Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

bəgləri  2  bənim   başıma  qaqmc  qaxarlar;  çoban  bilə  olm asa, 
Qazan kafıri  alam azdı,”  3  deyərlər” ,  -  dedi.
Qazana qeyrət gəldi.  Çobanı bir ağaca sara-4sara m öhkəm  
bağladı;  eyləndi,  yüriyü  verdi.  Çobana  aydır:  5  “M ərə  çoban! 
Q am ın  acıqm amışkən,  gözün  qaraım amış  ikən bu  6  ağacı  qo- 
parı  gör,  yoxsa  səni bunda  q u rtlar-q u şlar7 yer,”  -  dedi.
Qaraca  çoban  zərb  eylədi,  qaba  ağacı  yeriylə  -   8  yurdıyla 
qopardı,  arqasm a aldı,  Qazanm ardma  düşdi.
9 
Qazan  baqdı  gördi  çoban  ağacı  arqasma  almış,  10  gəlür. 
Qazan aydır: “M ərə çoban, bu ağac nə ağacdır?” Çoban  11  aydır: 
“Ağam Qazan, bu ağac ol ağacdır kim, sən kafıri basarsan,  12 qa- 
m ın acığar,  m ən sana bu ağacla yem ək bişürərin,” -  dedi.
D51 
13  Qazana bu söz xoş  gəldi.  Atından  endi,  çobanın  əllərin  1
çözdi,  alnında bir öpdi,  aydır:  “Allah mənim evimi  qurtaracaq  2 
olursa,  səni  əmiraxur eyləyəyin,” -  dedi.  İkisi bilə yola 3  girdi.
Bu  yana  Şökli  M əlik  kafırlərlə  şin-şadm an  y ey ü b -4ıçüb 
otururdı.  Aydır:  “B əglər,  bilürmisiz,  Qazana  necə  h ey f  5 
eyləm ək  gərək?  Boyı  uzun  Burla  xatunım  gətürüb,  sağraq  6 
sürdürm ək gərək !” -  dedi.
Boyı uzun Burla xatun bum e şıtd i,7 yürəgiylə canına odlar 
düşdi.  Qırq  incə  bellü  qızın  8  içinə  girdi;  ögüt  verdi,  aydır: 
“Qanqınuza  yapışurlarsa,  9  “Qazan  xatunı  qanqınızdır”  deyü, 
qırq yerdən  avaz verəsiz,”  -   10  dedi.
Şökli  M əlikdən  adam  goldi,  “Qazan  bəgin  xatunı  11 
qanqınuzdur?”  -   dedi.  Qırq  yerdən  avaz  gəldi,  qanqısıdır  12 
bilm ədilər.  K afırə  xəbər vcrdilər:  “ Birinə  yapışdıq,  qırq  yer- 
dən  13  avaz  gəldi;  bilmədik,  qanqısıdır,” -  dedilər.
D52 
Kafır  aydır:  “M ərə,  1  varın,  Qazanın  oğlı  Uruzı  dartın,
çəngələ asun.  Q ıym a-2qıym a ağ ətindən çəkün,  qara qavurm a 
bişürüb,  qırq  b əg   qızına  3  ilətün;  hər  kim  yedi,  ol  degil;  hor 
kim   yem ədi,  oldur.  Alun  g ə lü n ,4  sağraq  sürsün!”  -  dedi.
Boyı  uzun  Burla  xatun  oğlınun  5  yamacına  gəldi;  çağırub 
oğlına soylar,  görəlim,  xanım,  nə  soylar?
6  Aydır:
Oğul,  oğul, ay oğul,
Bilürmisin,  nələr oldı:
7  Söyləşdilər  fısıl-fısıl,
Kafirin  fclin  duydum .
