EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

482

Hamilton’un 1960’lardaki çalışmaları böylesi bir mekanizmayı 

gündeme getirmiştir.

783

 Buna göre, yaşamlarını feda eden can-

lılar, bunu, genlerinin devam ettirilme olasılığını arttırmak 

için yapmışlardır; devam ettirilmeyi ise yaşamlarını feda et-

mek suretiyle katkıda bulundukları akraba gruplarıyla pay-

laştıkları gen havuzu sağlayacaktır. Bu açıklamayla özgeci 

gözüken davranışların, aslında yaşam mücadelesinde gen ha-

vuzu için dezavantaj olmadığı, bu yüzden bencil bir boyutu-

nun bulunduğu söylenmeye çalışılır. Richard Dawkins’in ki-

tabının adını ‘Gen Bencildir’ (The Selfish Gene) yapan da 

böylesi yaklaşımlardır.

Aslında “karşılıklı özgecilik” ve “akraba seleksiyonu” 

ile canlılar dünyasındaki bütün özgeci davranışları açıkla-

mak mümkün değildir. Balina ve yunusların hastalıklı canlı-

lara yaptıkları yardım veya genetik havuza katkısı olmayacak 

yaşlı akrabalara yapılan yardımlar bu cinstendir. Eğer ‘özge-

cilik’ ile başkalarına yapılan bilinçli yardımlar ve ‘bencillik’ 

ile bilinçle kendi menfaatini kollama kastediliyorsa; hayvanlar 

âleminin büyük kısmı için, örneğin en çok kendilerinden ör-

nekler verilen karıncalar, arılar, termitler gibi hayvanlar için, 

ne bilinçli bir özgecilik, ne de bilinçli bir bencillik geçerlidir. 

Hayvanlar dünyasında, Dawkins ve Wilson’ın da kabul ettiği 

gibi, bilinçli özgecilik olmadığı için var olan özgeci davranış-

ların sırf görünüşte özgeci olduklarını, aslında bencil genlerin 

sonucu olduklarını söylemenin önemi yoktur.

784

 

783  William Hamilton, The Genetical Evolution of Social Behavior, Journal of The-

oretical Biology, vol. 7, (1964), s. 1-16, 17-52.

784  Hayvan zihni ile ilgili konu uzun ve zor bir tartışmadır; bu tartışmaya girmeden, 

bu kitapta, hayvanların davranışlarının çoğu türde bilinçsiz olduğuna dair genel 

ön kabulü benimsedim. Bahsedilen davranışlar, doğuştan kodlu davranışlar ol-

duğu için, bunlar, kalbimizin atışı gibi, bilinçle kontrol edilmeyen istemsiz dav-

ranışlar olarak değerlendirilebilir. Sonuçta bunlar, kültür ve öğrenmenin sonucu 

olmadıkları için, genetik olarak kodlanmışlardır; bunların çoğunun nasıl kodlan-

dıkları ve bu kodların nasıl davranışlara dönüştüğü ise tam olarak bilinmemek-

tedir. Fakat hayvan zihninin insan bilincine benzer bir yönünün bulunmasının, 

---

Tasarım Delili

483

Özgeciliğin gerçek anlamda var olup olmadığı sorunu, daha 

çok insanla ilgili boyutu açısından önemli olup; ahlak felsefesi, 

psikoloji, antropoloji gibi alanları da ilgilendiren, 1970’lerde 

özellikle Wilson’ın çalışmalarıyla alevlenmiş olan sosyobiyo-

loji (bir önceki bölümde kısaca bu konuya değindim) tartış-

malarıyla ilgilidir.

