EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

470

Canlıların bahsedilen özelliklerinin her biri, olasılık he-

sapları açısından tesadüfen oluşması mümkün olmayan bir-

çok proteinin varlığını gerektirir ve indirgenemez kompleks 

yapılar, bu özelliklerin içinde mevcuttur. Ayrıca bu özellikle-

rin kamuflaj gibi bazıları, birbirlerinden çok farklı canlılarda 

gözükmektedir; bunlar ise, aynı kompleks özelliklerin, birbir-

lerinden bağımsız oluşmasının natüralist-ateist yaklaşıma çı-

kardığı -daha önce bahsettiğim soruna- ek sorunlardır. Can-

lıların beslenme ve korunma gibi özellikleri o kadar büyük 

çeşitlilik gösterir ki, bu kadar büyük çeşitlilik ve bu kadar 

farklı muazzam yapı ve özellik açıklama gerektirir. Tek bir 

proteinin oluşumuna, uzaydaki hammadde ve tüm evren za-

manı yetmemektedir ama en basit tek hücrelide bu protein-

lerin binlercesi vardır ve bu proteinlerin kendilerinden daha 

da kompleks organizasyonlarıyla; milyonlarca canlı türünde 

beslenme, korunma, ortakyaşam, üreme gibi türden türe çok 

çok büyük çeşitlilik ve ilginçlik gösteren fonksiyonel özel-

likler oluşmuştur. Üstelik bu özellikler, Dünya gibi dar bir 

alanda, çoğu Kambriyen Patlaması’ndan bu yana geçen 600 

milyon yıldan az; canlıların özellikleriyle ilgili olasılık hesap-

ları açısından çok kısa bir süreçte ortaya çıkmışlardır. Bir de 

Kambriyen Patlaması ve Ediacara Faunası’nda, bilinen filum-

ların yarıdan fazlasının oluştuğunu ve bu filumların çoğunun 

50 milyondan kısa bir zaman sürecinde ortaya çıktığını dü-

şünürsek; birçok çok hücreli canlının yeni beden tasarımları-

nın, mikro seviyedeki komplekslikleriyle ve değişik özellik-

leriyle, bu kadar kısa sürede tesadüfen oluşmasının olasılıksal 

imkânsızlığını daha iyi kavrayabiliriz.

CANLILARDA ORTAKYAŞAM VE ÜREME 

Canlılar dünyasındaki diğer ilginç bir fenomen ise ortakya-

şam (simbiyoz; İngilizcesi: symbiosis) olgusudur. Birbirinden 

---

Tasarım Delili

471

farklı iki veya daha fazla türün bir arada yaşamasına ortakya-

şam denir. Ortakyaşamda bazen bir tür menfaat elde ederken 

diğeri zarar görür (parasitism), bazen birinin menfaati diğerinde 

hiçbir zarar veya yarara sebep olmaz (commensalism), bazen 

ise iki taraf da karşılıklı olarak yarar sağlarlar (mutualism).

Tasarım delili için bunların en ilginci iki türün varlığı-

nın birbirleri için olmazsa olmaz şart olduğu, bir türün yok-

luğunda diğerinin var olamayacağı durumlardır. Olasılık açı-

sından yeni özellikleri olan bir türün ortaya çıkmasının ne 

kadar imkânsız olduğu buraya kadar işlendi. Bu tarzda bir or-

takyaşamla ise yepyeni bir olasılıksal zorluk ortaya çıkmak-

tadır. Tekinin bile oluşması tesadüfen mümkün olmayan iki 

türün aynı anda ve Dünya’da aynı noktada buluşmaları gerek-

mektedir ki bu türler ortakyaşamlarını başlatıp sürdürebilsin-

ler. Evrenin bütün alanı ve zamanı, tek bir proteinin bile tesa-

düfen ortaya çıkışını açıklamaya yetmezken; natüralist-ateist 

iddiaya göre tesadüfen ortaya çıkmış olması gereken on bin-

lerce proteine sahip farklı iki türün, aynı anda ve Dünya’nın 

aynı noktasında tesadüfen oluşmuş olmaları ve buluşup ya-

şamlarını sürdürmeleri hiç de mantıklı değildir. Bu türlerden 

biri diğeri olmadan yaşamını sürdüremeyeceği için, birinin 

önce oluşup, bekleyip, sonra diğeriyle buluşması da mümkün 

değildir. Bu ise olasılık hesapları açısından imkânsız olan so-

nuçları daha da imkânsızlaştıran bir olgudur.

