Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

-   M ərə  Qazan!
Dünlügi  6 altun ban  evini  gətürmişiz,  -  bizimdir!
-   Q ırq  incə  bellü  qızla
7  Boyı  uzun  B urla xatunı  gətürüb durur,  -  bizimdir!
-   Q ırq 8  yigidlən  oğlun  Uruzı  gətürmiş,  -  bizimdir! 
T av la -9tavla  şahbaz atların,
qatar-qatar dəvələrin gətürm işiz, -  bizimdir.
10  Q ancıq ananı  gətürm işiz,  -  bizimdir!
Sana verm əziz,  Yayxan  11  Keşiş  oğlına verəriz, 
Y ayxan Keşiş  oğhndan  oğlı  12  doğar,
Biz  anı  sana  ğanm   qoruz,  -  dedilər.
Böylə digəc Qancıq  13 çobanın acığı tutdı, dodaqlan təpsərdi.
D59 
Çoban  1  aydır:
M ərə  dini yoq,  ağılsız kafir!
Ussı  yoq,  dərnəksiz  kafır!
2  Qarşu yatan qarlı  qara dağlar
qarıyubdur otı  bitməz.
Q an lu -3qanlu  ırmaqlar
qanyubdur suyı  gəlm əz. 
Şahbaz-şahbaz 4  atlar
qarıyubdur qulun  verm əz.
Q ızıl-qızıl  dəv ələr
qarıyubdur 5  köşək verməz.
M ərə  kafir,  Qazanın  anası
qarıyubdur oğul  6 verməz.
Dölin  almaqdan  səfan  varsa,  Şökli  M əlik,  qara  7  gözlü  qı- 
zın  varsa,  gətür Qazana ver!  M ərə  kafir,  sənin  qızından  8  oğlı 
doğsun,  siz  anı  Qazan  bəgə  qədim   qoyasız, -  dedi.
9  Bu  m əhəldə  Qalın  Oğuz  bəgləri  yetdi.  Xanım ,  görəlim , 
kim lər yetdi:
10  Q ara  D ərə  ağzında  Qadir  verən,  qara  buğa  dərisindən 
beşiginin  yapuğı  11  olan,  acığı  tutanda  qara  daşı  kül  eyləyən, 
bığın ə n s ə 12sində yedi yerdə dügən,  ərənlər əvrəni Qazan b ə-
gin qarl3daşı  Q aragünə çapar yetdi  “Çal qılıcın,  qardaş Qazan, 
D60 
1  yetdim !”  -  dedi.
Bunun  ardınca,  görəlim ,  kim lər yetdi:
D əm ir  2  qapu  D ərvənddəki  dəm ür  qapuyı  dəpüb  alan, 
altmış tutam 3  ala göndərinin ucında ər bögürdən Qıyan Selcik 
oğlı  4  Dəli  Dondar  çapar  yetdi:  “Çal  qılıcın,  ağam  Qazan, 
yetdim !” - 5  dedi.
Bunun  ardınca,  xanım ,  görəlim,  kim lər yetdi:  Həm idlən  6 
M ərdin qalasın dəpüb yıqan, dəm ür yaylı Qıpcaq M əlikə 7 qan 
qusduran, gəlübən Qazanın qızın ərliklə alan,  Oğuzun 8 aq sa- 
qallu  qocaları  görəndə  ol  yigidi  təhsin9ləyən,  al  mahmuzt 
şalvarlı,  atı  bəhri  xotazlı  10  Qaragünə  oğlı  Qara  Budaq  çapar 
yetdi:  “Çal  qılıcın,  11  ağam Qazan,  yetdim !” -  dedi.
Bunun  ardınca,  görəlim ,  xanım,  12  kim lər  yetdi:  D əstur- 
suzca  Bayındır  xanın  yağısın  13  basan,  altmış  bin  kafırə  qan 
D61 
qusduran,  ağ-boz  atının  1  yelisi  üzərində  qar durduran  Q əflət 
qoca  oğlu  Şir  2  Şom səddin  çapar  yetdi:  “Çal  qılıcın,  ağam 
Qazan,  yetdim !” -   dedi.
