Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D118
D119
D120
Qarşu yatan  qara dağlar sana  1 yaylaq  olsun!
Sovuq-sovuq  suları  sana  içət olsun!
2  Q ulum -xəlayığım  sana qım aq olsun!
Şahbaz  atlarım  sana 3  binət olsun!
Q atar-qatar dəvələrim   sana yüklət olsun!
4 Ağayılda  ağca qoyunum sana şülən  olsun!
A ltun-aqçam   5  sana xərchq  olsun!
Dünlügi  altun ban evim  sana 6 kölgə  olsun!
Q ara başım qurban olsun  sana,  gəlincigüm !  -  7  dedi.
Bu m əhəldə bəglər Beyrəgi gətürdilər.  Q azan bəg  a y d ır:8 
“M uştuluq,  Baybörə bəg!  Oğlun gəldi!” -  dedi.  B ay9börə  bəg 
aydır:  “Oğlum  idigin andan biləyim ,  sırça parm ağm ı  10 qanat- 
sun,  qanını  dəstmala  dürtsün,  gözümə  sürəyin,  11  açılacaq 
olursa,  oğlum   B eyrəkdir!”  -  dedi.  Zira  ağlam aqdan  12  gözləri 
görm əz  olm ış  idi.  Dəstm alı  gözinə  silcək  13  A llah  Taalanın 
qüdrətiylə  gözi  açıldı.  A tası-anası  1  güldilər.  B eyrəgin  aya- 
ğma  düşdilər.  Aydır:
Oğul!  D ü n lü g i2  altun ban  evimin  qəbzəsi  oğul!
Qaza  bənzər qızum un-3gəlinim in çiçəgi  oğul!
G örər gözüm  aydmı  oğııl!
Tutar belüm 4  qüvvəti  oğul!
Qalın  Oğuz  im rəncəsi,  canım  oğul!”  -d eyübən
çoq  5  ağladı,
Allahına  şükrlər eylədi.
Yalançı oğlı  Yalancuq 6 bunı  eşitdi.  Beyrəgin  qorqusından 
qaçdı,  özini  7  Dana  sazına  saldı.  Beyrək  ardına  düşdi,  q o v a- 
qova  saza  8  düşürdi.  Beyrək  aydır:  “M ərə,  od  gətü rü n !”  G ə - 
türdilər.  Sazı  9 oda urdılar.
Yalançıq gördi kim, yanar, sazdan çıqdı.  10 B eyrəgin ayağına 
düşdi.  Qılıcı  altmdan  keçdi.  Beyrək  11  dəxi  suçından  keçdi. 
Qazan bəg aydır: “Gəl muradına yetiş!”  12 Beyrək aydır: “Yoldaş- 
larımı  çıqarmayınca,  hasarı  almayınca  13  murada  irm əzəm !”  -  
dedi.  Qazan bəg Oğuzuna:  “Bəni  sevən yetsün!” -   1 dedi.
Qalın  O ğuz  bəgləri  atlandılar.  Bayburd  hasarına  2  çapar 
yetdilər.  K afirlər dəxi  bunları  qarşuladılar.
Qalın  3  O ğuz bəgləri  arı  sudan  abdəst aldılar.  Ağ alınların
4  yerə  qodılar.  İki  rü k ət  nam az  qıldılar.  Adı  görklü  M əhəm - 
m ə d i5 yad gətürdilər.  G um bur-gum bur naqaralar dögüldi.  Bir 
q iy am ət6  savaş  oldı,  m eydan  dolu  baş  oldı.
Şökli  M əliki  7  bögürdübəni  Q azan  bəg  atdan  yerə  saldı. 
Qara  Təküri  Dəli  8  D ondar  qılıcladı,  yerə  saldı.  Qara  Arslan 
M ə lik i9  Q arabudaq  yerə  saldı.  D ə rə lə rd ə   kafırə  qırğun  girdi.
