EvrimTeorisi indd

Tasarım Delili

479

eşkenar dörtgenlerin ideal açısını eğitimli biri bile cetvelle 

çizmeye kalksa zorlanırdı. Bal arısının ideal peteği yapması 

için gerekli bu aşamaların (bir kısmına, çok kısaca değin-

dim) tesadüfen bir canlı bedeninde buluşması olasılık olarak 

imkânsızdır. Canlıların proteinleri gibi kompleks molekülleri-

nin nasıl oluştuğuyla ilgili açıklama; bir binanın tuğlaları, ka-

pıları, seramikleri gibi materyallerinin nasıl oluştuğuyla ilgili 

açıklamaya benzer. Oysa bir binanın tuğla, kapı, seramik gibi 

materyallerinin oluşmasının yanında, tüm bunların bir araya 

getirileceği bir plana da ihtiyaç vardır ve elbette canlı beden-

leri için de aynısı geçerlidir.

775

Arı gibi türlerin bahsedilen özellikleri, ancak tüm bede-

ninin belli bir plan çerçevesinde oluşmasıyla mümkündür ve 

mikro seviyede protein gibi tüm moleküllerinin oluşumu dı-

şında makro seviyede böylesi bir plana da ihtiyaçları vardır. 

Üstelik canlılar dünyasında o kadar çok türün kendine has 

böylesi özellikleri vardır ki... Bu özellikler olasılık hesap-

ları açısından tesadüfle açıklanamaz; bu tip özelliklerin türe 

özel olması ise bu durumun, Evrim Teorisi’ni türlerin bağım-

sız yaratılışından ayırt edici özellik olan ‘ortak atadan alınan 

miras alınma’ ile de açıklanamayacağını, sonuçta her bir tü-

rün kendine has özelliklerinden tasarım delili için yeni veri-

ler çıktığını gösterir.

ÖZGECİLİK, İŞBİRLİĞİ VE ‘YAŞATICI GEN’ 

Özgecilik (altruizm, diğerkâmlık; İngilizcesi: altruism), 

başkasının faydaları için yapılan davranışların adıdır. Canlı-

lar dünyasında özgeci davranışlar sıkça görülür. Bu davranış 

şeklinin, kan emen yarasaların kendi gruplarında gıda elde 

775  Stephen C. Meyer, Intelligent Design: The Origin of Biological Information 

and The Higher Taxonomic Categories, Proceedings of the Biological Society 

of Washington, vol. 117, no. 2 (2004), s. 219-222.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

480

edemeyenlere emdiği kanı hediye etmesinden, birçok kuş tü-

rünün kendinin olmayan yavruların yetişmesine ve korunma-

sına yardım etmesine kadar birçok örneği vardır. Özgeci dav-

ranışların en ilginç örneklerine rastlanan canlıların başında ise 

ayrıntılı bir şekilde belirlenmiş işbölümüne göre hareket eden 

karıncalar, termitler, arılar gibi hayvanların değişik türleri gelir.

İnsanın özgeci davranışlarını, kültürle ve sonra öğrenmeyle 

de alakalı olduğu için ayrı tutarsak, bahsedilen canlıların hepsi, 

doğuştan, yapacakları özgeci davranışların ve işbirliğinin ge-

netik kodlarına sahiptirler. Bu konunun uzmanı kabul edilen 

ünlü natüralist-evrimci bilim adamı Edward O. Wilson bu ko-

nuda şöyle demektedir: “Bütün bu hayranlık uyandıracak ka-

dar karmaşık faaliyetler içgüdüseldir ve genlerle belirlenir. Öğ-

renilmeleri ya da kültürel olarak aktarılmaları imkânsızdır.”

776

Hayvanların özgeci davranışları ve işbirliği için karınca 

türleri iyi birer örnektir. Birçok karınca türünde öyle bir iş-

bölümü vardır ki kimi karıncalar kraliçenin beslenmesi, kimi 

avlanma, kimi yuva kurma, kimi korunma, kimi yavrulara 

bakma gibi işleri üstlenirler.