3 
Bunun  ardınca  görəliın,  xanım,  kim lər  yetdi:  Parasarıfi 
Bayburd  4  hasarından  parlayub  uçan,  apalaca  gərdogino  qarşu 
g o lə n ,5 yedi qızın umudı, Qalın Oğuz im rəncəsi, Qazan bəgün
6 inağı,  Boz  ayğırlu  Beyrək  çapar  yetdi:  “Çal  qılıcın,  ağam  7 
Qazan,  yetdim !”  -  dedi.
Bunun ardınca, xanım,  görəlim, k im lə ry e td i:8 Çaya baqsa 
çalımlu, çal  qaraquş ordomlü, qurqurma q u şaq lu ,9 qulağı altun 
kübəli,  Qalın  Oğuz  bəglərini  bir-bir  atından  yıqıcı  10  Qazlıq 
qoca oğlı  bog Yegnək çaparyetdi: “Çal  11  qıhcıfi, ağam Qazan, 
yetdim !”  -  dedi.
Bunun  ardınca görəlim,  12 xanım,  kim ləryetdi:  Altmış ögəc 
dorisindən  kürk  eyləsə,  topuqlannı  13  örtməyən,  altı  ögəc  dori- 
D62 
sindən  külah  etsə,  qulaqlarını  örtməyən,  1  qolı-budı  xaranca, 
uzun  baldırları  incə,  Qazan  bəgün  2  dayısı  At ağızlu  Aruz  qoca 
çapar yetdi:  “Çal  qılıcıfi,3 bəgüm Qazan,  yetdim!” -  dedi.
Bunun  ardınca,  görəlim ,  kim lər yetdi:
Varıban  P eyğəm bərin  yüzini  görən,  gəlübəni  Oğuzda 
səhabəsi  o la n ,5 acığı tutanda bıqlarından qan çıqan,  Bığı qanlu 
Bügdüz  Ə m ən  6  çapar  yetdi:  “Çal  qılıcın,  ağam  Qazan,  yet- 
dim !”  -  dedi.

---

Bunun  7 ardınca,  görəlim ,  kim lər yetdi:
K afırləri  it  ardına  bıraqıb  8  xorlayan,  eldən  çıqub  A yğır 
gözlər  suyından  at  yüzdürən,  9  əlli  yedi  qalamn  kilidin  alan, 
Ağ M əlik Ç eşm ə qızma  10 nikah  edən Sofı  Sandal  M əlikə  qan 
qusduran,  qırq  cübbə  11  bürinüb  otuz  yedi  qala  bəginin  m əh - 
bub  qızlarım   çalub  12 b ir-b ir boynın  qucan,  yüzində-dodağm - 
da  öpən  İlək   13  qoca  oğlı  Alp  Ə rən  çapar  yetdi:  “Çal  qılıcın, 
D63 
ağam  1  Qazan,  yetdim !” -  dedi.
Sayılm aqla  Oğuz  'bəgləri  tükənsə  olmaz.  2  H əp  yetdilər. 
Arı  sudan  abdəst  aldılar.  Ağ  alınların  3  yerə  qodılar.  İki  rükət 
nam az  qıldılar.  Adı  görklü  M əhəm m ədə  4  salavat  gətürdilər. 
B itə k əllü f kafirə  at  saldılar,  qılıc  çaldılar.  5  G um bur-gum bur 
naqaralar dögildi.  Burması  altun  tuc  6 borılar çalındı.
01 
gün cigərində olan  ə r yigitlər bəlürdi.  7 01 gün m üxən- 
n ətlər sapa yer gözətdi.  01  gün  bir q iy a m ə t8  savaş  oldı,  m ey- 
dan dolu baş  oldı.  Başlar kəsildi  9  top  kibi.  Şahbaz-şahbaz  at- 
lar yügürdi,  nalı  düşdi.  A la - 10ala göndərlər süsildi.  Qara polat 
uz  qıhclar  çalındı,  11  yalmanı  düşdi.  Üç  yeləkli  qaym  oqlar 
atıldı,  dəm rəni  12  düşdi.  Q iyam ətin  bir  güni  ol  gün  oldı.  B əg 
nökərindən,  13  nökər bəgindən  ayrıldı.
