Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D97
Sağ2m ısan-əsənm isən,  canım  Bamsı!
On altı  yilin həsrəti,  xanım   Bamsı!
Qalın Oğuz  içində
Qazan bəgi  sorar olsan,  sağdır,  Bamsı!
Qıyan  Selcük oğlı  Dəli  D ondan  3  sorarsan, 
sağdır,  Bamsı!
Qaragünə  oğlı  Budağı  sorar 4 olsan,
sağdır, Bamsı!
01 
bəglər ağ çıqardı,  qara geydi
5 səninçün,  Bamsı!
A ğ  saqallu  atanı,  ağ birçəklü ananı
sorar 6 olsan,  sağdır,  Bamsı! 
Ağ  çıqarıb  qara geydilər  səninçün, Bamsı!
7  Yedi  qız qardaşın yedi  yol  ayırdmda
ağlar gördüm,  Bamsı!
8  Güz  alması  kibi  al  yanaqların
yırtar gördüm,  Bamsı! 
“V a rd t,9 gəlm əz qardaş!” -  deyü.
Zarılıq edər gördüm,  Bamsı!
Göz  açuban  10  gördigin,
Könül  verib  sevdigin 
Baybican qızı  B anıu çiçək 
Kiçik dügünin  eylədi,
ulu  dügüninə  v əd ə  qodı; 
Yalançı  12  oğlı  Yırtıcuğa varır gördüm, 
xan  Beyrək!
Parasarun  13  Bayburd hasarından uça görgil!
A p-alaca gərdəgünə  1 gələ  görgil!
G əlm əz olsafi,  Baybican  qızı  Banıçiçəgi
2 aldırdın, bəllü bilgil” -  dedi.
B eyrək  qalqdı,  ağlayu-ağlayu  3  qırq yigidin  yam na  gəldi. 
Qaba sarıq götürdi, yerə ça ld ı.4 Aydır:  “Hey, m ənim  qırq yol- 
daşım!  Bilürmisiz,  n ələr oldı? Y a la n ç ı5 oğlı  Y alancuq m ənim  
ölüm  xəbərin ilətmiş, dünlügi  a ltu n 6 ban evinə babam ın şivən 
girmiş.  Q aza  bənzər  qızı-gəlini  7  ağ  çıqarm ış  qara  geymiş.
Göz açuban  gördigim ,  könül  verüb  8  sevdigim  Banıçiçək  Y a- 
lançı  oğlı  Y alancuğa v arar olm ış” .
9 
Böylə  digəc,  qırq  yigidi  qaba  sarıqların  götürdilər,  yerə 
çaldılar,  10 bögürü-bögürü  ağlaşdılar,  zarılıq qıldılar.
M əgər kafır bəginin  11  bir bikr qızı vardı.  H ə r gün Beyrəgi 
görm əgə  gəlürdi.  01  12  gün  genə  görm əgə  gəldi.  Baqdı  gördi, 
Beyrək səxt olmış.  13  Q ız aydır:  “N eçün  səxtsən, xanım yigit? 
D98 
Gəldigim cə  səni  şən  1  görərdim.  G ülərdin,  oynardın.  Şimdi 
noldun?”  -  dedi.
Beyrək 2 aydır:  “N ecə səxt olm ayayım ? On altı yıldır kim, 
babanın  tutsaqıyam.  3  A taya-anaya,  qavum a-qardaşa  h ə srə - 
təm ; və həm  bir qara gözlü yavuqlum 4 vardı. Yalançı oğlı Y a- 
lancuq derlər, bir kişi v a rd ı;5 varmış, yalan söyləm iş, bəni öldi 
demiş;  ana varar olm ış” , -  6 dedi.
