Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D149
D150
Q ara ayğırın  cilavısını  12  m ana dartğıl,  yigit!
T əkyə tutub yüzüm ə  baqğıl  yigit!
Altundağı  13  qara ayğırı  maiia vergil,  yigit!
Ə lündəki  sür cidanı,
1  Yamndağı  gög poladını  mana vergil,  yigit!
Bu günümdə  u m u d 2  olğıl mana!
Q ala-ölkə  verəyin  sana!  -  dedi.
X atun  aydır:
3  Qarşım  ala,  yigit,  məni  nə  m ənlərsən?
Keçmiş mənirn günümi  nə  andırarsan?
4  Qalqubanı  yerindən  duran  Qazan!
Qaragöz atın belinə yatan  5  Qazan!
İlğıyuban qara dağım yıqan Qazan!
Kölgəsicə  qaba ağacım  6 kəsən Qazan!
Bıçaq alub,  qanadlarım  qıran  Qazan!
Yalnuzca  7 oğlum  Uruza qıyan  Qazan!
A t üstində  əglənm əyüb  8 yortan,  Qazan,
sənin belin olmuş.
Ü zəngiyə  dərm iyən 9 dizin  olmuş,
Xan qızı  halalını  tanım ayan gözün  olmuş!
10 Bunalmışsan,  sana nolmuş?
Çal  qılıcın,  yetdim,  Qazan!  -  dedi.
11 
Bu  m əhəldə  O ğuz  ərənləri  b ir-bir  yetdi.  Görəlim , 
xanım,  kim lər  yetdi.  12  Qara  dərə  ağzında  Q adir  verən,  qara 
buğa  dərisindən  beşiginin  13  yapuğı  olan,  acığı  tutanda  qara 
daşı kül eyləyən, qara  1 bığın yedi yerdə ənsəsində dügən Q a- 
zan q a rd a şı2 Qaragünə çapar yetdi: “Çal qılıcın, qardaş Qazan, 
yetdim !”  - 3  dedi.
Anun  ardınca, görəlim , xanım,  kim lər yetdi.  D əm ür 4 qapu 
D ərvəndəki  dəm ür qapuyı  qapub  alan,  altmış  tutam   5  ala gön- 
dərinin ucında ər bögürdən, Qazan kibi p ə h liv a n ı6 bir savaşda 
üç  kərrə  atından  yıqan  Qıyan  Selcik  oğlı  7  D əlü  Dondar çapar 
yetdi:  “Çal  qılıcın,  ağam Qazan,  yetdim ” - 8  dedi.
Anun  ardınca,  görəlim ,  xanım,  kim lər yetdi.
V arıban  dəstur9sızca  B ayındır xanın  yağısın  basan,  altmış 
bin  10  kafırə  qan  qusduran  Ğ əflət  qoca  oğh  Şir  Ş əm s"ə d d in  
çapar yetdi:  “Çal qılıcın,  ağam Q azan, yetdim !”  -   12  dedi.
A nun  ardm ca,  görəlim ,  kim lər yetdi.
D151 
Parasarın  13  B ayburd  hasarından  parlayıb  uçan,  at  alaca  1 
gərdəginə q arşu  g ə lə n  Qalın Oğuz im rəncəsi, Qazan bəgiiı y ı- 
nağı B oz 2 ayğırlu  B eyrək çapar yetdi:  “Çal qılıcın, xanım  Q a- 
zan,  y etd im !”  -   3  dedi.
A nun  ard ın ca,  görəlim ,  kim lər  yetdi.  Ç ayın  baqsa  4  çal- 
malu,  çal  qara  quş  ərdəm lü,  qur qurm a quşaqlı,  qulağı  altun 5 
küpəli,  Q alın   O ğuz  bəglərini  b ir-b ir  atdan  yıqan  Q azılıq  6 
qoca oğlı b ə g  Y eg n ək  çaparyetdi:  “Çal qılıcın,  ağam 7 Qazan, 
yetdim !”  -  dedi.
A nun  ardınca,  görəlim ,  kim lər yetdi.  Y ig irm i8  dört boyın 
oxşayan  D ə li  D ondar  yetdi.  Anun  9  ardınca  bin  qövm  başları 
D ügər  yetdi.  A nun  ardınca  10  bin  B əgdiz  başları  Əmən  yetdi. 
Anun ardınca doquz  11  qoca başları Aruz yetdi.  Saydığımca Oğuz 
bəgləri  12  d ü k ə n sə   olmaz.
Q azanın  b əg ləri  h əb   yetdi,  üzərinə  13  yığnaq  oldı.  Arı  su- 
dan abdəst  aldılar.
D152 
İki  1  rik ət  nam az  qıldılar.  Adı  görklü  M əhəm m ədə  salavat 
gətürdilər.  2  B itə k ə llü f kafırə  at  saldılar,  qılıc  urdılar.  01  3  gün 
cigərində  olan  ə r y igitlər bəlürdi.  01  gün 4 nam ərdlər sapa yer 
gözətdi.  B ir  qiyam ət  savaş  oldı,  5  m eydan  dolu  baş  oldı. 
Q iyam ətin bir güni old ı. 6 B əg nökərdən, nökər bəgdən ayrıldı.
Daş  O ğuz  bəgləri  ilə  7  Dondar  sağa  dəpdi.  Cılasun  yigit- 
loriylə  Q arabudaq  8 sola dəpdi.  Qazan kəndü dopa dəpdi.  T ə - 
kür  ilə  9  Şökli  M əlik ə  həvala  oldı.  Bögürdübəni  atdan  yerə 
saldı.  10 A lca  qanın y er üzərinə  dökdi.
Sağ tə rə fd ə  Q ara  11  Tükən M əlikə Dondar qarşu gəldi,  qı- 
lıcladı  yerə  12  saldı.  Sol  tərəfdə  Buğacıq  M əlikə  Qarabudaq 
qarşu  13  gəldi.  Sancubanı  yerə  çaldı,  dəpərtm ədin  başın  kəsdi.
D153 
ı  B 0y,  uzun B urla xatun qara tuğın kafirin q ılıc la d ı,2 yerə saldı.
T əkür  alındı,  kafir  qaçdı.  D ərələrdə  3  kafirə  qırğun  girdi. 
On  beş bin  kafır:  kimi  q ırıld ı,4  kimi  tutuldı.
Qazan,  oğlı  ü zərin ə  gəldi.  Endi,  əlin  5  çözdi.  Q uca-quca 
ata  ilə  oğul  görüşdi.
Üç  6 yüz yigit Oğuzdan  şəhid oldı.  Qazan oğlancuğın  7 qur- 
tardı, gerü döndi. Ğ əza m übarək oldı. O ğ u z 8 bəgləri toyum oldı.
Ağca  qala  S ürm əlüyə  gəlüb,  Qazan  9  qırq  otaq  dikdirdi. 
Yedi gün yedi  g ecə y em ə-içm ə  10 oldı. Qırq evli qulla qırq ca -