D64 
Daş  O ğuz bəgləriylə  Dəli  D ondar  1 sağdan  dəpdi.  Cılasun
yigitlərlə  Qaragünə  oğlı  D əli  2  Budaq  soldan  dəpdi.  İç  Oğuz 
bəgləriylə  Qazan  dopa  3  dəpdi,  Şökli  M əlikə  həvala  oldı, 
Şökli M əliki bögürM übəni  atdan yerə  saldı, ğafıllücə qara ba- 
şın alub 5 kəsdi, qaxışdın alca qanın yer yüzinə dökdi.  S a ğ 6 tə - 
rəfdə  Qara  Tükən  M əlikə  Qıyan  Selcük  oğlı  D əli  Dondar  7 
qarşu  gəldi.  Sağ yanını  qıhcladı,  yerə  saldı.  Sol  8  tərəfdə  B u- 
ğacıq  M əlikə  Qaragünə  oğlı  Dəli  Budaq  qarşu  9  gəldi.  Altı 
bərli  gürz  ilə  dəpəsinə  qatı  tuta  urdı.  10  D ünya-aləm   gözinə 
qaranu oldı.  A t boynın  qucaqladı,  11  yerə  düşdi.
Qazan  bəgün  qardaşı  kafırin  tuğıyla  12  sancağı  qılıcladı, 
yerə  saldı.  D ərələrdə,  dəpələrdə  13  kafirə  qırğun  girdi,  leşinə 
D65 
quzğun  üşdi.  On  1  iki  bin  kafır  qılıcdan  keçdi.  Beş  yüz  Oğuz 
y ig itlə ri2 şəhid oldı. Qaçanmı Qazan bəg qomadı, aman d eyə- 
ni  3  öldürm ədi.  Qalın  Oğuz  bəgləri  toyum  oldı.
Qazan 4 bəg ordısım, oğlanını-uşağım , xəzinəsini aldı, g e- 
rü  5  döndi  altun  taxtında.  Yenə  evini  dikdi.  Q aracıq  çobam   6
D66
əm iraxur  eylədi.  Yedi  gün,  yedi  gecə  yim ə-içm ə  oldı.  7  Qırq 
baş qul, qırq qım aq oğlı Uruz başına azad 8 eylədi.  Cılasun qoç 
yigitlərə  qalaba  ölkə  verdi;  şa lv a r,9  cübbə,  çuqa  verdi.
D ədəm   Qorqut  gəlübən  boy  boyladı,  10  soy  soyladı.  Bu 
oğuznam əyi  düzdi-qoşdı,  böylə  11  dedi:
Qanı  dedigim  bəg ərənlər?
D ünya m ənim  deyənlər?
Ə cəl  aldı,  12  yer gizlədi,
Fani  dünya kim ə  qaldı?
G əlim lü-gedim lü dünya
13 A xır  soii  ucı  ölümlü dünya!
Yum   verəyim ,  xanım:
Q arlı  1 qara dağlarun yıqılmasun!
K ölgəlicə  qaba  ağacın  kəsilm əsün!
2  Q am ın  aqan görklü  suyun  qurımasun!
Q adir Tanrı  s ə n i 3  nam ərdə  m öhtac  etm əsün! 
Ç aparkən  ağ-boz  atın  büdrəm əsün!
4  Ç alışanda qara polat uz qılıcın  gedilm əsün! 
D ürtüşərkən  5  ala göndərin  avanmasun!
Ağ  saqallu baban  yeri  uçm aq  olsun!
Ağ birçəklü  anan  yeri  behişt olsun!
A xır-som   a r ı 7  im andan  ayırmasun!
“A m in!”  deyənlər dizar görsün!
Ağ  8  alnunda beş  kəlm ə dua qılduq,  qəbul  olsun!
Allah  verən  9 um udun  üzülm əsün! 
Y ığışdırsun-durışdursun günahınızı 
10 Adı  görklü  M əhəm m əd M ustafa yüzi  suyına 
bağışlasun,  11  xam m , hey!..

---