Böylə digəc, qız -  B eyrəgi aşıqlam ışdı -  aydır:  “Ə gər səni
7 
hasardan  aşağa  orğanla  salındıracaq olursam ,  babana-8anana 
sağhqla  varacaq  olursan,  bəni  bunda  gəlüb  halallığa  9  alur- 
m ısan?”  -  dedi.  B eyrək  and  içdi:  “Q ılıcım a doğranayın!  O x ı- 
m a  10  sancılayın!  Y er  kibi  kərtiləyin,  topraq  kibi  savrılayın! 
Sağlıqla  n  varcaq  olursam ,  Oğuza  gəlüb,  səni  halalhğa  alm az 
isəm !”  -   12  dedi.  Qız  dəxi  orğan  gətürüb  B eyrəgi  hasardan 
aşağı  13  salındırdı.  B eyrək  aşağa baqdı.  Kəndözin  yer yüzində 
D99 
1 gördi.  Allaha  şükr eylədi.  Yola düşdi.  G edərək kafırin  2  ilqı-
sına  gəldi.  “B ir at bularsam ,  tutayım  binəyim !”  -   dedi.  Baqdı
3 gördi  kəndünin dəniz q u lu n ı4 Boz ayğır bunda otlanub durar.
4  Boz  ayğır  dəxi  B eyrəgi  görüb  tam dı,  iki  ayağının  üzərinə  5 
durdı,  kişnədi.  B eyrək  dəxi  bunı  ögm iş,  görəlim ,  xanım,  6 
necə ögmiş.
Aydır:
A çuq-açuq  m eydana bənzər səniii  alıncuğın,
7  İki  şəbçırağa b ən z ər sənin  gözcigəzin,
Ə brişim ə  b ən z ər sənin  8 yəlicigin,
İki  qoşa  qardaşa bən zər sənin  qulacığın,
Ə r i 9  m uradına y etürər sənin arxacığın.
At dem əzəm   sana,  qardaş  deyərəm ,
10 qardaşımdan  yeg!

---

DIOO
D lO l
Başıma iş  gəldi,  yoldaş  derəm,
yoldaşımdan  11  yeg!  -  dedi.
At başını yuqarı tutdı, bir qulağın qaldırdı,  12 B eyrəgə qar- 
şu gəldi.  Beyrək at köksin queaqladı. İki gözin  13 öpdi.  Sıçradı, 
bindi.  Hasarın  qapusm a gəldi.  O tuz doquz  1 yoldaşın  ısm arla- 
dı,  görəlim ,  xamm,  necə  ısmarladı.
B eyrək aydır:
2  M ərə  sası  dinlü  kafır!
M ənim   ağzuma  sögüb  durarsan,  duyamadım.
3  Qara donuz ətindən yaxnı  yedirdin  doyamadım.
Tanrı  mana y o l 4  verdi,  gedər oldum,
m ərə  kafır!
O tuz doquz yigidim   ə m a n ə ti,5  m ərə  kafır!
B irin əksik bulsam  yerinə  on  öldürəyim ,
O nın əksik  6 bulsam ,  yerinə  yüzin öldürəyim ,
m ərə  kafır!
O tuz doquz yigidim   7 əm anəti,  m ərə  kafır!  -
dedi,  dəxi  aldı  yürüyü  verdi.
Q ırq n ə f ə r 8  kafırlər atlandılar,  ardına düşdilər.  Q ova get- 
dilər,  yetm ədilər.  Döndilər.
9 
B eyrək  Oğuza gəldi.  Baqdı  gördi  bir ozan  gedər,  aydır: 
“ M ərə  10  ozan,  nerəyə  g ed ə rsən ?”  Ozan  aydır:  “B əg  yigit, 
dügünə  g ed ə rəm ” .  11  B eyrək  aydır:  “Dügün  kim ün?”  “Y a- 
lançı oğlı  Y alaneuğun” , -  dedi.  12 “M ərə, kim ün nəsin  alu r?”
-  dedi.  O zan aydır:  “Xan  B eyrəgin  13 adaxlusın  alu r” , -  dedi. 