---

ıiyə  oğlı  başm a  11  çevirdi,  azad  eylədi.  Cılasun  ərən lərə  qara 
ölkə  12  verdi,  cübbə-çuqa verdi.
D ədəm   Qorqut  gəlübən  13  şadlıq  çaldı.  Bu  oğuznam əyi 
düzdi-qoşdı.
1 B öylə  dedi:
İm di qanı dedügim  bəg ərənlər!?
D ünya 2 m ənim  deyənlər!
Ə cəl  aldı,  yer gizlədi;
Fani  dünya kim ə  3  qaldı?
G əlim li-gedim li  dünya,
A xirət-son u c ı 4  ölümli  dünya!..
Y um  verəyim ,  xanım:
Yerlü qara dağın  yıqılmasun!
5  K ölgəlicə  qaba ağacın  kəsilm əsün!
Qam ın aqan  6 görklü suyun  qurımasun!
Qanadlarun  ucı  qırılmasun!
7  Qadir səni  nam ərdə  möhtac  etməsün!
Ç aparkən ağ-boz atın  8  büdrəməsün!
Çalışanda qara polat uz qılıcın 9  gedilməsün!
A llah verən  um ızın üzülməsün!
A xır-sonı  10 arı  imandan  ayırmasun!
A ğ  alnunda beş  kəlm ə  dua qıldıq,
11  qəbul  olsun!
Y ığışdırsun-duruşdursun  günahınızı,
12 Adı  görklü M əhəm m ədə  bağışlasun!
Xanım,  hey!
D155
13D U X A   Q O C A   OĞLI  D Ə Lİ 
d o m r u l
 