10 Yedi  kafir bəgi qılıcdan  keçdi.
Beyrək,  Y egnək,  Q azan  bəg,  11  Q arabudaq,  D əli  Dondar, 
Qazan  oğlı  U ruz  bəg  -  bunlar  12  hasara  yürüş  etdilər.  B eyrək 
otuz doquz  yigidinin  üzərin ə  gəldi.  A nları  sağ  v ə  əsən  gördi.
D121 
Allaha  1  şükr eylədi.  K afırin  kəlisasın  yıqdılar,  yerinə  m əscid 
yap d ılar.2  K eşişlərdən  öldürdilər.  B an  banlatdılar.  Əziz Tanrı 
adına qudbə  3  oqıtdılar.  Quşun  ala qatını,  qum aşın  arusını,  qı- 
zın  gögçəgini,  4  doquzlam a  çırğab  çuxa  xanlar xanı  Bayındıra 
pəncik 5 çıqardılar.
Baybörə  bəgin  oğlancuğı  B eyrək  Baybican  bəgin  6  qızın 
aldı.  A ğ-ban  evinə,  ağ  otağına  gerü  döndi.  D ügünə  7  başladı. 
Bu qırq yigidifi bir qaçına xan Q azan, bir q a ç m a 8  Bayındır xan 
qızlar  verdilər.  Beyrək  dəxi  yedi  qız  qanndaşını  9  yedi  yigidə 
verdi. Qırq yerdə otaq dikdi.  Otuz doquz  10 qız “talelü” “tale” inə 
birər  ox  atdı.  O tuz  doquz  yigit  oxının  11  ardınca  getdi.  Qırq 
gün-qırq gecə toy-dügün eylədilər.  B eyrək  12 yigitləriylə m u- 
rad verdi,  m urad  aldı.
D122 
D ədəm   Q orqud  gəldi,  şadlıq  13  çaldı.  Boy  boyladı,  soy 
soyladı.  Qazı  ə rə n lə r  1 başına nə gəldügin  söylədi.  “ Bu O ğuz- 
nam ə  Beyrəgin  olsun!”  -  2  dedi.  Y um   verəyin,  xanım:
Yerlü  qara dağların  yıqılm asun!
K ölgəlicə  3  qaba  ağacın  kəsilm əsün!
Ağ  saqallu  baban  yeri  uçm aq  olsun!
4 A ğ  birçəklü anan  yeri  behişt  olsun!
Oğulla  qarındaşdan  5  ayırm asun!
Axır vaqtında  arı  im andan  ayırm asun!
“Amin!  A m in !”  6  d ey ə n lə r didar görsün!
Yığışdırsun,  durışdırsun  7 günahınızı
Adı  görklü  M ə h ə m m ə d  M ustafa  yüzi  suyına
bağışlasun,  xanım ,  hey!..

---

8  Q AZAN  BƏG O Ğ LI URUZ  BƏ G İN T U T SA Q  O LDIĞ I 
BOYI 9 BƏYAN  EDƏR , XANIM ,  HEY!
B ir  gün  Ulaş  oğlı  Qazan  bəg  10  yerindən  durmışdı.  Qara 
yerin  üzərinə  otaxların  tikdirmişdi.  11  Bin  yerd ə  ipək  xalıcası 
döşətm işdi.  Ala  sayvan  gög  12  yüzinə  aşanmışdı.  D oqsan  tü- 
m ən gənc  oğuz  söhbətinə  dərilm işdi.  13  Ağzı  böyük xüm rələr 
D123 
ortalığa  salınmışdı.  D oquz  yerdə  badyalar  1  qurılm ışdı.  Altun 
ayaq,  surahilər dizilmişdi.  Doquz  2  qara  gözli,  örm ə  saçlı,  ə l- 
ləri biləgindən qınalı,  p arm a q ları3  nigarlı,  boğazları  b irər qa- 
n ş  kafır  qızlan  al  ş ə r a b ı4  altun  ayağla  Qalın  O ğuz  bəglərinə 
gəzdirirlerdi.  H ər  birindən  5  Ulaş  oğlı  Salur  Q azan  içmüşdi. 
