Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

BİSM İLLAH   İR -R Ə H M A N   İR -R Ə H İM  
V Ə   BİHİ  NƏ STƏ İN
D2* 
2*‘Rəsul  əleyhissəlam   zamanına  yaqın  Bayat  boyından,
Qorqut  ata  3  deyərlər***,  bir  ər  qopdı.  Oğuzun  ol  kişi  tam am  
bilicisiydi.  N ə  dersə,  4  olurdı.  Q ayibdən dürlü x əb ə r  söylərdi. 
Haq Taala  anın  könlünə  5  ilham  edərdi.
Qorqut  ata  ayıtdı:  “A xır  zamanda  xanlıq  gerü  -   6  Q ayıya 
dəgə,  kim sənə  əllərindən  almaya  axır  zaman  olub  qiyam ət  7 
qopınca.  Bu dedügi  O sm an nəslidür,  işdə  sürilüb g ed ə -y ü rir” .
8 
Və daxı  neçə  buna  b ən z ər söz  söylədi.
Qorqut ata Oğuz qövm inün 9 müşkilini həll edərdi.  H ər nə 
iş  olsa,  Qorqut  ataya  10  danışmayınca  işləm əzlərdi.  H ər  nə  ki 
buyursa,  qəbul  edərlərdi,  11  sözin  tutub  tam am  edərlərdi.
Dədə  Qorqut  soylam ış:
12 A llah-A llah  dim əyincə  işlər onmaz.
Qadir Tanrı  verm əyincə  ər bayımaz.
13  Ə zəldən  yazılm asa,  qul  başına qəza gəlm əz.
D3 
Əcəl v əd ə  irm əyincə  1  kimsə  ölməz.
Ölən  adam   dirilməz.
Çıxan  can  gerü gəlm əz.
Bir yigidün  2  qara  dağ  yumrısınca  malı  olsa, 
y ığar-dərər,  tələb  eylər, 
nəsibindən  3  artuğın yiyə  bilm əz.
Ulaşuban  sular daşsa,  dəniz dolmaz.
T əkəbbürlik 4  eyləyəni  Tanrı  sevməz.
Könlin  yuca tutan  ə rd ə  dövlet olmaz.
5  Yad  oğulı  saqlam aqla  oğul  olm az, -
böyüyəndə  salur g e d ə r,6 gördüm   diməz.
Bu reqem Drezden nüsxosinin  sehifesini  bildirir.  -  Red.
Bu rəqəm  Drezden nüsxəsinin  her səhifəsindəki  sətirleri göstərir.  Burada 
birinci  sətir “Bismillah  ir-rehman  ir rəhim və bihi nestəin”dir.  -  Red.
***  Ensiklopediyada “derlər” gedib. -  Red.

