48
22 Fevral – Ədəbiyyatşünas Feyzulla Qasımzadənin 120 illiyi, (1898-1976)
Feyzulla Qasımzadə Azərbaycanda, Abşeron yarımadasının
Mərdəkan kəndində 1898-ci il fevral ayının 22-də dindar ailədə
doğulmuşdur. Gənc Feyzulla 1912-1916-cı illərdə Bakı Rus-
tatar ali ibtidai məktəbini bitirib “Kazyonnaya palata”
müəssisəsində əmək fəaliyyətinə başlayır və təhsilini davam
etdirmək arzusu ilə axşam gimnaziyasına daxil olur. Feyzulla
Qasımzadə 1929-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin
şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olur. Burada təhsil illəri
şərqşünas alim P.Juzenin rəhbərliyi ilə “Quranın estetikası”
diplom işini rus dilində yazıb uğurla müdafiə edir. 1962-ci
ildə Feyzulla Qasımzadə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, dörd
ildən sonra isə həqiqi üzvü seçilmişdir. Bu müddət ərzində Feyzulla Qasımzadənin
– “XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında realist demokratik cərəyanlar” (1955),
“Abbasqulu ağa Bakıxanov Qüdsi” (1956), “XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”
(1956), “M. F. Axundovun həyatı və yaradıcılığı” (1962), “XIX əsr Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixi oçerkləri” (1962), “XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” (1874)
irihəcmli monumental əsərləri kütləvi tirajla nəşr edilmişdir. Feyzulla Qasımzadə
“Müxtəsər Azərbaycan ədəbiyyatı” tarixi iki cilddə (1944), Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixi (üç cilddə), II cild (1960) kitablarının müəlliflərindən biri idi. Onun mindən
artıq elmi, elmi-kütləvi məqalələri jurnal və qəzetlərdə dərc edilmişdir. Feyzulla
Qasımzadənin elmi kadrların hazırlığında misilsiz xidmətləri olmuşdur. 35 elmlər
doktoruna məsləhətçi, 125 elmlər namizədinə rəhbər olmuş, 100-dən çox müdafiədə
opponentlik etmişdir. Feyzulla Qasımzadə uzun sürən xəstəlikdən sonra 1976-cı il
mart ayının 29-da 69 yaşında Bakı şəhərində əbədiyyətə qovuşmuş, öz vəsiyyətinə
görə Mərdəkan qəsəbəsinin qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.
Kitabları: “Xalq aşıq poeziyası” (1950), “Tənqidi realizm” (1952), “Vaqifin ədəbi
məktəbi” (1954), “XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” (1974) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
49
23 Fevral – Şair, publisist Səyavuş Sərxanlının 75 illiyi, (1943-2005)
Sərxanlı Səyavuş Əli oğlu 1943-ci il fevralın 23-də
Şəmkir rayonunun Sərxan kəndində dəmirçi ailəsində
anadan olmuşdur. Nizami adına Şamxor şəhər orta
məktəbini qızıl medalla bitirib. ADU-nun filologiya
fakültəsinin jurnalistika şöbəsində təhsil almışdır. Ədəbi
fəaliyyətə orta məktəbdə oxuduğu illərdən başlamış, ilk
qələm təcrübələrini “Qırmızı Şamxor” rayon qəzetində çap
etdirmişdir. Lakin 1961-ci ildə “Azərbaycan gəncləri”
qəzetində Xalq şairi Nəbi Xəzrinin təqdimatı ilə “Cığır” və
“Səslədi məni” şeirlərinin dərc olunması onun poetik yaradıcılığında dönüş
yaratmışdır. Poetik tərcümə ilə də məşğuldur. “Ulduz” jurnalında ədəbi işçi, nəsr,
poeziya şöbəsinin müdiri işləmişdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin göndərişi ilə
Moskvaya – SSRİ Yazıçılar Birliyinin M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində
olan ali ədəbiyyat kurslarına təhsil almağa getmişdir (1980). O, “Azərbaycan”
jurnalı redaksiyasının əməkdaşı (1983-2005) olub. Yazıçılar Birliyinin oçerk və
bədii publisistika şurasının üzvü idi. SSRİ Yazıçılar İttifaqının Bədii Publisistika
Şurasının Üzvü olub. Gənc şairlərin Alma-Atada keçirilən Ümumittifaq poeziya
festivalında (1969), Sibirdə Sovet ədəbiyyatı günlərində (1975), Pribaltikada
Azərbaycan poeziya günlərində (1976) iştirak etmişdir. Sovet jurnalistləri dəstəsində
İtaliyada səfərdə olmuşdur (1978). SSRİ-Kampuçiya Dostluq Cəmiyyəti
Azərbaycan Şurasının üzvü olmuşdur. “Molodaya qvardiya” jurnalının xüsusi
mükafatına layiq görülmüşdür (1981). Səyavuş Sərxanlı 2005-ci ildə vəfat edib.