b o y i n i
 
B Ə Y A N   1  EDƏR,  XANIM   HEY!
M əg ə r  xanım ,  O ğuzda  Duxa  qoca  oğlı  Dəli  2  Dom rul 
deyərlərdi,  b ir  ə r  var  idi.  Bir  quru  çayın  üzərinə  3  bir  köpri 
yapdırm ışdı.  K eçənindən  otuz  üç  aqça  4  alurdı,  keçm əyənin- 
dən  d ö g ə -d ö g ə   qırq  aqça  alurdı.  Bunı  5  neçün  böylə  edərdi? 
Anunçun  ki,  “M ən d ən  dəli, m ə n d ə n 6 gücli ə r varm ıdır ki,  çı- 
qa  m ənüm lə  savaşa,  -   derdi;  7  m ənim   ərligim ,  bəhadirligim , 
cılasunligim ,  yigitligim   Ruma,  Şama  8 gedə  çavlana”, -  derdi.
M əg ər  9  b ir gün  köprisinin  yam acında bir bölük  oba  qo n - 
m uş  idi.  01  obada  bir yaxşı-xub  10 yigit sayru  düşmüş  idi.  A l- 
lah  əm riylə  ol  yigit  öldi.  "   Kimi  “oğul”  deyü,  kimi  “qardaş” 
deyü  ağladı.  Ol  yigit  12  üzərinə  m öhkəm   qara  şivən  oldı.  N a- 
gahandan  D əli  D om rul  13 çapar yetdi;  aydır:  “M ərə,  qavatlar, 
D156 
nə ağlarsız?  M ənim  köprüm   ‘yanında bu qovğa nədir, niyə  şi- 
vən  edirsiz?”  -   dedi.  Ayıtdılar:  2  “Xanım,  bir yaxşı  yigidim iz 
öldi,  ana ağ larız” -  dedilər.  D ə li3  Domrul  aydır:  “M ərə, y ig i- 
dinizi  kim   öldürdi?”  Ayıtdılar:  “Vallah,  4  b əg   yigit,  Allah 
Taaladan  buyruq  oldı.  A1  qanatlu  5  Əzrayil  ol  yigidin  canın 
aldı” .  D əli  D om rul  aydır:  6  “M ərə,  Əzrayil  dedügiiniz  nə  k i- 
şidir kim,  adam ın canın  alur?  7 Ya Q adir Allah,  birligin, v arlı- 
ğın  haqqıyçun,  Ə zrayili  m ənim  8  gözüm ə  göstərgil,  savaşa- 
yım, çəkişəyim ,  dürişəyim , -  y a x ş ı9 yigidin canın qurtarayım. 
Bir dəxi  yaxşı  yigidin  canın  10  alm aya” ,  -  dedi.  Q ayıtdı-dön- 
di  Dəli  D om rul,  evinə  gəldi.
“Haq  T aalaya  Dom rulun  sözi  xoş  gəlm ədi:  “Baq,  baq,  12 
m ərə  dəli  qavat  m ənim   birligim  bilm əz,  birligüm ə  şükr  qıl- 
maz.  13  M ənim   ulu  dərgahım da gəzə,  m ənlik 
e y lə y ə ? ” 
-  
D157 
dedi.  Ə zrayilə  1  buyuruq  eylədi  kim,  ya  Əzrayil,  var,  ol  dəxi 
dəli  qavatın  2  gözinə  görüngil, bənzini  sarartğıl, -  dedi;  canını 
x ırla tğ ıl,3  alğıl,  -  dedi.
Dəli  D om rul  qırq  yigid  ilən  yeyüb-içüb  4  oturarkən  naga- 
handan Əzrayil çıqa gəldi.  Ə zrayili5 nə çavuş gördi, nə qapuçı. 
Dəli Domrulu görər gözi  6 görməz oldı,  tutar əlləri  tutmaz oldı.

---