777

 İşçi karıncalar, düşman saldı-

rısına uğradıklarında, toksik kimyasal maddeyle dolu beden-

lerini, bir intihar bombacısı olarak patlatırlar.

778

 Bal-çanağı 

karıncalarda, tek işlevleri, besin dolu karınlarıyla şişirilmiş 

ampuller gibi tavandan sarkarak, işçi karıncaların besin de-

posu olarak kullanılmak olan bir işçi arı kastı vardır.

779

 Pach-

ycondyla karıncalarının işçileri ise çenelerinin arasında su ve 

balözü damlalarını yuvaya taşırlar ve burada ağızdan ağıza 

dağıtırlar.

780

 Dawkins’in de dediği gibi termitler, karıncalar ve 

776  Edward O. Wilson, Doğanın Gizli Bahçesi, çev. Aslı Biçen, TÜBİTAK Popüler 

Bilim Kitapları, Ankara (2000), s. 51.

777  Edward O. Wilson, Doğanın Gizli Bahçesi, s. 51-54.

778  Edward O. Wilson, Doğanın Gizli Bahçesi, s. 50.

779  Richard Dawkins, Gen Bencildir, s. 281.

780  Edward O. Wilson, Doğanın Gizli Bahçesi, s. 60-62.

---

Tasarım Delili

481

arılar gibi canlılarda öyle bir işbirliği vardır ki adeta tek bir 

bireyin bedeninin uzuvları gibi hareket ederler.

781

Darwinci yaklaşımın belki de en önemli unsuru, yaşam 

mücadelesinde canlılar arasındaki rekabete dikkat çekmesi, 

bu rekabetin sonunda en uygun olanın yaşadığını, uygun ol-

mayanların elendiklerini söylemesi ve bu çerçevede türlerin 

oluşumunu izah etmesidir. Rekabete ve mücadeleye bu kadar 

vurgu yapan bir teori için canlılar dünyasında önemli ölçüde 

işbirliği olması ve özellikle de yaşam mücadelesinde kendi 

yaşamını sürdürmeye çalışma yerine, türü için kendini tama-

men feda etme noktasına varan özgeci davranışların bulunması 

önemli bir sorun oluşturmaktadır. Natüralist-evrimci yakla-

şımı savunanlar özgeci davranışları iki şekilde açıklayarak bu 

sorunu çözmeye çalışırlar. İlk olarak özgeci davranışlar karşı-

lıklılık ilkesiyle açıklanır, buna ‘karşılıklı özgecilik’ (recipro-

cal altruism

) denir.

782

 Bunun bir örneği, maymunların birbir-

lerinin sırtlarındaki parazitleri temizlemesidir; maymunların 

biri diğerinin sırtındaki parazitleri temizleyerek özgeci bir 

davranışta bulunur ama bunun karşılığında kendisine aynısı-

nın yapılmasını bekler. Sonuçta bu davranışlarda gerçek an-

lamda bir fedakârlık olmadığı; rekabetçi, doğal seleksiyoncu 

yaklaşıma aykırı bir unsur olmadığı söylenir.

Canlılar dünyasında kendi yaşamını feda etmeye varan dav-

ranışlar ‘karşılıklı özgecilik’ ile açıklanamaz. Bunun için bi-

reylerin üzerindeki etkileriyle işleyen doğal seleksiyon meka-

nizmasının yanına, ortak genleri paylaşan akrabalar üzerinde 

işleyen ‘akraba seleksiyonu’ (kin selection) mekanizması öne-

rilmiştir. Özgeci davranışları açıklamada başvurulan ikinci yol 

işte bu akraba seleksiyonu mekanizmasıdır, özellikle William 

781  Richard Dawkins, Gen Bencildir, s. 281-282.

782  R. L. Trivers, The Evolution of Reciprocal Altruism, Quarterly Review of Bio-

logy, 46, (1971), s. 35-57; John Maynard Smith, Group Selection and Kin Selec-

tion, Nature, 201, (1964), s. 1145-1147.

---