B eyrək  aydır:  “M ərə  ozan,  qopuzun  m ana  1  vergil,  atumı 
sana  verəyim .  Saqla gələm ,  bəhasın  gətürəm ,  alam ” ,  -   dedi.
2  Ozan  aydır:  “Avazım   gödəlm ədin,  ünüm  boğulm adın  bir 
atdır,  əlüm ə  3  girdi,  ilətəyim   saqlayayım ” ,  -   dedi.  Ozan  q o - 
puzı  B eyrəgə  verdi.
4 
B eyrək  qopuzı  aldı,  babasının  ordusm a  yaqm   gəldi. 
Baqdı  5  gördi  bir  qaç  çobanlar yolun  qıyısın  alm ışlar,  ağ lar- 
lar;  həm   6  durmayıb,  daş  yığarlar.  B eyrək  aydır:  “M ərə  ç o - 
banlar,  bir kişi yolda 7 daş bulsa,  yabana atar.  Siz bu yolda bu 
daşı  neçün  yığarsız?”
D102
D103
8 
Çobanlar aydır:  “M ərə,  sən  səni  bilürsən,  bizim halım ız- 
dan xəbərin yoq” ,  -  9  dedilər.  “M ərə,  nə halınuz vardır?”  Ç o- 
banlar  aydır:  “Bəgüm izin  bir  oğlı  10  vardı,  on  altı  yıldır  kim, 
ölüsi-dirisi  xəbərin  kim sə  bilməz.  11  Yalançı  oğlı  Yalancuq 
derlər, ölüsi xəbərin gətürdi. Adaxlusın  12 ana verər oldılar. G ə - 
lür  bundan  keçər.  Uralım  anı,  ana  varmasun,  13  təkinə-tuşına 
varsun” ,  -   dedilər.  B eyrək  aydır:  “M ərə,  yüzünüz  ağ  1  olsun! 
Ağanuzun  ətm əgi  sizə  halal  olsun!”  -  dedi.  2  Andan  babasının 
ordusına  gəldi.  M əgər  evləri  önində  3  bir  böyük  ağac  vardı. 
Dibində bir yaxşı binar vardı. 4 Beyrək baqdı gördi kim, kiçi qız 
qanndaşı  binardan  su  almağa  5  gəlür,  “qardaş  Beyrək!  deyü 
ağlar-bozlar.  “Toyun-dügünün qara 6 oldı”  deyü  ağlar.
Beyrəgə qatı  fəraq gəldi, qatlanm adı, buldır-7buldır gözü- 
nün  yaşı  rəvan  oldı.  Çağırubanı  burada  8  soylar,  görelim,  x a- 
nım,  nə  soylar:
Beyrək  aydır:
M ərə  qız,  9 nə  ağlarsan,  nə  bozlarsan,  “ağa”  deyü?!
Yandı  bağnm ,  göynədi  içim.
10 M əgər sənin  ağan yoq  olubdur?
Y ürəginə  qaynar yağlar  11  qoyulubdur?
Qara bağrın  sarsılubdur?
“A ğa”  deyü nə  ağlarsın,  12  nə  bozlarsan?
Yandı bağrım,  göynədi  içim.
Qarşu yatan  13  qara tağı  sorar olsam,
yaylaq kimün?
Sovuq  sulanm   sorar  1 olsam,
içet kim ün?
T avla-tavla şahbaz atları  s o ra r2  olsam,
binət kim ün?
Q atar-qatar dəvələrini  sorar olsam,
3 yüklət  kimün?
Ağ  ayılda ağca  qoyun  sorar olsam,
şülen  kimün?
4  Q aralu-göglü  otağı  sorar olsam,
kölgə  kim ün?
A ğ ız -d ild ə n ,5  qız  kişi,  x əb ə r mana!
Qara başım   qurban  olsun  bu gün  sana!  -  dedi.

---