 5 canım  ana!
“A qar”  ayıda  sularına qarğamağıl,
Q azlıq dağının  günahı 6 yoqdur.
B itərlidə  otlarına qarğamağıl,
Q azlıq dağının  s u ç ı7 yoqdur.
Q açar keyiklərinə  qarğamağıl,
Q azlıq  dağının  günahı yoqdur.
8 A rslanla  qaplam na qarğamağıl,
Q azlıq  dağının  suçı  yoqdur.
9  Q arğar  ison,  babama  qarğa,
Bu  suç, bu  günah babamdandır, -  dedi.
10 
Oğlan  yenə  aydır:  “Ana,  ağ'am ağıl,  m ana  bu  yaradan 
ölüm yoqdur,  qorxmağıl!  11  Boz  atlu  Xızır maııa  gəldi.  üç  k ə- 
rrə  yaramı  sığadı,  “Bu  yaradan  12  sana  ölüm  yoqdur;  dağ  çi- 
çəgi,  anan  südi  sana  m ərhəm dir,” -   13  dedi.
Böylə digəc qırq incə qız yayıldılar, dağ çiçəgi  divşürdilor. 
D29 
1 Oğlanın anası əm cəgin bir sıqdı, südi gəlm ədi;  iki sıq d ı,2 südi
gəlmədi;  üçüncidə kəndüyə zərb eylədi, qatı d o ld ı,3 sıqdı  süd- 
lə qan  qarışıq  gəldi.  Dağ çiçəgiylə  s ü d i4 oğlamn  yarasına  ur- 
dılar.  Oğlam  ata bindirdilər, alu b an ı5 ordusına gctdilor.  Oğlanı 
həkim lərə  ısmarlayub  D irsə  xandan  6  saqladılar.
At ayağı  külük, ozan dili  çcvik olur.  X a n ım ,7  oğlanın  qırq 
gündə  yarası  onaldı,  sapasağ o ld ı.8  Oğlan  ata  binor,  qılıc  qu- 
şanar oldı,  av  avlar,  quş  quşlar 9  oldı.  Dirso  xanın  xobori  yoq, 
oğlancuğın  öldi  10 bilür.
01 
qırq  nam ərdlər  bunı  duydılar;  “no  eyloyolim ?”  -   dcyü 
danışdılar.  “ "   Dirsə xan  əgər oğlancığın görərso, oturmaz,  bi- 
zi  həb  qırar,”  -   12  dedilər.  “Gəlün,  Dirso  xanı  tutalım,  ağ  ə l- 
lərin  ardm a  bağlayalım ,  13  qıl  sicim  ağ  boynına  taqahm,  alu- 
D30 
banı  kafir ellərinə  yönələlim ,”  deyü  1  Dirsə  xanı  tutdılar.
Ağ  əllərin   ardına  bağladılar,  qıl  siciın  boynuna  2  taqdılar, 
ağ  ətindən  qan  çıqınca  dögdilor.  Dirso  xan  yayan,  3  bunlar 
atlu  yüridilər,  alubanı  qalın  kafır  ellərinə  yönəldilor.  Dirsə  4 
xan tutsaq  oldı  gedər.