785

 

“Akraba seleksiyonu” özgeci davranışların, türlere yaşam 

mücadelesinde nasıl avantaj sağladığını ve türleri elenmeye 

karşı nasıl koruduğunu gösterebilir. Fakat asıl sorun, türe 

avantaj sağlayan bu özgeci davranışların ve işbirliğinin, ge-

netik kodunun nasıl oluştuğudur. Wilson ve Dawkins genlerin 

bencil olduğunu göstermek için birçok örnek veriyorlar. Fakat 

hiçbir şekilde bu genlerin tesadüfen veya doğal seleksiyonla 

oluşabileceğini gösteremiyorlar; oysa asıl mesele budur, gen-

lerin ‘özgeci’ veya ‘bencil’ olması değildir. Elbette türe avan-

taj sağlayan özelliklerin genetik kodları (bencil diye çağrılan) 

türe yaşam mücadelesinde avantaj sağlar ve türün yok olma-

sını engeller. Wilson ve Dawkins, sıkı sosyal ilişkileri olan 

canlıların, elenmeye karşı koruyan—özgeci davranışlar gibi 

gözüken—davranışların genetik koduna (bencil kodlar) sahip 

olduklarını göstererek, türlerin nasıl oluştuğunu gösterdikle-

rini sanıyorlar. Fakat daha önce defalarca vurgulandığı gibi, 

bir canlının doğal seleksiyonla seçilmesi, o türün nasıl oluş-

tuğunun açıklaması olamaz. Doğal seleksiyonun varlığı ayrı 

bir şeydir, türlerin oluşumunun doğal seleksiyonla gerçekleşti-

ğini söylemek apayrı bir şeydir. Bu mantık hatasını, Wilson ve 

Dawkins tüm çalışmalarında tekrarlıyorlar. Bence, verdikleri 

birçok örnek, aslında tasarım delilini destekleyecek verilerdir. 

buradaki argüman açısından bir şey değiştirmeyeceğini belirtmekte de fayda gö-

rüyorum.

785  Edward O. Wilson, Sociobiology: The New Synthesis, Harvard University Press, 

Massachusetts (1975).

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

484

Genlerde ‘bencillik’ olarak nitelendirdikleri hususlar; bu 

genlerin sebep olduğu özgeci davranışların türe yaşam mü-

cadelesinde avantaj sağladığını ve bunların genetik kodunda 

harika bir düzen olduğunu göstermektedir. Bahsedilen türle-

rin bütün üyelerinin etkileşimleri, sosyal yaşamları ve muh-

temel karşılaşacakları sorunlar göz önünde bulundurularak; 

bu türlerin genetik kodlarının düzenlendiği anlaşılmaktadır. 

Kendini besin deposu olarak kullandıran karınca türünün 

elemanlarını ele alalım; bu özelliğin, bu türün bir kısım ele-

manlarına verilmesi, ancak diğerlerinin böylesi elemanlara ihti-

yacı varsa ve bu türün işbölümü göz önünde bulundurulmuşsa 

anlamlıdır. Karıncaların korunma, beslenme, yuva kurma, 

yavruların bakımı, kraliçenin beslenmesi gibi farklı vazife-

lere ve özgeci davranışlara dayanan işbölümü ile ilgili gene-

tik kodun; ancak karıncaların tüm ilişkiler ağı göz önünde bu-

lundurulmuşsa oluşturulması mümkün olabilir. Tüycükler ve 

proteinler gibi mikroskobik seviyedeki yapıların bile tesadüfî 

oluşumu imkânsız olunca, makro seviyedeki böyle davranışla-

rın, mikro seviyedeki tüycük ve proteinler gibi birçok düzen-

lemeyi gerektirdiklerinden, tesadüfî oluşumlarının çok daha 

olanaksız olduğunu anlayabiliriz.

Canlıların beslenme, korunma ve ortakyaşam ile ilgili özel-

liklerinin, türlerin, diğer türler gözetilerek tasarlandığını gös-

termesinin; canlıların üreme ile ilgili özelliklerinin, cinsiyet-

lerin diğer cinsiyet gözetilerek tasarlandığını göstermesinin 

yanında; canlıların özgecilik ve işbirliği gibi özellikleri ise tür-

lerin bireylerinin, diğer bireyler ve aralarındaki işbölümü gö-

zetilerek tasarlandıklarını göstermektedir. Tüm bu özellikler 

canlıların genetiğinde kodludur ve bahsedilen her bir özelli-

ğin sağlanması ancak DNA ve proteinler gibi binlerce komp-

leks ve birbirleriyle uyumlu çalışan molekülün hücreleri oluş-

turmasına, bu hücrelerin dokular olarak organize olmalarına, 

---