Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

Q AM   BÖ RƏNİN  OĞLI  BAM SI  BEY RƏK  BOYINI  12 
BƏYAN  EDƏR, XANIM ,  HEY...
Qam Ğan oğlı xan Baym dır  13 yerindən durmışdı.  Qara y e - 
D67 
rin  üstinə  ağ  ban  evin  '  dikdirmişdi.  Ala  sayvan  gög  yüzinə 
aşanmışdı.  B in 2 yerdə ipək xalıcası  döşənmişdi.  İç Oğuz.  Daş
3  Oğuz bəgləri Baym dır xamn söhbətinə  dərilm işdi.  Bay4börə 
bəg dəxi  Baymdır xanın  söhbətinə  gəlmişdi.  Bayındır 5  xanın 
qarşusında  Qaragünə  oğlı  Qarabudaq  bay  dayanub  dur6mışdı. 
Sağ yanında  Qazan  oğlı  Uruz  durmışdı.  7  Sol  yanında  Q azılıq 
qoca oğlı bəg Yegnək durmışdı.  8 Baybörə bəg bunları  gördü- 
gində  ah  eylədi.  Başmdan  9  aqlı  getdi.  D əstm alm   əlinə  aldı, 
bögürü-bögür ağladı.
...  10 Böylə edicək Qalın Oğuz arqası,  Baym dır xanın  göy- 
gisi  11  Salur Qazan qaba dizinin üzərinə çökdi.  Qıya tikübən  12 
B aybörə bəgün  yüzinə  baqdı,  aydır:
“Baybörə bəg, nə  13  ağlayub bozlarsan?”  B ayböıə bəg ay- 
D68 
dır:  “Xan  Qazan,  1  necə  ağlamayayın,  necə  bozlam ayaym ? 
Oğulda ortacım yoq, qard aşd a2 qədərim  yoq!  Allah Taala m əni 
qarğayıbdır.  Bəglər,  tacım -taxtım   3  içün  ağlaram.  Bir gün  ola, 
düşəm   öləm,  yerim də-yurdım da 4  kimsə qalm aya”,  -  dedi.
Qazan  aydır:  “M əqsudun  bumudur,  5  Baybörə  b əg ?” 
Aydır:  “B əli, budur.  M ənim   dəxi  oğlum  olsa, 6 xan  Bayındırın 
qarşusın alsa-dursa,  qulluq e y lə s ə ,7 m ən dəxi  baqsam,  sevin- 
səm ,  qıvansam ,  güvənsəyim !..”  -   dedi.  Böylə  digəc  x  Qalın 
Oğuz  bəgləri  yüz  gögə  tutdılar.  Ə1  qaldırıb,  dua  9  eylədilər. 
“Allah  Taala  sana bir oğul  versün!”  -  dedilər.
01 
10  zamanda  bəglərin  alqışı  alqış,  qarğışı  qarğış  idi.  I! 
Duaları  m üstəcab  olurdı.  Baybican  bəg  dəxi  12  yerindən  uru 
durdı,  aydır:
“ B əglər,  mənim  dəxi  haqqım a  bir  dua  13  eyləfi.  Allah 
D69 
Taala  m ana  da  bir  qız  v erə” ,  -   dedi.  Qalın  Oğuz  1  bəgləri  əl 
qaldırdılar,  dua eylədilər:  “Allah  Taala sana da 2 bir qız v erə” ,
-  dedilər.
Baybican  bəg  aydır:  “B əglər,  Allah  Taala  3  m ana  bir  qız 
verəcək  olursa,  siz  tanıq  olun,  m ənim   qızım  4  Baybörə  bəg 
oğlına  beşikkərtm ə  yavuqh  olsun!”  -  dedi.
5 
Bunun  üzərinə  bir  qaç  zaman  keçdi.  Allah  Taala 
Bay6börə  bəgə  bir oğul,  Baybican  bəgə  bir  qız  verdi.  Qalın  7 
Oğuz bəgləri  bunı  eşitdilər,  şad  olub  sevindilər.
8 
Baybörə  bəg bazirganlarını  yanına oxıdı,  buyuruq  9 etdi: 
“ M ərə  bazirganlar!  A llah-Taala  m ana  bir  oğul  verdi.  10  Varın 
Rum  elinə,  m ənim   oğlum  içün  yaxşı  ərm ağanlar  gətürün  11 
m ənim  oğlım   böyüyinco” , -  dedi.
Bazirganlar  dəxi  gecə-gündüz  12  yola  girdilər.  İstanbula 
gəldilər.  D an-dansux  ilə y a x ş ı13 ərm ağanlar aldılar. B aybörə- 
D70 
nin  oğlıyçun  bir  dəniz  1  qulunı  boz  ayğır aldılar.  Bir  ağ  tozlu 
qatı  yay  aldılar.  Bir  dəxi  2  altı  pərli  gürz  aldılar.  Yol  yarağın 
gördilər.