---

D31
D32
Dirsə xamn tutsaq olduğmdan 5 Oğuz bəglərinin xəbəri yoq.
M əgər,  sultamm,  D irsə  xanın  xatunı  6  bunı  duymış.  O ğ- 
lancuğına qarşu varub soylamış g ö rə lim ,7 xanım, nə soylamış.
Aydır:
Görürmisin,  ay  oğul,  nələr oldı?!
8  Sarp  qayalar oynanmadı,  yer obrıldı.
Eldə  yağı  yoq  ikən  sənin  9  babanın  üstinə  yağı  gəldi.
01  qırq  nam ərd-babanın yoldaşları  10 babanı  tutdılar.
Ağ əllərin  ardına bağladılar.
Qıl  sicim   ağ boynına  11  taqdılar.
K əndülər atlu,  babanı  yayaq  yüritdilər.
Alubam  qalm kafır  12  ellərinə  yönəldilər.
X amm   oğul,  qalqubam  yerindən  unı  durğıl!
13 Qırq yigidin boyuna alğıl!
Babanı  ol  qırq nam ərddən  qurtarğıl.
1  Yüri, oğul! Baban sana qıydısa, sən babana qıymağıl! -  dedi.
2  Oğlan  anasmın  sözin  sımadı.  Buğac  bəg  yerindən  uru  3 
durdı,  qara  polat  uz  qılıcın  belinə  quşandı,  ağ  tozluca  4  qatı 
yayını  əlinə  aldı,  altun  cidasm  qolına  aldı,  bədəvi  5  atım  tut- 
durdı, butun bindi.  Qırq yigidin boyına a ld ı,6 babasının ardın- 
ca yortub  getdi.
01 
nam ərdlər dəxi  bir  yerdə  7  qonmuşlardı,  al  şərabın  iti- 
sindən içərlərdi.  Buğac xan 8 çapub yetdi.  01 qırq nam ərd dəxi 
bum  gördilər. Ayıtdılar:  “9 Gəlün, varalım, şol yigidi tutub g ə - 
türəlim ,  ikisini  bir yerdə  10  kafırə  yetürəlim !”  -  dedilər.  D irsə 
xan  aydır:  “Qırq yoldaşım,  11  aman!  Tanrının  birliginə  yoqdur 
güman!
M əniın əlüm i şeşin, qolça  12 qopuzım  əlüm ə verin, o!  yigi- 
di  döndərəyim .  G ərək  bəni  13  öldüriin,  gərək  dirgürün,  qoyu 
verin” ,  -  dedi.
Əlini  şeşdilər1  qolça  qopuzın  əlinə  verdilər.  D irsə  xan, 
oğlancuğı  idügin  2  bilmədi;  qarşu  gəldi.  Soylar,  görəlim ,  x a- 
mm ,  nə  soylar:
Aydır:
3  Boynı  uzun  bədəvi  atlar gedərsə,  m ənim   gedər.
Sənin  d ə  4  içində  binədin  varsa,  yigit,  degil  m ana,
D33
D34
Savaşmadm,  uru5şm adın alı  verəyim ,  döngil  gerü! 
Ağayıldan  tüm ən  qoyun g e d ə rs ə ,6  m ənim  gedər.
Sənin  də  içində  şişligin  varsa,  degil  mana,
7  Savaşmadın,  uruşm adın alı  verəyim ,  döngil  gerü! 
Qaytabandan  8  qızıl  dəvə  gedərsə,  m ənim  gedər.
Sənin  də  içində  y ü k lə tin ,9 varsa,  degil  mana. 
Savaşmadın,  uruşm adın alı verəyim ,  10 döngil  gerü!
Altun başlu ban  evlər gedərsə,  bənim  gedər.
11 Sənin  də  içində  odan varsa,  yigit,  degil  mana, 
Savaşmadın,  12  uruşmadın alı  verəyim ,  döngil  gerü!
Ağ yüzlü,  ala  gözlü  13  gəlinlər gedərsə, bənim  gedər. 
Sənifi  də  içində  nişanlın varsa,  1 yigit,  degil  mana, 
Savaşmadın,  uruşm adın alı  verəyim ,  d ö n g il2  gerü!
Ağ  saqallu  qocalar gedərsə,  m ənim  gedər.
Sənin də  içində 3 ağ saqallu baban varsa, yigit, degil mana, 
Savaşmadın,  uruşm adın 4  qurtarayım,  döngil  gerü!
M ənim  içün  gəldünsə,  oğlancığım öldürm işəm,
5  Yigit,  sana  yazığı  yoq,  döngil  gerü!  -  dedi.
Oğlan b u rad a6 babasına soylamış, görəlim, xamm, nə soylamış:
Boynı  uzun  7 bədəvi  atlar gedərsə,  sənin  gedər 
M ənim   də  içində  binədim  var,
8 
qomağım yoq  qırq  nam ərdə! 
Qaytabanda qızıl  dəve senin  geder.
9 M enim   də  içində yükletim var,
qomağım  yoq  qırq  narnerdə!
A ğayılda  10  tüm ən  qoyun  seni  geder.
M enim   də  içində  şişligim  var,
qomağım yoq  11  qırq nam erde!
A ğ yüzlü,  ala gözlü gelin  senin  gedərse,
M ənim   dəxi  12  içinde  nişanhm  var,
qomağım  yoq  qırq  nam erde!
A ltun  başlu  13  ban  evlər senin  gederse,
M ənim   do  içində  odam  var,
qom ağım   yoq  1 qırq  nam erdə!
Ağ  saqallu  qocalar sənin  gedərsə,

---