Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Akif FARZALİYEV*
Ahmed Yesevî’nin St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde Muhafaza Edilen Yazma Eserleri
Рукописи сочинений Ахмеда Ясеви, хранящиеся в библиотеке Восточного факультета СПбГУ St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde çok değerli Fars, Arap ve Türk yazmaları koleksiyonu bulunmaktadır. Bunlar Üni- versitenin kuruluş tarihinden başlayarak toplanmıştır. Burada Kazan Gimnaz- yumu, Kazan Üniversitesi, Odesa Lisesi gibi okulların yazma eserleri, Mirza Kazım Bek, A. Romaskeviç vb. kişilerin özel koleksiyonları da bulunmaktadır. Türkçe yazmalar koleksiyonunda 2202den fazla eser yer almaktadır ki bunların 180’i neredeyse bütün Orta Çağ bilimsel ve edebi hayatını, bu dö- neme özgü dil abidelerini kapsayan konular üzerinedir. Bu yazma eserlerden büyük kısmı Osmanlı müelliflerinin eserleridir. Örneğin, tezhip sanatının en güzel örneklerinden olan, Ishak Çelebi’nin 1557 tarihli “Selim-nâme”si; Kara Çelebizâde’nin 1717 tarihli “Süleyman-nâme”si; Salih al-Mısrî’nin “Tarih-i Mısr”ı; Katip Çelebi’nin “Takim üt-Tevarih”i; Mustafa Ali Efendi’nin bir eseri; Mustafa Naimâ’nın “Tarih-i Naimâ”sı bu gibi eserlerdendir. Orta Asya müellifleri tarafından yazılmış ve özel bir yere sahip olan tarihi eserlerden Zahreddin Babür’ün “Babür-nâme”, Kabir Ali Bek’in “Cami’at-Te- varih”, Ebülgazi Bahadır Han’ın “Şecere-i Türk” vb. eserler de Doğu Fakültesi kütüphanesinde korunmaktadır. Ayrıca burada Kırım Hanlığı, Kama Bulgar- ları ve Azerbaycan tarihi üzerine Tatar ve Azerbaycan Türkçesiyle yazılmış eserler de bulunmaktadır. Türkçe yazmalar 80 civarında edebi eserle temsil edilmektedir. Bunların arasında Ahmedî’nin “Iskender-nâme”si, Fuzûlî’nin “Leyla vü Mecnun”u, * Assist. Prof., St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 129
Şehî’nin “Husrev ü Şirin”i, Yahya Efendi’nin H.947/M. 1540 ve H.953/M.1546 istinsah tarihli “Şah ü Geda” ve “Gencine-i Râz” eserleri de var. Kütüphanede Nevaî’nin “Divan”ı dışında “Mahbub’ül-Kulûb” ve “Mecalis’ün-Nefais” eser- leri de saklanmaktadır. Mahmud Lamiî’nin “Şeref’ül-Insan” (H.933/M.1526) ve Ahdi Bagdadî’nin “Güşlen-i Şuara” (H.971/M.1562-1564) eserlerinin yaz- maları tezhip sanatı açısından oldukça değerlidir. Kütüphanede tıp, müzik, astronomi, matematik, hat sanatı üzerine yazılmış eserler dışında çok sayıda islâmî eserler bulunmaktadır. Yazmaların büyük kısmı bilimsel tasnife tabi tutulmadıkları gibi araştırılmamış ve doğal olarak, bilim dünyasınca bilinme- mektedir. Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunan yazmaların şimdiye ka- dar üç katalogu oluşturulmuştur. 1888 yılında K.G.Zaleman 1 ve 1925’te A.A.Romaskeviç 2 buradaki yazmaların listesini yapmış, her bir yazmaya indeks ve envanter numarası vermişler. Yazmaların kayıt altına alınma işi 1967’de A.T.Tagircanov 3 tarafından devam ettirilmiştir. Daha 1957 yılında St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Kü- tüphanesi’ndeki Arap, Fars ve Türk yazmalarının büyük uzmanı, doğubilim- ci A.T.Tagircanov makalelerinden birinde teessüf hissiyle şöyle yazmaktaydı: “… günümüzde bizim yazmalar (yani Doğu Fakültesindeki yazma eserler – A.F.) detaylı bir tasnif ve tasvire tabi tutulmadıkları için dikkat dışı kalmak- tadır. …oysa bizim koleksiyon diğerlerinden daha eski oldukları için zengin koleksiyonları önemli ölçüde tamamlayabilir.” 4 Böylece, A.T.Tagircanov’un da kaydettiği gibi, bu yazma eserler “yazmanın tarihi, yazarı ve eser adı, çeşitli 1
