Əzizə Cəfərzadə
Yüklə 2,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.vivo-book.com
511 mҽĢһur bir ҽrҽb atalar sözünü söylҽmiĢdi: «Ġndҽl, ҽһbab tҽsҽqatül-adab» 49 demiĢdi.
Bununla da sıxıntıya son qoymuĢ, Ģeir mҽclislҽrindҽ ҽsl bir sҽrbҽstlik ҽһvali-ruһiyyҽsi yarada bilmiĢdi. Bu gün Ģeir mҽclisindҽ iki, demҽk olar ki, yeni ad çҽkilҽcҽkdi. Doğrudur, Xҽtai ҽvvҽllҽr dҽ onların Ģeirini eĢitmiĢ, vҽrҽqlҽrdҽ oxumuĢdu. Lakin bu gün mҽclis bütünlüklҽ bu Ģҽxsҽ – Mҽһҽmmҽd Füzuliyҽ vҽ Miskin Abdala һҽsr olunacaqdı.
QonĢu otaqda süfrҽ һazırlanırdı. Bir az keçmiĢ oraya baĢqa
49 Dostlar arasında buyur-buyur lüzumsuzdur www.vivo-book.com
512 dҽvҽtlilҽrlҽ birgҽ, qazi olmağına baxmayaraq, Ģeir pҽrҽstiĢkarı Mövlana Axund Ҽһmҽd Ҽrdҽbili dҽ gҽlҽcҽkdi. Bu һҽmҽn Mövlana Ҽһmҽd Ҽrdҽbili idi ki, һicrҽtin 919-cu ilindҽ zilһincҽ ayının 26-sında, çaһarĢҽnbҽ günü çox mҽĢһur nҽsildҽn olan Abdin bҽy Bҽydili – ġamlunun qızı Taclı bҽyim ilҽ cavan һökmdarın kҽbinini kҽsmiĢdi vҽ bu kҽbindҽn sonra istҽkli Taclı bҽyim ona sҽfҽrlҽrdҽn birindҽ ġaһabad kҽndindҽ bir oğul – bir varis bҽxĢ etmiĢdi ki, adını da Tҽһmasib qoymuĢdu. Ġndi Taclı bҽyim Tҽһmasiblҽ birlikdҽ Xorasan vilayҽtinin һökmdarı idi vҽ sevimli zövcҽ dҽ, süd kimi xoĢ ҽtirli körpҽ dҽ ondan uzaqdaydı. Mövlananın gҽliĢini düĢünҽndҽ vücudunda ilıq-sıcaq bir atalıq һissi baĢ qaldırdı, damarlarını gҽzdi, bu һiss onun üzünҽ vuranda zҽrif dҽrili bҽyaz simasına xҽfif qızartı çökdü. O, armudu butalı, qolabi tirmҽ üzlü mütҽkkҽyҽ dirsҽklҽndi. Az sonra müsaһibini dҽ, mҽclisi dҽ unutdu. Çubuğu tirmҽ üzüklü kҽtil üstündҽn yarın sinҽsi kimi bҽyaz Sҽmҽrqҽnd kağızı vҽ ҽlvan naxıĢlı qҽlҽmdandan Ģirazi qҽlҽm aldı, yazmağa baĢladı:
www.vivo-book.com
513 Ol pҽri kim çeĢmi saqi, lҽli canımdır mҽnim QaĢı meһrabü yüzü Beytül-һҽramımdır mҽnim. Dilbҽrin vҽslindҽn ayru istҽmҽn һҽr sübһü Ģam, Yüzi sübһümdür vҽ leykin zülfü Ģamımdır mҽnim. Ol pҽripeykҽr neçün canım quĢun bҽnd etmҽsün? Danҽdür xali, pҽriĢan zülfü damımdır mҽnim. Valeһҽm bir qҽddi tuba, lҽli kövsҽr yarҽ mҽn Asitani rovzeyi-darüssҽlamımdır mҽnim. Bu Xҽtayinin sözünҽ münkir olma, zaһida! Bir pҽrinin һüsnü vҽsfindҽ kҽlamımdır mҽnim.
gülümsҽyҽcҽk, iĢ görmҽmiĢ, ağ nazik ҽlini yumĢaq saqqalına çҽkib bığaltı gülümsҽyҽcҽk vҽ sҽslҽnҽcҽk: – Münkir olmaram, qorxma Ģaira!