Kitabları: “Qayıt” (1968), “Dünya sevənlərindir” (1971), “Anamın səsi gəlir”
(1978), “Yormaz bu yollar məni” (1979), “Mənim nərgizli dünyam” (1980), “Duz-
çörək” (şeirlər və poemalar) (1986), “Məni soruşan olsa...” (seçilmiş lirika, ədəbi
portretlər, esselər) (2003) və s.
Tərcümələri: Zəki Nuri “Qovaqlı sahillər” (1979), Muetdin Çarinov “Dağlı sevgisi”
(1984), Muetdin Çarinov “Ömrün şirin günləri” (şeirlər və poema) (1987), A.Aripov
“Bir cüt qara göz” (şeirlər və poema) (1988), Nodar Dumbadze “Əbədiyyət qanunu”
(roman) (2003) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
50
29 Fevral – Xalq yazıçısı Ənvər Məmmədxanlının 105 illiyi, (1913-1990)
Ənvər Məmmədxanlı 1913-cü il fevralın 29-da Göyçay
şəhərində doğulmuşdur. Burada ibtidai məktəbi bitirdikdən
sonra Bakıda N. Nərimanov adına Sənaye Texnikumunda
təhsil almışdır (1926-1931). Ədəbi fəaliyyətə 1930-cu
illərdən başlamışdır. Böyük Vətən müharibəsinin başlaması
ilə əlaqədar olaraq, əsərləri keçmiş SSRİ və xarici ölkə
xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. Onun müharibə
illərində qələmə aldığı hekayələrdə, ümumən, o dövr
publisistikamızda olduğu kimi, zamanın, günün tələbləri,
adamlarımızın müqəddəs vəzifəsi canlı boyalarla öz əksini
tapırdı. Ədibin üslubunda təmkinli hekayəçiliklə, mübariz,
döyüşkən, odlu publisistika vəhdət təşkil edirdi: “Qərb cəbhəsindən məktub”,
“Analar yollara çıxdılar”, “Yeni ilin hökmü”, “Silahlı dağlar”, “Qanlı möhür”, “Buz
heykəl”, “Haralısan əsgər qardaş?”, “Ananın ölümü”, “Ulduz” (1947), “Od içində”
(1951) pyesləri və “Şirvan gözəli” (1957) lirik komediyası tamaşaya qoyulmuşdur.
“Şirvan gözəli” Zaqafqaziya teatr baharında birinci dərəcəli diploma layiq
görülmüşdür.
1957-ci ildə onun Akademik Dram Teatrında tamaşaya qoyulan “Şərqin səhəri”
əsəri SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülüb. Amma mükafat alanların siyahısında
müəllifin adı olmayıb. Kuba (1967), Türkiyə (1968), İspaniyada (1980) Sovet
nümayəndə heyəti tərkibində səfərdə olmuşdur. İki dəfə “Şərəf nişanı” (1946-1949),
“Qırmızı Əmək bayrağı” (1980-1983) və “İkinci dünya müharibəsi” (ikinci dərəcəli)
ordenləri, döyüş medalları ilə təltif olunmuşdur. Ənvər Məmmədxanlı 1990-cı
il dekabrın 19-da Bakıda vəfat etmişdir. Fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur.
Kitabları: “Burulğan” (1934), “Bakı gecələri” (1936), “Ayna” (1939), “Qərbə atəş”
(1943), “Analar və yollar” (1943), “Dirilik çeşməsi” (1944), “25 bahar” (1945),
“And” (1947), “Hekayələr” (1954), “Balaca Nərgiz” (1955), Seçilmiş əsərləri (iki
cilddə) (1985), “Qızıl qönçələr” (1988) və s.
Tərcümələri: M.Qorki “Özgə qapılarında”(1981), M.Qorki “Uşaqlıq” (1982) və s.
Filmoqrafiya: “Sovqat” (1942), “Bəxtiyar” (1942), “Fətəli xan” (1947), “Leyli və
Məcnun” (1961), “İntizar” (1970), “Babək” (1979) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
Dostları ilə paylaş: |