Dünlügi  altuıı  8  ban  evimin  qəbzəsi  oğul,
Qaza bənzər  qızım ın-gəlinim in  9 çiçəgi  oğul,
Oğul,  oğul,  ay  oğul,
Doquz  ay dar  10 qam ım da  götürdügüm  oğul,
On  ay deyəndə  dünyaya gətürdügim   11  oğul,
Dolm ası  altun  beşikdə  bələdügim  oğul,
kafırlərtərs danışm ışlar:,2” Qazan oğlı  Uruzı həbsdən çıqarun, 
boğazından  orğanla  l3asun,  iki  dalusından  çən g ələ  sancun, 
D53 
qıym a-qıym a ağ ətindən  1 çəkün. Qara qavırm a edüb, qırq bəg 
qızma  ilətün;  h ər  kim  yedi,  2  o!  degil;  hər  kim   yemədi,  ol 
Qazan xatunıdır;  çəkün  döşəgim izə  3 gətirəlim ,  sağraq sürdü- 
rəlim !”  -   dem işlər.  S ənin  ətündən,  oğul,  4  yiyəyinm i,  yoxsa 
sası  dinlü  kafırin  döşəginə  girəyinm i?  Ağan  5  Qazanın  nam u- 
sım  smdırayınmı?  N ecədəyin,  oğul,  hey?!  -  dedi.
6 
Uruz  aydır:  “Ağzuii  qurısun,  ana!  Dilün  çürisün,  ana!  7” 
Ana  haqqı-Tanrı  haqqı”  deiiilm əsəydi,  qalqubam  yerimdən 
duraydım,  8  yaqanla  boğazından  tutaydım,  qaba  ökcom  altına 
salaydım,  ağ  9  yüzüni  qara  yerə  dəpoydim ,  ağzun  ilo  burnun- 
dan  qan  şorlal0daydım,  can  datlusın  sana  göstəroydim !  Bu  no 
sözdür? Saqın,  11  qadın ana!  M ənim  üzərim ə gəlm əyəsin,  m ə- 
nim  içün  ağlamayasan.  12  Qo  bəni  qadın  ana,  çə n g ələ  ursun- 
lar,  qo  ətim dən  çəksünlər,  13  qara  qavurm a  etsünlər,  qırq  bəg 
D54 
qızının  öninə  ilətsünlər.  1  A nlar  bir  ycdigindo  sən  iki  yegil! 
Səni  kafirlər  bilm osünlər-duym asunlar;  2  ta  kim,  sası  dinlü 
kafiriin  döşəgino  vannayasan,  sağrağın  3  sürm oyosən,  atam 
Qazan  namusını  sım ayasan.  Saqın!”  -  dedi.
4 
Oğlan  böylə  digəc  buldur-buldur  gözinin  yaşı  rovan  5 
oldı.  Boyı  uzun,  beli  inco  Burla  xatun  boynıyla  qulağın  6  aldı 
düşdi; güz alm ası kibi al yanağın dartdı y ırtd ı;7 qarğu  kibi qara 
saçını  yoldı;  “oğul,  oğul!”  deyübən  zarılıq  8  qıldı,  ağladı.
Uruz aydır:
Qadın  ana!  Qarşum  alub,  nə  9  bögrərsən?
Nə  bozlarsan,  nə  ağlarsan?

---

D55
D56
B ağnm la yürəgim  n ə  10  dağlarsan?
Keçm iş  m ənim   günimi  n ə  andırarsan?
H ey,  ana!  Ə rəbi  11  atlar olan  yerdə 
B ir qulum  olm azm ı  olur?
Q ızıl dəv ələr  12  olan yerdə 
B ir köşəgi  olm azm ı  olur?
A ğca qoyunlar olan  13  yerdə 
B ir quzıcığı  olmazmı  olur?
S ən  sağ ol,  qadın  1  ana,  babam   sağ olsun,
B ir m ənim   kibi  oğul  bulınmazm ı  olur?  -   2  dedi.
B öylə  digəc  anasımn  qərarı  qalmadı;  yüriyü  3  verdi,  qırq 
incə  bellü qızın  içinə  girdi.
K a fırlə r4 Uruzı alub, qənarə dibinə gətürdilər,  Uruz aydır:
5 
“M ərə  kafır,  aman!  Tanrının  birligino  yoqdur  güman! 
Qon m əni b u 6 ağacla soyləşəyim ,” -  dedi. Çağırub ağaca soy- 
la m ış ,7  görəlim ,  xanım,  nə  soylamış:
“Ağac,  ağacü  D ersəm   sana,  ərlənm ə  8  ağac!