Ç ırğab-çırğab 6 çadır, otaq bağışlardı.  Q atar-qatar d əv ə lə r ba- 
ğışlardı.  7  Oğlı  Uruz  qarşusında  yay  söykənib  durardı.  8  Sağ 
yanında qardaşı Qaragünə oturmışdı.  Sol yanında 9 dayısı Aruz 
oturmışdı.
Qazan  sağına baqdı,  qas-'°qas güldi.  Solına baqdı,  çoq  se- 
vindi. Qarşusına 11  baqdı, oğlancığmı -  Uruzı gördi.  Əlin əlinə 
çaldı,  12  ağladı.  Oğlı  U ruza  bu  iş  xoş  gəlm ədi;  ilərü  13  gəldi, 
D124 
diz  çökdi.  Babasına  çağırub  soylar,  görəlim ,  1  xanım ,  n ə  soy- 
lar.  Aydır:
Ünüm   anla  mənim ,  sözüm  dinlə,  ağam  2  Qazan.
Sağına baqdın,  qas-qas  güldün.
Soluna b a q d ın ,3  çoq sevindin.
Qarşuna baqdın,  bəni  gördün,  ağladın.
S əbəb  4  nədir,  degil  mana,
Q ara başım  qurban olsun,  babam,  sana!  -  dedi.
5  D im əz  olursan,
Qalqubanı yerim dən m ən  duraram.
Q ara g ö z li6 yigitlərimi  boyum a aluram.
Qan  Abqaz elinə  m ən  gedərəm ,
A ltun  7 xaça  mən  əlümi  basaram,
Pilon  geyən  keşişin  əlin  öpərəm ,
8  Q ara gözlü  kafır qızın m ən  aluram.
Dəxi  sənin  yüzünə  mən 9 gəlm əzəm .
D125
D 126
A ğladuğuna  səbəb  nə, degil  mana!
Qara  başım   qurban  olsun,  10 ağam,  sana!  -  dedi.
Qazan b ə g   alaldı.  Oğlanın yüzinə  "   baqdı.  Çağırıb  soylar, 
görəlim,  xam m ,  nə  soylar.
Qazan  aydır:
12B ərü   gəlgil,  qulunum  oğul!
Sağım   ə lə  baqduğum da
qardaşım  Q ara13günəyi  gördüm, -  
Baş  kəsübdür,  qan  dökübdür,
Çöndi  alubdur,  1 ad qazanubdur.
Solum   ə lə   baqduğumda
dayım Aruzı  gördüm, -
2  Baş  kəsübdür,  qan  döküpdür,
Çöldi  alubdur,  ad  qazanıbdır.
3  Q arşum   ələ  baqduğum da səni  gördüm,
On  altı  yaş yaşladın.
4  Bir gün  ola,  düşəm  öləm,  sən  qalasan -  
Yay çekm ədün,  ox  5 atmadın,
Baş  kəsm ədin,  qan  dökmədin,
Qanlu  O ğuz  içində  6 çöldi  almadın.
Yannkı  gün  zaman  dönüb,  bən  ölüb  sən  7  qalıcaq  tacım- 
taxtım sana verməyələr, -  deyü sonumı andım, ağladım ,8 oğul! -  
dedi. Uruz burada soylamış, görəlim, xanım, nə soylam ış;9 aydır:
A  bəg  baba!
D əv əcə  böyüm işsən,  köşəkcə  aqlın  yoq!
10 D ə p əcə  böyüm işsən,  darıca beynin  yoq!
H ünəri  oğul  11  atadanm ı  görər,  ögrənər,
yoxsa  atalar oğuldanmı  ögrənür?
12 Q açan  sən  m əni  alub
kafir sərhəddinə  çıqardm, 
qılıc  çalub  13 baş  kəsdin?
M ən  sən d ən   nə  gördüm , nə  ögrənim ? -  dedi.
Qazan  1  b əg   əlin  əlin ə  çaldı,  qas-qas  güldi.  Aydır:  “A 
bəglər!  2  U ruz  xub  söylədi,  şəkər  yedi.  B əglər,  siz  yegünüz-

---