Xҽtai ҽlini qҽlҽmdana uzadanda MҽliküĢĢüҽra onun Ģeir yazmaq xҽyalına düĢdüyünü anladı. Aramla yerindҽn qalxdı. Bu gün üçün һazırlatdırdığı ҽn gözҽl xҽttatlara üzünü www.vivo-book.com
514 köçürtdürdüyü «Bҽngü badҽ»ni gümüĢ һҽlqҽlҽr nҽsb olunmuĢ, qoz ağacından düzҽlmiĢ naxıĢlı rҽfdҽn götürdü. Yenidҽn (neçҽnci dҽfҽ) vҽrҽqlҽmҽyҽ baĢladı. MҽliküĢĢüҽra ucaboylu, nazik bҽdҽnli adam idi. Sarıyamayıl bҽnizini daima geydiyi ağ cübbҽ vҽ ağ ҽba bir az da xҽstҽһal nҽzҽrҽ çarpdırırdı. Kol-kol olmuĢ ağ qaĢları, ağ kirpiklҽri altından baxan gaһ göl kimi sakit, gaһ günҽĢdҽn rҽng almıĢ dalğalar kimi parlaq gözlҽrindҽki dҽrinlik, һҽzinlik, mҽna baxanı valeһ edirdi. ġakirdi vҽ kürҽkҽni ilҽ olan söһbҽt yadına düĢdü. Kҽrbҽlada olmuĢdu bu söһbҽt. Keçҽn il, Mҽhҽmmҽdlҽ paytaxta, Ģaһ Xҽtai sarayına köçmҽkdҽn söz salmıĢdı. Qoca mҽliküĢĢüҽra demiĢdi:
– Oğul, bu Ģaһ baĢqalarına bҽnzҽmҽz, hökmü dҽ var, һikmҽti dҽ. Bir tҽrҽfdҽn, ölkҽlҽr alırsa, o biri tҽrҽfdҽn sҽnҽtҽ, Ģeirҽ rövnҽq verir. Bir gör elimizin ruһu saz-söz һaqqında nҽ deyib:
Bu gün ölҽ almaz oldum mҽn sazım, ҼrĢҽ dirҽk-dirҽk çıxar avazım, www.vivo-book.com
515 Dörd Ģey vardır bir qarındaĢa lazım; Bir elm, bir kҽlam, bir nҽfҽs, bir saz...
Qoca onun gözlҽrindҽ sanki bu sözlҽri oxumuĢdu: «Nҽ olsun ki! Hamısı da riya üzündҽndi. ġeir dҽ, sҽnҽt dҽ, saz da ona fҽtһlҽr vҽ bu fҽtһlҽri möһkҽm bҽrqҽrar etmҽk üçün lazım olan vasitҽlҽrdҽn biridi, deyilmi?» Vҽ qoca bu dilsiz sualı cavabsız qoymamıĢdı: – Olsun! Amma bir fikir ver, ҽrҽb iĢğalından sonra birinci dҽfҽdir ki, dilimiz saraylara yol tapıb. Siyasҽt adamlarının dili olub. Dövlҽtlҽrarası mҽktubat – mürasilat doğma dilimizdҽ yazılır. ġaһ özü örnҽk göstҽrir: Ģeiri dilimizdҽ yazır. Axı bu vaxtacan yalnız fars dili Ģeir dili һesab olunur, türki dilimizdҽ sҽn özün dҽ dediyin kimi «Ģeir düĢvar olur». Sҽnin asan etdiyin yolda o da daһa doğma, xҽlayiqin öz dilindҽ, öz nҽfҽsindҽ yazır. Ozan yadigarı aĢıqlarımız, qopuz nҽsilli sazımız saraya yol tapıb. ġaһ savadlanmaq, tҽһsil almaq, sҽnҽt saһibi olmaq istҽyҽnlҽrҽ xüsusi qayğı bҽslҽyir. Sarayda gözҽl kitabxana yaradıb. Xҽttatlar, tҽsvirçҽkҽnlҽr, cildçilҽr topladıb saraya. Hamısına mҽvacib kҽsib, qiymҽtli www.vivo-book.com
516 divanların, elmi yazıların üzünü köçürtdürür. Sҽn onun zülmündҽn aman çҽkҽn beĢ nҽfҽri eĢidҽndҽ, beĢ dҽ belҽ xidmҽtini yada sal!
Söһbҽt bir nҽticҽ vermҽmiĢdi o zaman. Ġndi budur, kürҽkҽn yeni yazdığı ҽsҽri ҽsrin һökmdarları içindҽ xüsusi ad qazanmıĢ ġaһ Ġsmayıl ibn sultan Heydҽr ibn Cüneyd adına itһaf elҽyib. MҽliküĢĢüҽra fikirli-fikirli naxıĢlı rҽflҽri nҽzҽrdҽn keçirirdi. ġaһın ayrıca kitabxana otaqları olsa da burada ҽlinin altında xeyli lazım ola bilҽn nadir nüsxҽlҽr saxlayırdı. Budur Mҽһҽmmҽd Zҽkҽriyya ҽr-Razinin tibb, fҽlsҽfҽ, kimya, ҽdҽbiyyat vҽ musiqidҽn bҽһs edҽn ҽsҽri; üzü tҽzҽcҽ köçürülüb, «Elmi-Ҽһkam», «Zic» – nücumdan bҽһs edҽn ҽsҽrlҽr... ġahın biliyҽ maraq dairҽsi nҽ qҽdҽr dҽ geniĢdir. MҽliküĢĢüҽra geri dönҽndҽ Ģaһ, artıq yazdığını bitirmiĢ, sҽssizcҽ otağa daxil olmuĢ nҽdimi-xҽlvҽt ilҽ Ģaһmat oynayırdı. Hindistandan tacirbaĢı bҽzirgan һacı Salmanın ona һҽdiyyҽ gҽtirdiyi bu Ģaһmat taxtası mҽĢһur qarağacla sҽdҽfdҽn düzҽldilmiĢdi. Damaların biri ağac, biri sҽdҽf idi. Fiqurlar fil sümüyündҽn qayrılmıĢdı. Hҽr fiqurun
Yüklə 2,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|