M əkkə  ilə  M ədinənin  qapusı  ağac!
M usa Kəlım ün  9 əsası  ağac!
B öyük-böyük suların  köprisi  ağac!
10  Q ara-qara  dənizlərin  gimisi  ağac!
Şahi-m ərdan  Əlinin  "   Düldülinin  oyəri  ağac! 
Zülfıqarın qınıyla  qəbzosi  12  ağac!
Şah  H əsənlə  Hüseynün  beşigi  ağac!
Ə gər ərdir,  13  əg ər övrətdir,  qorxusı  ağac!
Başıii  ala  baqar olsam,  1  başsız  ağac!
Dibin  ala  baqar olsam,  dibsüz  ağac!
M əni  sana 2  asarlar,  götürm əgil  ağac!
G ötürəcək olursan,  yigitligüm  soni  tu ts u n ,3  ağac! 
Bizim  eldə  gərək  idin,  ağac!
Q ara hindu qullarım a buyuraydıın,
4  Səni  para-para  doğrayalardı,  ağac!
Andan  ayıtdx:
Tavla-tavla 5  bağlananda atum a yazıx!
Q artaş deyü;  saqlayanda yoldaşım a yazıx!
D57
D5H
Y um ruğında  6  talbınanda  şahin  quşuma  yazıx!
Y etər  ilə  tutanda  tazıma yazıx!
7  B əgligə  doym adın  özümə  yazıx!
Y igitliginə  usanm adın canıma  8  yazıx!  -  dedi, 
yum ru-yum ru ağladı, yanıq  cigərcigini  dağladı.
9 
Bu  m əh əld ə,  sultam m ,  Salur  Qazanlam  Qaraca  çoban 
çapar  10  yetdi.  Çobanın  üç  yaşar  dana  dərisindən  sapamnın  "  
ayasıydı;  üç  keçi  tüyindən  sapanının  qollarıydı.  12 Bir keçi  tü - 
yindən  çatlağucıydı.  H ə r  atanda  on  iki  13  batman  daş  atardı. 
Atdığı  daş  yerə  düşm əzdi.
Yerə  dəxi  1 düşsə,  toz  kibi savrılırdı,  ocaq  kibi  obrılur  idi. 
Üç  2  yıladaq  daşı  düşdügi  yerin  otı  bitməzdi.  Semiz  qoyun, 
aruq 3  toqlı  bayırda qalsa,  qurt gəlib yeməzdi  sapamn 4 qorqu- 
sından.  Eylə  olsa,  sultamm,  Qaraca  çoban  sapan  5  çatlatdı. 
D ünya-aləm   kafirin  gözinə  qarannu oldı.
Qazan  6 aydır:  “Q aracıq  çoban,  anamı  kafırdən diləyəyim , 
at a y a ğ ı7 altında qalm asun,” -  dedi.
At ayağı külük,  ozan d i l i 8 çevik olur.  Qazan kafırə çağırub 
soylamış,  görəlim ,  xam m ,  9  nə  soylamış:
Aydır:
M ərə  Şökli  M əlik!
Dünlügi  altun  ban  10  evlərimi  gətürüb  durursan,
saiia  kölgə  olsun!
Ağır xəzinəm ,  "   bol  aqçam  gətürüb durursan,
sana xərclıq olsun!
Qırq  incə  12  bellü  qızla  Burla  xatunı  gətürüb  durursan,
sana yesir olsun!
13 Qırq  yigidlən  oğlum  Uruzı  gətürüb  durursan,
qulun  1 olsun!
T avla-tavla  şahbaz atlarım  gətürüb  durursan,
2  sana binət  olsun!
Q atar-qatar dəvələrim   gətürüb  durursan,
3 sana yü k lo t olsun!
Qarıcıq  anamı  gətürüb  durursan,
M ərə  kafir,  4  anamı  vergil mana,
Savaşmadın,  uruşm adın qayıdayım -  gerü  dönəyim ,
5  gedəyim,  bəllü  bilgil!  -  dedi.

---