---

Kül  dəpəcik olmaz.
Güyəgü  oğul  olmaz.
Qara eşək başına uyan 7 ursan,  qatır olmaz.
Qaravaşa  don geyürsən,  qadın olmaz.
8 Y apa-yapa qarlar yağsa,  yaza qalmaz.
Yapağlu gögcə  çəm ən güzə  9 qalmaz.
Əski panbuq bez olmaz.
Qarı  düşm ən dost olmaz.
10 Qarağuca qıymaymca yol  almmaz.
Qara polad uz qılıcı  çalm aymca  11  qırım  dönm əz.
Ə r malına qıymaymca adı  çıqmaz.
Qız anadan  görm əyincə  12  ögüt almaz.
Oğul  atadan  görm əyincə  süfrə  çəkm əz.
O ğ u l13  atam n yetiridir,  iki  gözinin biridir.
D4 
Dövlətlü  oğul  1 qopsa,  ocağmın közidir.
Oğul  daxı  neyləsün baba ölüb  2  m al  qalmasa,
Baba m alından nə  faidə,  başda dövlət olmasa...
Dövlət 3siz şərrindən A llah saqlasun,  xanım,  siz i!
D ədə  Q o rq u t4 bir dəxi  soylamış:
Sarp yürirkən Qazılıq  ata nam ərd y i g i t5 binə  bilm əz, 
binincə, binm əsə, yeg!
Ç alub-kəsər uz qılıcı m ü x ə n n ə tlə r6 çalınca, çalm asa, yeg! 
Çala bilən yigidə
oq  ilə  qılıcdan bir ç o m a q 7 yeg!
Qonuğı gəlm əyən qara evlər yıqılsa,  yeg!
At yem əyən  acı otlar b itin c ə ,8  bitm əsə,  yeg!
Adam içm əz  acı  sular sızınca,  sızmasa,  yeg!
9 Ata admı  yüritm əyən  xoyrad oğul
ata belindən enincə,  enm əsə,  yeg;
10 
ana rəhm inə  düşüncə,  doğm asa,  yeg! 
Ata adın yüridəndə dövlətlü  11  oğul  yeg!
Yalan  söz bu dünyada olunca,  olm asa yeg!
12 Gerçəklərin üç otuz on yaşını  doldursa yeg!
On  otuz  13  on yaşınız  dolsun!
Haq sizə yam an gətürm əsün!
D5 
Dövlətiniz  1 payəndə  olsun,  xanım,  hey!
Dədə Qorqut bir daxı soylamış, görəlüm , 2 xanım, nə soylamış:
Getdikdə  yerin  otlaqların  keyik bilür.
3  Genəz  yerlər çəm ənlərin qulan  bilür.
A yru-ayru yollar izin  dəvə  bilür.
4 Yedi  dərə  qoxuların  dülkü bilür.
Dünlə karvan köçdügin turğay  5  bilür.
Oğul  kim dən  olduğın  ana bilür.
Ərin  ağzın yeynisin  6 at bilür.
Ağır yüklər zəhm in  qatır bilür.
Nə  yerdə  sırılur varsa,  7  çəkən  bilür.
Qafıl başın  ağrısın beyni  bilür.
Qolca qopuz  8 götürüb,
e ld ə n -e lə , b əg d ə n -b əg ə  ozan  gəzər.
Ər comərdin,  ə r nak əsin  9 ozan bilür.
İləyünüzdə  çalub-ayıdan  ozan  olsun.
Azub  10 g ələn  qəzayı  Tanrı  savsun,  xanım,  hey!
Dədə  Qorqut genə  11  soylam ış,  görəlim ,  xanım,  nə  soylamış:
Ağız açub  ö gər  12  olsam ,  üstüm üzdə  Tanrı  görkli,
Tanrı dostı,  din  sərvəri  13  M əhəm m əd  görkli. 
M əhəm m ədin  sağ yam nda nam az  qılan 
Əbubəkr Siddıq  görkli.
D6 
'Axır sipara başıdur “ə m m ə ”  görkli.
Hecasınlayın  düz o q u n s a ,2  yasin  görkli.
Qılıc  çaldı,  din  açdı  şahi-m ərdan  Əli  3  görkli.
Əlinin  oğulları, -  peyğəm bər nəvalələri  -  
Kərbəla  yazısında 4  yezidilər əlində  şəhid oldı 
Həsən  ilə  Hüseyn  iki  qardaş  5  bilə  görkli.
Y azılıb-düzilib  gögdən  endi 
Tanrı  elmi  Quran  6  görkli.
01  Quram  yazdı-düzdi,
üləm alar ögrənincə  köydi-  7  biçdi 
alim lər sərvəri  Osman  Üffan  oğlı  görkli. 
Alçaq  8  yerdə  yapılubdur Tanrı  evi  M əkkə  görkli.
01  M əkkəyə  sağ 9 varsa,  əsən  gəlsə 
sidqı  bütün  hacı  görkli.

