120
Ġrəvanda Gedər körpüsü (XVII yüzil).
GEDƏR KÖRPÜSÜ
Ġrəvan Ģəhərində birtağlı körpü.
1664-cü ildə Zəngi çayının
qolu olan Gedər çayı üstündə qırmızı
daĢdan tikilmiĢdir.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Aрутюнян, М.М.Aсратян, А.А.Меликян, Ереван, М., 1968, стр.36;
Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh. 184-187; Ermənistan
azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, В., 1995, səh.453.
121
Ġrəvanda ġah Abbas məscidinin ümumi
görünüĢü (XVII yüzil).
CAME MƏSCĠDĠ // ġAH ABBAS MƏSCĠDĠ
Ġrəvan qalasında məscid.
Sərdar
Sarayının
Ģərqində
yerləĢən bu məscid 1606-cı ildə Səfəvi
hökmdarı I ġah Abbas (1587-1629)
tərəfindən tikdirildiyindən ona ġah
Abbas məscidi də deyirdilər.
Məscidin ətrafında mədrəsə,
kitabxana, karvansara və onları əhatə
edən böyük həyət, həyətdə hovuz
olmuĢdur.
1918-1920-ci
illərdə məscid
erməni daĢnakları tərəfindən dağıdılmıĢ,
1928-ci
ildə
məsciddə
olmuĢ
Azərbaycan Arxeologiya Komissiyasının üzvü Ġsa bəy Əzimbəyov məscidin ġah
Abbasın adı çəkilən kitabəsini oxumuĢ, tarixini dəqiqləĢdirmiĢ, onun gümbəzinin
dağıdıldığını, ətrafının viranə Ģəklə salındığını qeydə almıĢdır.
Uzun müddət yararsız halda saxlanan məscid binasını ermənilər 1940-cı
illərdə bütünlüklə məhv etmiĢlər.
ƏDƏBİYYAT: Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.184-187;
Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, В., 1995, səh. 449-450; C.Qiyasi, İ.Bozyel. Erməni
kültür terrörü, Ankara, 1996, səh.8; M.Süleymanov. İrəvan xanlığının Rusiyaya birləşdirilməsi
tarixindən, В., 1997, səh.25; Ə.Ələkbərli. İrəvan məscidləri, "Xalq qəzeti", 18 may 1997-ci il.
122
Ġrəvan Dəmirbulaq məscidinin iç görünüĢləri (XVII-XVIII yüzillər).
DƏMĠRBULAQ MƏSCĠDĠ//GÜNLÜKLÜ MƏSCĠD
Ġrəvan Ģəhərində məscid.
ġəhərin Dəmirbulaq məhəlləsində yerləĢdiyi üçün Dəmirbulaq məscidi,
məscid binasının üstündə düzəldilmiĢ günlüyə görə isə Günlüklü məscid də
adlanmıĢdır.
Məscid Hacı Müzəffər ağa adlı Ģəxs tərəfindən XVII-XVIII yüzillərdə
tikilmiĢdir.
1988-ci ilin fevralına qədər fəaliyyət göstərən və Ģəhərin dindar
müsəlmanlarına xidmət edən məscid həmin ilin fevralında erməni millətçiləri
tərəfindən hücuma məruz qalmıĢ, talanmıĢ, sonra isə od vurulub yandırılmıĢdır.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Арутюнян, М.М.Асратян, А.А.Меликян. Ереван, М., 1968, стр.32;
Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.184-187; "Göyçə" qəz.,
24
dekabr 1994-cü il.
123
Ġrəvanda Dəmirbulaq körpüsünün ümumi
görünüĢü (XVII-XVIII yüzillər).
DƏMĠRBULAQ KÖRPÜSÜ
Ġrəvan Ģəhərində birtağlı daĢ
körpü.
ġəhərin içindən keçən kiçik
Dəmirbulaq çayı üstündən salınmıĢ
körpünün
XVII-XVIII
yüzillərin
yadigarı olduğu ehtimal edilir.
Ġrəvan Ģəhərində Dəmirbulaq
adlı məhəllə və məscid də olmuĢdur.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Арутюнян, М.М.Aсратян, А.А.Меликян. Ереван, М., 1968, стр.36;
Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.184-187.
124
Ġrəvanda Göy məscid (XVIII yüzil).
Ġrəvanda Göy məscidin həyətində hovuz.
Göy məscidin giriĢi.
Göy məscidin 1981-
ci il mənzərəsi.
GÖY MƏSCĠD // HÜSEYNƏLĠ XAN MƏSCĠDĠ
Ġrəvan Ģəhərində məscid.
Tikintisinə 1760-cı ildə baĢlanmıĢ,
1764-cü
ildə
Ġrəvan
sərdarı
Hüseynəli xan Qacar (1762-1783)
tərəfindən tamamlanmıĢ, onun adı
ilə Hüseynəli xan məscidi də
adlanmıĢdır.
Eni 66 m, uzunluğu 97.2 m
olan Göy məscid Ġrəvan məscidləri
içərisində ölçüsünə görə ən böyüyü
və Ġrəvan Ģəhərinin mərkəzi Came
məscidi idi, digər məscidlərə din xadimləri buradan
göndərilirdi.
Məscid kompleksi ibadət və din xadimləri üçün yaĢayıĢ otaqlarından, qıĢ və
yay salonlarından, mədrəsədən və s. tikililərdən ibarət idi. Məscidin 4 minarəsi (3-
ü dağıdılmıĢ, yalnız 1-i qalmıĢdır), çarhovuzlu-fəvvarəli geniĢ həyəti, zəngin
kitabxanası olmuĢdur.
Məscid XX yüzildə ermənilər tərəfindən iki dəfə yandırılmıĢdır: 1) 1918-ci
ildə; 2) 1955-ci ilin martında türk din xadimi Mahmud Aruz oğlu, həyat yoldaĢı və
22 nəfər türk üləması məsciddə ibadət edərkən.
Son zamanlar məscidin binası tarix muzeyinə çevrilmiĢdi. Hazırda
ermənilər bu məscidi "Fars məscidi" adı ilə dünyaya təqdim edirlər.
ƏDƏBİYYAT: Х.Ф.Б.Линч. Армения (Путевые очерки и этюды), т 1, Тифлис, 1910, стр. 277-
280; В.М.Арутюнян, М.М.Асратян, А.А.Меликян. Ереван, М., 1968, стр.31-32; Ə.Ələkbərli.
Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.184-187; Ermənistan azərbaycanlılarının
tarixi coğrafiyası. В., 1995, səh.450-452; C.Qiyasi, İ.Bozyel. Erməni kültür terrörü, Ankara, 1996,
səh.8; Ə.Ələkbərli. İrəvan məscidləri, "Xalq qəzeti", 18 may 1997-ci il; S.Şükürov. İrəvan hakimi
Hüseynqulu xan və onun Zəngibasar mahalı, Gəncə, 2000, səh.51-53; C.Qiyasi. Qədim İrəvan
şəhəri, "Respublika" qəz.,14 noyabr 2002-ci il.
Dostları ilə paylaş: |