Ortakyaşam bir hayvanla bir bitki arasında, iki hayvan ara-

sında veya iki bitki arasında olabilir, özellikle bitkilerin çok 

önemli bir kısmı böcekler, kuşlar ve diğer hayvanlar sayesinde 

tohumlarını yayar ve varlıklarını sürdürür. Ortakyaşamın en 

bilinen örneklerinden biri olan likenler, mantarların ve algle-

rin bir arada yaşaması sayesinde oluşurlar (zorunlu ortakya-

şam). Mantarlar alglere su ve inorganik maddeler sağlarlar; 

algler ise mantarlara fotosentez yoluyla elde ettikleri organik 

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

472

maddeleri verirler. İlginç bir ortakyaşam öyküsü ise Riftia 

adlı, besinleri yutacak ve sindirecek bir sistemi olmayan so-

lucansı bir canlı ile kükürt-yükseltgeyici bakteriler arasında-

dır. Riftia bakterilerden, indirgenmiş karbon molekülleri alır 

ve bunun karşılığında bakteriye kimyasal-kendibeslek meka-

nizmasına yakıt sağlayacak hammaddeler olan karbondioksit, 

oksijen ve hidrojen sülfürü verir. Riftia’nın bedeninde hidro-

jen sülfürün zehirleyiciliğine karşı çok özel düzenlemeler var-

dır.

771

 Üstelik kükürt bakterileriyle ortakyaşam, çeşitli hay-

van gruplarında birbirlerinden bağımsız olarak, tekrar tekrar 

meydana gelmiştir.

772

Karınca ile yaprak biti arasındaki ortakyaşam da ilginçtir. 

Yaprak bitleri bitkilerin özsuyunu emer, bunu yapamayan ka-

rıncalar, bu özsuyunu yaprak bitlerinden alır ve karşılığında 

yaprak bitlerinin yavrularına bakar, yaprak bitlerini ve yavru-

larını düşmanlarına karşı savunurlar. Dawkins, şöyle bir izahı, 

bu ortakyaşam örneğinin açıklaması olarak görmektedir: “Bu 

çeşit temel bir asimetri karşılıklı işbirliği içeren, evrimsel açı-

dan kararlı stratejilere yol açabilir. Yaprak bitlerinde bitki özsu-

yunu emebilecek türden bir ağız vardır, ancak bu tür bir ağız 

kendini savunma konusunda işe yaramaz. Karıncalar ise bit-

kilerin özsuyunu emmezler, ancak dövüşmeyi iyi becerirler. 

Yaprak bitlerini besleme ve koruma genleri, karıncaların gen 

havuzunda başarılı olmuşlardır; karıncalarla işbirliği yapma 

genleri ise yaprak bitlerinin gen havuzunda...”

773

Dawkins haklıdır; böylesi bir ortakyaşam için karıncaların 

genlerinde yaprak bitleri ile nasıl ilişkiye gireceklerinin, yaprak 

bitlerinin genlerinde ise karıncayla nasıl ilişkiye gireceklerinin 

771  James J. Childress ve Diğerleri, Denizin Derinliklerinde Ortakyaşam, çev. Fer-

yal Halatçı (ed. James L. Gould-Carol Grant Gould, Olağandışı Yaşamlar içinde), 

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara (2002), s. 61-71.

772  James J. Childress ve Diğerleri, Denizin Derinliklerinde Ortakyaşam, s. 74.

773  Richard Dawkins, Gen Bencildir, çev. Asuman Ü. Müftüoğlu, TÜBİTAK Popüler 

Bilim Kitapları, Ankara (2001), s. 296.

---