---

Sağış  10  günündə  ayna  görkli.
Ayna  güni  oquyanda  xütbə  görkli.
Qulaq  11  urub  dinləyəndə  üm m ət  görkli.
M inarədə  banlayanda  fəqih  görkli.
12 Dizin  basub  oturanda  halal  görkli.
D ölüm ündən  ağarsa,  baba  13  görkli.
Ağ  südin  doya əm zirsə.  ana  görkli.
D7 
Yanaşub  1  yola girəndə  qara  buğur görkli.
Sevgili  qardaş  görkli.
Yanal  ala 2  ev yanında dikilsə,  gərdək görkli.
Uzunca tənəfı  görkli.  O ğ u l3  görkli.
Qam usına bənzəm ədi  cüm lə  aləm ləri  yaradan
A lla h -T a n rı4  görkli.
01 
ögdügüm  yuca Tanrı  dost  oluban
m ədəd  5  irsün,  xanım,  hey!
Ozan  aydır*:
Q arılar dört dürlüdür:
6 Birisi  solduran  sopdur.
Birisi  dolduran  topdur**.
Birisi  evin  7  dayağıdır,
Birisi  necə  söylərsən,  bayağıdır.
Ozan,  evin  dayağı  8  oldur  ki,  yazıdan-yabandan  evə  bir 
qonuq gəlsə, ə r adam evdə olm asa,9 ol anı yedirər-içirər, ağır- 
lar-əzizlər,  göndərər.  01  Ayişə,  F atim ə10  soyıdır,  xanım. 
Anun  bəbəkləri  yetsün.  Ocağına  buncılayın  ö v rə t"  golsün. 
Gəldik,  ol  kim,  solduran  sopdur,  sabadanca'2  yerindən  uru 
durar, əlin-yüzin yumadan doquz bazlam mac  ilə n 13  bir küvlək 
D8 
yoğurd  gəvəzlər,  doyunca  tıqa-basa  yer,  əlin  bögrinə  'urar, 
aydır:  “Bu  evi  xarab  olası!  Ə rə  varalıdan  bərü2  daxı  qarnım 
doymadı,  yüzüm   gülmədi;  ayağım  başmaq,  yüzüm 3  yaşmaq 
görm ədi” ,  -   deyər*.  “Nolaydı,  bu  öləydi,  birinə  doxi4  varay-
*  E n siklop ed iyad a  “D o d e   Qorqut  d ilin d ən   ozan  ayd ır”  gctm işdir.  -   Rcd.
**  Ensiklopediyada  2 -c i  vo  3 -cü   misralann  yeri  doyişik  getmiş  vo  “so y ”  sözü  “sop ”, 
“toy”  sözü  “top”  kimi  verilmişdir. -  Red.
dım,  um anm dan  yaxşı-uyar olaydı” ,  -  deyər*.  Anun  kibi5nin, 
xanım ,  b əb ə k lə ri  yetm əsün.  O cağına  buncılayın  ö v rə t 
gəlm əsün.6  Gəldik,  ol  kim,  dolduran  topdur,  dəpidincə  y e - 
rindən  uru7  durdı,  əlin-yüzin  yumadan  obanın  ol  ucından  bu 
ucına,  8  bu  ucından  ol  ucına  çarpışdırdı,  quv  quvaladı,  din9 
dinlədi,  öylədəncə  gəzdi;  öylədən  sonra  evinə  gəldi,  10  gördi 
kim,  oğrı  köpək,  yekə  dana  evini  bir-birinə  q atm ış,"  tavuq 
komasına,  sığır  dam ına  dönmiş;  qonşularına  çağırar  k i,12 
Yetər!  Zəlihə!  Zübeydə!  Ürüveydə-can,  qız-can!  Paşa!  A yna 
M ələk!  13  Qutlu  M ələk!  Ö lm əgə-yitm əgə  getm əm işdim ,  y a - 
D9 
tacaq yerim genə bu xarab  1 olasıydı;  nolaydı  bənim  evim ə  bir 
ləhzə baqaydınız!  “Qonşu haqqı -  2 Tanrı  haqqı”  deyü  söylər. 
Bunufi  kibinin,  xanım,  bəbəkləri  yetməsün.  3  Ocağına  bunun 
kibi  övrət  gəlm əsün.  Gəldik,  ol  kim,  4  necə  söylərsən,  baya- 
ğıdır:  ötə  yazıdan-yabandan  5  bir  udlu  qonuq  gəlsə,  ər  adam 
evdə olsa,  ana disə ki,  d u r 6 ətm ək gətir,  yiyəlim,  bu da yisün; 
dise  bişmiş  ətm əgin  bəqası  olmaz,  7  yimək  gərəkdir,  övrət 
aydar:  “N eyləyəyim ,  bu  yıqılacaq  evdə  un  yoq,  8  ələk  yoq, 
dəve  dəgirm əndən  g əlm əd i”  -   deyər*.  “N ə  gəlürsə,  bənim  
sağrıma  9  gəlsün”,  -   deyü  əlin  götinə  urur,  yönin  anaru, 
sağrısın ərine  10 döndürür.  Bin söylərsən, birisini quymaz, erin 
sözini  qulağına  11  qoymaz.  01,  Nuh  peyğəm bərin  eşəgi  ə sli- 
dür.  Andan  dexi  sizi,  12  xanım,  Allah  saqlasun!  O cağınıza 
buncılayın  övrət gəlm esün.
Ensiklopediyada: “der”. -  Red.

---