ƏSRƏ BƏrabər biR İLİn salnaməSİ
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə.Tahirzadənin «Prezident Elçibəy» adlı bu yeni kitabı «Elçi Bəy» əsərinin «Prezident» fəsli əsasında, lakin ciddi əlavələrin və yenidən iĢlənmənin nəticəsində yaranıb və yalnız bir illik dövrü (iyun 1992 - iyun 1993) əhatə edir. Bu əsərin əlyazmasını oxuyaraq onunla «Elçi Bəy» kitabı arasında müqayisələr aparmıĢ, xeyli irad və təklifimi müəllifə bildirmiĢəm. Bu səbəbdən onların üzərində dayanmır, yalnız bəzi düĢüncələrimi oxucularla bölüĢürəm. Elçibəylə 1973-cü ildən ünsiyyətdə bulunan, 1987-ci ildən onunla bir elm ocağında (Əlyazmalar Ġnstitutunda) çalıĢan, 1989-cu ildən onun tövsiyəsiylə «Azadlıq» qəzetində redaktor müavini iĢləməyə baĢlayan, 1992-ci ildə AXC sədrinin mətbuat xidmətinin rəhbəri və 1998-ci ildən Elçibəyin Ģəxsi mətbuat katibi iĢləyən Ədalət Tahirzadə 1988-ci ildən Azərbaycan Xalq Hərəkatının əliqələmli üzvüdür və Əbülfəz bəyi yaxından tanıyır, onun həyatını incəliklə bilir. Azərbaycan Xalq Hərəkatının tarixini əks etdirən 2 cildlik «Meydan: 4 il 4 ay» əsərini yazan Ə.Tahirzadənin 1988-ci ildən baĢlanan azadlıq mücadiləmizin tarixinin və hərəkat liderlərinin, daha çox Əbülfəz bəyin mübarizə yolunun öyrənilməsində və təbliğində gördüyü iĢlərin çağdaĢ tarixĢünaslığımızda mühüm yeri var. «Prezident Elçibəy» kitabına da müəllifin məhz tariximizin son dövrünü araĢdırmağa cəhdi kimi yanaĢmaq doğru olardı. «Prezident Elçibəy» kitabı ümummilli liderimizin prezidentlik fəaliyyətinin incəliklərinə nüfuz edən, onun dövlət quruculuğunda gerçəkləĢdirməyə çalıĢdığı ana xəttin, apardığı islahatların mahiyyətinə, eyni zamanda onun hakimiyyətdən uzaqlaĢdırılmasının səbəblərinə müxtəlif rakurslardan iĢıq salan bir araĢdırmadır. Oxucu çoxlu inkaredilməz faktlar və sənədlər, ən etibarlı qaynaqlar əsasında nəinki prezident Elçibəyin, bütövlükdə Azərbaycanın ikinci milli hakimiyyətinin taleyi ilə tanıĢ olacaq. Faktlarla iĢləməyi və oxucunu inandırmağı ustalıqla bacaran müəllif qarĢısına qoyduğu məqsədə, məncə, nail ola bilib. Kitabın üstünlüklərindən biri onun böyük bir qisminin Elçibəyin öz sağlığında yazılaraq nəĢr edilməsi və Bəyin onunla tanıĢ olmasıdır. ġübhəsiz, Bəy həmin hissə iĢıq üzü görməzdən öncə müəllifə öz prinsipial tələblərini, nəĢrdən sonra isə irad və təkliflərini bildirib. Oxucuların 1992-1993-cü illərə aid, demək olar ki, istədiyi məlumatı tapa biləcəyi «Prezident Elçibəy» kitabında müsbət cəhətlərdən biri də müəllifin o dövrün Azərbaycan mətbuatını səbrlə araĢdırması, eləcə də mürəkkəb hadisələrin Ģahidi olmuĢ bir çox sıravi soydaĢımızın və dövlət adamlarının söylədiklərini toplayaraq xeyli mətləblərə ilk dəfə aydınlıq gətirməsidir. Xüsusən 4 iyun qiyamıyla bağlı gətirilən mənbələri uğurlu sayıram. Əsəri oxuduqca 1992-93-cü illərin mürəkkəbliyini yenidən yaĢadım. Eyni hissi həmin illərin və o ağır təlatümlərin Ģahidi olmuĢ bütün insanlar keçirəcək, zamanın doğurduğu və indiyədək cavabsız qalmıĢ suallara hərtərəfli və inandırıcı