B aybörənifi3  oğlı  beş yaşma  girdi,  beş yaşından on yaşına
4  girdi...  On  yaşından  on  beş  yaşına  girdi...  Ç aya  5  baqsa  ça- 
lımlu,  çal  qaraquş  ərdəm lü,  bir gözəl  yaxşı  y ig it6  oldı.
01 
zamanda  bir  oğlan  baş  kəsm əsə,  qan  7  dökm əsə,  ad 
qomazlardı.  Baybörə bəgin  oğlı  a tla n d ı,8  ava çıqdı.  Av avlar- 
kən  babasının  tavlası  üzərinə  9  gəldi.  Əmiraxurbaşı  qarşuladı, 
endirdi,  qonaqladı.  10  Yiyüb-içüb  otururlardı.
Bu  yanadan  dəxi  bazirganlar  11  gəlübəni  Qara  Dorvond 
ağzına qonmışlardı.  Yarım asun-yarçımasun  12  Evnik qalasının 
kafırləri  bunları  casusladı.
B a13zirganlar  yatur  ikən  ğafıllə  beş  yüz  kafir  qoyuldılar, 
D7I 
çapdılar,  1  yağmaladılar.  Bazirganın  ulusı  tutuldı,  kiçisi  qaça- 
raq  2 Oğuza  gəldi.  Baqdı  gördi  Oğuzun  ucında bir ala 3  sayvan 
dikilmiş,  bir  imirzə  xub  yigit  qırq  yigid  ilən  sağında  və  4 
solında  otururlar.  Oğuzun  biryaxşı  yigidi  ancaq...  “yüriyəyim,
5  m odəd  diyəyim ”,  -  dedi.
Bazirgan  aydır:  “Yigit,  yigit,  bəg  yigit!  6  Sən  bənim  ünüm 
anla, sözüm dinlə!  On altı yıldır kim, O ğ u z 7 içindən getmiş idik. 
Dan-danışux  kafır  malın  Oğuz  bəglərinə  8  gətürür  idik.  Pasnik 
Qara  Dərvənd  ağzına düş  vermiş 9 idik.  Evnik qalasımn beş yüz 
kafiri  üzərimizo  qoyıldı.  10  Qardaşım  tutsaq  oldı.  Malımızı,  riz- 
qimizi  yağmaladılar,  gerü  11  döndilər.  Qara  başım  götürdüm, 
sana gəldim. Qara başın sə d ə q ə si,12 yigit, m ədəd m ana!” -  dedi.
Bu  gəz  oğlan  şərab  içərkən  13  içm əz  oldı.  Altun  ayağı 
əlindən  yerə  çaldı.

---

D72 
Aydır:  1 “N ə dedigimi yetürün,  geyünim lən monim  şahbaz
atımı  gətürün!  Hey,  m əni  2  sevən  yigitlər binsünlər!”  -   dedi. 
Bazirgan  dəxi  önlərinə  3  düşdi,  qulağız oldı.
Kafır dəxi düşübən bir yerdə aqça 4 ülüşməkdəydi.  Bu m ə- 
həldə  ərənlərin  meydanı  arslanı,  5  pəhlivanların  qaplanı  Boz 
oğlan yetdi.  Bir-iki  d im ə d i,6 kafırlərə  qılıc  urdı.  Baş  qalduran 
kafırləri  öldürdi,  7 ğəza eylədi.  Bazirganların  malını  qurtardı.
B azirg a n lar8  aydır:  “B əg yigit,  bizə  sən  ərlik  işlədin.  Gəl 
imdi  bəgəndigin  9 m aldan  al!” -  dedilər.
Yigidin  gözi bir dəniz  qulum  boz  10 ayğırı  tutdı,  bir də  altı 
pərli  güzi,  bir də  ağ tozlu  11  yayı  tutdı.  Bu  üçıni  bəgəndi.  A y- 
dır  “M ərə bazirganlar,  12 bu ayğırı və dəxi bu yayı və bu gürzi 
mana  verin!”  -  dedi.  13  Böylə  digəc  bazirganlar səxt  oidı.
D73 
Yigit aydır:  “M ərə  1 bazirganlar,  çoqmı  istədim ?!” -  dedi.
Bazirganlar ay ıtd ılar:2 “N ə çoğ olsun? Amma bizim bir b əg ü - 
miz oğlı  vardır, bu üç  3 nəsnəyi  ana ərmağan aparsavuz  gərək 
idi!” -  dedilər.
Oğlan  4  aydır:  “M ərə,  bəgünüz  oğlı  kim dir?”  A yıtddar: 
“Baybörənin  oğlı  5  vardır,  adına  Bamsı  derlər” ,  -   dedilər. 
Baybörənin  oğlı  6  olıdığm   biləm ədilər.  Yigit  barmağın  ısırdı, 
aydır:  “7  Bunda  m innətlə  almaqdan  isə,  anda  babam   yanında 
m innətsiz  8  almaq  yegdir!”  -   dedi.  Atın  qamçıladı,  yola  girdi. 
