107
IV Sənduqə. Xan Məhəmməd ibn Mənahid.
983-cü il. (Miladi 1575/76-cı il - red).
V Sənduqə. Əmirəmin oğlu Mehdigar. 986-cı il.
(Miladi 1578/79-cu il - red).
VI Sənduqə. Nurunun oğlu Kədaxur.
VII Sənduqə. Ġmamqulunun oğlu Bəhmən. 986-cı
il. (Miladi 1578/79-cu il - red).
VIII Sənduqə. Aysoltan. 992-ci il. (Miladi 1584-cü il - red).
IX Sənduqə. Məhəmmədqulunun oğlu Vəli bəyin
oğlu Ġbrahiməli. DaĢı yazdı Vəli. 989-cü taun ili.
(Miladi 1581-ci il - red).
X Sənduqə. Kərəm oğlu Mahmud. 909-cu il.
(Miladi 1503/04-cü il - red).
108
ХI Sənduqə. Məhəmmədqulunun oğlu
Əmirəmin oğlu Əlivar 989-cu il. (Miladi
1581-ci il).
XII Sənduqə. Nurunun oğlu ġahnəzər. 1007-ci il
(Miladi 1598/99-cu il).
1-ci qoç. Əmirəmin oğlu Ġftixar. 986-cı il.
(Miladi 1578/79-cu il). Allah, Məhəmməd,
Əli, avladi-avğvan (alban övladı).
2-ci qoç. Ġmamqulunun oğlu Çələbi. 986-cı il.
(Miladi 1578/79-cu il).
3-cü qoç. Səfərqulu. 993-cü il.
(Miladi 1585-ci il).
4-cü qoç. Dəri xəstəliyindən vəfat etmiĢdir.
Ġsgəndərin oğlu Fəxr. 1019-cu il. (Miladi
1610/11-ci il).
109
Ġrəvan qalasının panoramı (J.ġardənə görə, 1672).
Ġrəvan qalasının panoramı (Tavernyeyə
görə), 1655-ci il.
ĠRƏVAN QALASI
1504-cü
ildə
Səfəvi
hökmdarı I ġah Ġsmayıl vəziri
Rəvanqulu xana Zəngi çayının
sahilində, indiki Ġrəvan Ģəhəri
yerində qala tikmək göstəriĢi
verir və Rəvanqulu xan 7 ilin
tamamında bu qala tikintisini
baĢa çatdırır.
Sonralar
Osmanlı-Ġran
müharibələri zamanı dağıdılan
qala divarlarını 1582-1583-cü illərdə Osmanlı sərkərdəsi Fərhad paĢa daha da
möhkəmlədir.
Eni 790 m, uzunluğu 850 m olan qalanın divarları daĢdan və çiy kərpicdən
hörülmüĢdü. Onlar elə qalın idilər ki,
hətta top mərmisinə davam gətirirdilər.
Qalanın bayır divarının hündürlüyü 10
metrdən hündür idi və bu divarda 17 bürc
vardı. Qala ikiqat divarla dövrələnmiĢdi.
Daxili divar birincidən də hündür idi və
onların arasında təxminən 50-60 metr
məsafə vardı. Ġçqaladan təxminən 1 km
məsafədə Keçiqala adlı ikinci – köməkçi
qala yerləĢirdi. Ümumiyyətlə, Ġrəvan
qalasının üst-üstə 50-60 bürcü, 3 möhkəm
qapısı olmuĢdur: 1) cənubda Təbriz
qapısı; 2) Ģimalda Meydan qapısı, 3)
Körpü qapısı.
1827-ci il oktyabrın 1-də qala ruslar tərəfindən iĢğal edilmiĢdir. Həmin
vaxta qədər qalada ancaq Azərbaycan türkləri yaĢamıĢlar.
1864-cü ildə bu qala tamamilə uçurulmuĢdur.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Aрутюнян, М.М.Асратян, А.А.Меликян. Ереван, М., 1968, стр.14; Y.V.
Çəmənzəminli. Tarixi coğrafi və iqtisadi Azərbaycan, В., 1993, səh.30-31; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-
Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh. 184-187; J.Şardən. Səyahətnamə, В., 1994, səh.21;
C.Qiyasi, İ.Bozyel. Erməni kültür terroru, Ankara, 1996, səh.7; M.Süleymanov İrəvan xanlığının
Rusiyaya birləşdirilməsi tarixindən, В., 1997, səh.23-25; İ.Məmmədov. Tariximiz, torpağımız,
taleyimiz. В., 2002, səh.45-46; Ə.Ələkbərli. Qərbi Azərbaycan, I cild, Vedibasar mahalı (2-ci nəşri),
В., 2003, səh.67-74.
110
Rus ordusunun müsəlman-türk Ģəhəri olan Ġrəvan
qalasını iĢğal etməsi. ġəhər qarnizonunun təslim
olması. 1827-ci il. Rəssam Rubo.
Ġrəvan qalasının planı (1827). l.Məscidlər.
2.Xan sarayı. 3.Тахıl anbarı. 4.Barıt
zirzəmisi. 5.Çaya çıxan su yolu. 6.Qala
qapıları. 7.Surb Gevork kilsəsi. 8.Surb
Ananiya monastrı. 9.Xristian
karvansarayı. 10.Ġran karvansarayı.
11.Xan bağının bir hissəsi. 12.Hamam.
13.Dəyirman. 14. DaĢ körpü.
Ġrəvan Qala//Sərdar məscidinin ümumi görünüĢü
(XVI yüzil).
ĠRƏVANDA QALA//SƏRDAR MƏSCĠDĠ
Qala məscidi və ya Köhnə
məscid Ġrəvandakı məscidlərin ən
qədimi idi. O, ġah Ġsmayılın tapĢırığı
ilə onun vəziri Rəvanqulu xanın
Ġrəvan qalasını tikdirdiyi dövrə
təsadüf edirdi. 1510-cu ildə ġah
Ġsmayılın əmri ilə tikilmiĢ bu məscid
1589-cu ildə osmanlılar tərəfindən
təzədən bərpa edilmiĢdir.
Ġrəvan qalası içərisində Sərdar
Sarayı yaxınlığında yerləĢdiyi üçün onu Sərdar məscidi də adlandırırdılar.
1918-ci ildə ermənilər Ģəhərin müsəlman əhalisini bu məscidin içərisinə
dolduraraq məscidlə bir yerdə yandırmıĢlar.
ƏDƏBİYYAT; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh. 184-187; C.
Qiyasi, İ.Bozyel. Erməni kültür terrörü, Ankara, 1996, səh.8-9; Ə.Ələkbərli. İrəvan məscidləri, "Xalq
qəzeti", 18 may 1997-ci il; C.Qiyasi. Qədim İrəvan şəhəri, "Respublika" qəzeti, 14 noyabr 2002-ci il.
Dostları ilə paylaş: |