cavablar alacaq, iĢtirakçılar özləri də danıĢacaqlar. Bu əsərin, fikrimcə, ictimai rəydə yetərincə əks-sədası olacaq. Təbii ki, yazılanların birmənalı qəbul ediləcəyi fikrindən uzağam. Əsərin yalnız Əbülfəz Elçibəy haqqında yazıldığını düĢünmək yanlıĢlıq olardı. «Prezident Elçibəy» kitabı birillik Elçibəy hakimiyyətinin qürur doğuran möhtəĢəm uğurlarını və ürək göynədən ağır məğlubiyyətini özündə əks etdirən əsrə bərabər bir il haqqında elmi-publisist salnamədir. Müəllif Elçibəy iqtidarının mahiyyətini açıqlamağa çalıĢıb və buna nail olub. Bu əsərin prezident Elçibəyin Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində gördüyü iĢləri gözdən salmaq və tarixi saxtalaĢdırmaq cəhdlərinin qarĢısında ciddi sipər olacağına da əminəm. «Prezident Elçibəy» 1992-1993-cü illər Milli Hökumətimiz haqqında yazılmıĢ ilk monoqrafik əsər olduğuna görə o dövrü təqdir, yaxud tənqid etməsindən asılı olmayaraq tədqiq edənlərin hamısı bu əsərə istinad etməli olacaq. Əsərə uğur gətirən cəhətlərdən biri də bu olacaq. 1992-93-cü illər Milli Hökumət üzvlərinin böyük əksəriyyətinin «Prezident Elçibəy» əsərini oxumaq imkanları olacağından onun növbəti nəĢrinin və baĢqa əsərlərin daha mükəmməl olacağı Ģübhəsizdir. Ġnanıram ki, «Prezident Elçibəy» Azərbaycanın çağdaĢ azadlıq və müstəqillik mübarizəsi tarixini öyrənmək istəyən bütün insanların masaüstü kitabına çevriləcək və bu tarixi daha dərindən araĢdıracaq alimlərə yaxından köməklik göstərəcək. Müəllif Ədalət bəyə yeni uğurlar arzulayıram! Bakı, 9 mart 2001 ġEYX SƏDRƏDDĠN NADĠR ġAH TAXTINDA ("Ön söz" yerinə) Böyük Əmir Teymur (1336-1405) Ərdəbili alanda o Ģəhərin ən nüfuzlu adamı olan səfəvi ġeyx Sədrəddini (1305-1392) mütləq öldürdəcəyinə söz vermiĢdi. Ancaq Teymur kimi hökmdarı saymayaraq öz ayağına gətirtmiĢ, onu yalnız Allah qonağı kimi qarĢılamağa razı olmuĢ bu böyük insanla görüĢəndən, onun kimi gerçəkdən ecazkar Ģəxsiyyətiylə tanıĢ olandan, Tanrıya qırılmaz bağlılığına inanandan sonra Əmir Teymur nəinki öldürmək fikrindən daĢındı, hətta belə müqəddəs bir insanın yaĢamasıyla ĢərəflənmiĢ Ərdəbil Ģəhərinin əhalisi üzərindən vergiləri biryolluq götürdü, tutduğu bütün hərbi əsirləri də (rumlular, Ģamlılar, ustaclılar...) ġeyxin xahiĢiylə azad etdi. Əbülfəz Elçibəy kökcə həmin ġeyx Sədrəddinin nəslindəndir (Elçibəyin 30-dan artıq ulu babasının adı göstərilmiĢ 1172/1758-59 tarixli Ģəcərə bunu təsdiqləyir). Əbülfəz Elçibəy də ġeyx Sədrəddin kimi dünya hökmdarlarına yox, yalnız DÜNYALARIN YĠYƏSĠ'nə ibadətdə bulundu. Əbülfəz Elçibəy də ġeyx Sədrəddin kimi böyük ƏRƏN'di, sufi Ģeyxiydi. Bütün sufi Ģeyxləri dünyada hökmdar olmağı yox, Tanrıya qul olmağı üstün tuturdular. Ancaq ulu Ģeyxlər Seyid Nəsimi və Mövlana Füzulinin, Cəlaləddin Rumi, Əhməd Yəsəvi və Yunus Əmrənin… birbaĢa davamçısı olan Əbülfəz Elçibəy bütün ġərqin tarixində ilk dəfə köklü ĠNQĠLAB etdi - ruhani, mənəvi SUFĠLĠKLƏ dünyəvi HÖKMDARLIĞI QOVUġDURDU! Düzdür, Qazi Bürhanəddin, ġah Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|