Залеман К.Г., Розен В.Р. Список персидским, турецко-татарским и арабским рукописям библиотеки Императорского С.-Петербургского университета. СПб., 1888. (Saleman C., Rosen V. Indices alphabetici codicum manuscriptorum Persicorum Arabicorum qui in bibliotheca Imperialis literarum Universitatis Petropolitanae adservantur. Petropoli, 1888.) 2
Петроградского Университета. Л., 1925. (Indices Alpha,etici Codicum Manu Scriptorum percsicorum Turcicirum Arabicorum Qui in Bibliotheca Literarum Universitstis Petropolitanae Adservantur Supplementum cofecit Ф. Romaskewicz. Leningrad, A.D. MCMXXV) 3
отдела Библиотеки ЛГУ: Продолжение списков К.Г. Залемана и А.А. Ромаскевича (Ред. А.Н. Болдырев). М: Наука, 1967. 4
ЛГУ, Вестник ЛГУ, № 8, 1957 г. Стр.68. 130 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî istinsahlar ve müstensihlerle ilgili pek çok çözülmemiş problemin açıklığa kavuşmasını temin edebilir.” 5 Üçüncü katalogun yazarı A.T.Tagircanov’un haklı olarak kaydettiği gibi, K.G.Zaleman ve A.A.Romaskeviç’in “indekslerinin ciddi tashih ve ek- lemelere ihtiyacı vardır.” 6 K.G.Zaleman’ın katalogunda “30’un üzerinde, A.A.Romaskeviç’te ise 15’ten fazla çeşitli yanlış bulunmaktadır ki bunlar ya eserin kendisi ve dili ya da yazarı, istinsah tarihi vb. ile ilgilidir.” 7 Meşhur mutasavvıf, şair ve filozof Hoca Ahmed Yesevî’nin St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunan yazma eserleri de hala yeterince araştırılmamıştır. Kütüphanede şairin Zaleman ve Romas- keviç’in kataloglarına girmemiş yedi yazma eseri korunmaktadır. Fikrimizce, bunlar 20.yy.’ın ortalarında kütüphaneye dahil olmuş ve A.T.Tagircanov’un katalogunda kayıt altına alınmıştır. Aşağıda büyük şair ve mutasavvıf Hoca Ahmed Yesevî veya Ahmed bin Ibrahim bin Mahmud bin Iftihar Yesevî’nin (öl. H.562/M. 1166) şimdiye ka- dar bilimsel tanıtımının yapılmadığı ve Yesevî uzmanlarının eserlerinde adı geçmeyen yazmalarının kısa tanıtımını yapacağız: 1. M.S.O. 1390, yk. 1a-145b; 170a-192b; 13x24; 11x22; 14 st. 87 hikmet içermektedir. 18.yy.ın ikinci yarsından önce değil. Orta Asya kağıdı, siyah mürekkep. Nastâlik. Metin genelde tek sütun ama bazen iki sütun da bulunmaktadır. Reddâde var. Karton üzerine dermatin cilt geç dönemde eklenmiştir. Metin bazı yerlerde kalitesiz restorasyon sonucu zarar görmüştür. 215b – 217b sayfaları arasında bilinmeyen bir müellifin Yesevî’nin hayatı, sanatı ve felsefesi üzerine yazdığı “Sıfat-ı Heşt Sultan” adlı zeyli bulunmak- tadır. Burada şairin babası Ibrahim’in ve annesi Karasaç’ın adları da geçmek- tedir.
5 a.g.e.
6 a.g.e., s.68 7 a.g.e.
Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|