Bazirganlar 9 ardından baqa qaldı:  “Vallah, yaxşı yigit, m ürüv- 
vətlü  yigit!”  -   10  dedilər.
Boz  oğlan  babasının  evinə  gəldi.  “Bazirganlar  11  g ə ld i” 
deyü  babası  sevindi.  Ç ətir  otağ,  ala  sayvan  dikdirdi.  12  İpək 
xalıcalar  saldı.  Keçdi,  oturdı.  O ğlunı  13  sağ  yanına  aldı.  O ğ- 
D74 
lan bazirganlar xüsusından  1 bir söz söyləm ədi.  K afırləri  q ır- 
duğın  anm adı.
N a g a h i2 bazirganlar gəldilər.  Baş endirüb,  salam verdilər.
3  G ördilər  kim,  ol  yigit  kiırı  baş  kəsübdür,  qan  dökübdür,  4 
Baybörə  bəgin  sağında  oturar.  Bazirganlar yüridilər,  5  yigidin 
əlin öpdilər.
Bunlar  böylə  edicək  Baybörə  6  bəgin  acığı  tutdı.  B azir- 
ganlara aydır:  “M ərə,  qavat o ğ lı7  qavatlar!  Ata dururkən  oğul 
əlinm i ö p ərlə r?”  Ayıtdılar:  “X a m m ,8 bu yigit  sənin oğlunm ı- 
dır?”  “B əli,  m ənim   oğlum dur”,  -   dedi.  9  Ayıtdılar:  “İmdi  in-
cinmə,  xanım ,  əvvəl  anun  əlin  öpdügüm üzə.  10  Ə gər  sənin 
oğlun olmasaydı,  bizim  malımuz Gürcüstanda  11  getmişdi,  h ə - 
pümiz tutsaq  olm uşdı” , -  dedilər.
B ay12börə  bəg  aydır:  “M ərə,  bənim   oğlum  başmı  kəsdi, 
qanmı  dökdi?”
D75 
13  “Bəli,  baş  kəsdi,  qan  dökdi,  adam   axtardı!”  -  dedilər.  1
“M ərə,  bu  oğlana  ad  qoyasınca  varm ıdır?”  -   dedi.  “Bəli, 
su ltan ım ,2  artıqdır!”  -  dedilər.
Baybörə  bəg  Qalın  Oğuz  bəglərini  çağırdı,  qonaqladı.  3 
D ədəm   Q orqut gəldi,  oğlana  ad  qodı.  Aydır:
Ü nüm   anla,  sözüm   4 dinlə,  Baybörə  bəg!
Allah  Taala  safia bir oğul  vermiş,  5  tuta versün!
A ğır sancaq  götürəndə  m üsəlm anlar arxası  6 olsun!
Qarşu  yatan  qara  qarlu  dağlardan  aşar  7  olsa,
Allah  Taala  sənin  oğluna aşut versün!
Q anlu8-qanlu  sulardan keçər olsa,  keçit  versün!
Qalabalıq  9  kafirə  girəndə
Allah  Taala sənin  oğluna  fursət  versün!
10  Sən  oğlunı  “B am sam ”  deyü  oxşarsan;
Bunun  adı  11  B oz  ayğırlıq  Bamsı  Beyrək  olsun!
Adını  bən  verdim ,  12  yaşını  Allah  versün!  -  dedi.
Qalın O ğuz bəgləri  13 əl götürdilər,  dua qıldılar:  “Bu ad bu 
D76 
yigidə  qutlu  olsun!” -   1  dedilər.
...B əglər  həb  ava  bindi.  Boz  ayğırın  çəkdirdi,  2  Beyrək 
bindi.  Ala  dağa  ala  ləşkər ava çıqdı.
N agahandan  Oğuzufi  üzərinə  bir s ü r i 3  keyik  gəldi.  Bamsı 
B eyrək  birini  qova  getdi.  Q ova-qova  bir  yere  4  geldi.  N ə 
gördi,  sultanım?!  Gördi  gög  çayırın  üzərinə  5  bir qırmızı  otaq 
dikilmiş.  “Y arəb,  bu  otağ  kimün  ola?!”  -   6  dedi.  Xəbəri  yoq 
ki,  alacağı  ala gözli qızın  o ta ğ ı7 olsa gərək.  Bu otağın  üzərinə 
varm ağa  ədəbləndi.  Ayıtdı:
8 
“N ə  olursa-olsun,  h ələ  m ən  avımı  alayın!”  -   dedi. 
Otağın  9  önində  irişi  gəldi,  keyiki  sinirlədi.  Baqdı  gördi  10  bu 
o tağ   B an ıçiçək   o tağıym ış  ki,  B eyrəgin  b eşik k ərtm ə  11 
nişanlısı-adaxlusıydı.

---