F. Köçərli adına
Yüklə 463,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I Aparıcı
- II Aparıcı
- II Aparıcı
55
kimi göstərən, mövhumat, qəflət və dini xürafatı ifşa edən “həqpərəst və millətpərvər ədiblərə” daha artıq yer vermiş, onların yaradıcılıq problemlərini geniş şərh etməyə çalışmışdır. F. Köçərli tarixçi olduğu qədər ədəbiyyatın müasir inkişafı məsələləri ilə də məşğul olan istedadlı bir tənqidçi idi. II Aparıcı: Müasir ədəbiyyatın ideya, mövzu, bədii sənətkarlıq, dil və s. məsələləri onu daim maraqlandırırdı. F. Köçərli yazırdı: “İndiki dövrdə xalq üçün gözəl nəsihətlər, hikmətamiz hekayələr, vətənə məhəbbət, millətə xidmət, dostluqda sədaqət, əhdə vəfa etmək, müqəddəs hisslər haqqında əsərlər yaratmaq lazımdır. F. Köçərli təkcə Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqi ilə kifayətlənməyib, əsərlərində Şərq, Qərb, Avropa, rus, gürcü və s. ədəbiyyatların klassikləri haqqında da elmi mülahizələr yürütmüş, ədəbi əlaqələr baxımından qiymətli fikirlər irəli sürmüşdür. I Aparıcı: F. Köçərli çoxcəhətli yaradıcılığı boyu bir ədəbiyyat tarixçisi, nəzəriyyəçi və tənqidçisi kimi tədqiq və təbliğ etdiyi sahənin, demək olar, bütün əsas məsələlərinə toxunmuş, onlar barədə öz görüşlərini aydın izah etməyə çalışmışdır. O, ədəbiyyatı hər bir xalqın “şən və əzəmətinə, tərəqqi və səadətinə bais olan səbəblərdən biri” hesab edib iki hissəyə ayırmışdır: şifahi və yazılı ədəbiyyat.
onun inkişafı uğrunda gedən mübarizənin öncüllərindən idi. F. Köçərlinin “Ana dili”, “Məişətimizə dair”, “Cavab”, “Orta təhsil müəssisələrində yerli dillərin tədrisinə dair” və s. məqalələrində, habelə müxtəlif əsərlərində irəli sürdüyü fikirlər onun milli dilin rəvac tapması və tərəqqisi yolunda fədakar carçı olduğunu təsdiqləyir. Onun Azərbaycan xalqına bəxş etdiyi çox gözəl müdrik kəlamları var. Hörmətli tədbir iştirakçıları! İndi isə gəlin Firidun bəy Köçərlinin müdrik fikirlərini dinləyək:
Oxucular səhnəyə çıxıb kəlamlardan söyləyirlər. 56
1. Əsl gözəllik surətdə deyil, ağıl və kamalda, əxlaq və rəftardadır. 2. Bizim yəqinimizdir ki, dili dolaşıq şəxsin fikri də dolaşıqdır. 3. İnsanın dırnağı ilə ayaqqabısının təmizliyi onun mədəniyyətini göstərir. 4. Müəllimlik ağırdır, ancaq pak və müqəddəs xidmətdir. Aldığınız elm və tərbiyəni elə yüksək və hündür məqamda saxlayın ki, nuru ətrafı da işıqlandıra bilsin. 5. Hər millətin özünəməxsus ana dili var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsindəndir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır, hər kəs öz anasını və Vətənini sevdiyi kimi ana dilini də sevməlidir. 6. Azadəlik sevən və qardaşlıq axtaran, ittihad və tərəqqi arzusunda olan millət xoşbəxtdir. 7. Azərbaycanın Nizami Gəncəvi kimi söz ustadı, rəvan təb və şirin zəban şairi var. Heç bir şair o lətafət və zəriflikdə söz deməyibdir. Onun cümləyə məşhur olan “Xəmsə”si bimisil və binəzir əsərlərdir ki, həqiqətdə xəzinə malıdır. 8.Qadınların elm və mərifətsizlikləri ucundan dalda qalmalarının, bu qədər biixtiyar, avam və sadədil olmaqlarının ziyanı ən çox körpələrə toxunur. Hünərli, tərbiyəli, cürətli və bacarıqlı nəsil ancaq elmli və bacarıqlı analardan yetişə bilər. 9. Uşağı tərbiyə etmək üçün müəllimdə məhəbbət, səbir, mərifət, uşaq təbiətini anlamaq qabiliyyəti olmalıdır. Qabiliyyətli və vicdanlı müəllim ən küt şagirdə də az-çox elm və bilik aşılaya bilər. Yaxşı müəllim məktəbin canı və içində olduğu camaatın çırağı məqamındadır. 10. Xalqın sərvət və dövləti, şan və şövkəti artdıqca, onun dili dəxi haman qərar üzrə tərəqqi və vüsət tapır və bir məqama çatır ki, millət qisim – qisim nağıl və hekayələr düzməyə, sinədən sözlər və mahnılar toxumağa başlayır.
57
11. Hər bir şey məhəbbətə bağlıdır. Hər bir şeyə həyat verən, hər bir şeyi tər və təzə qılan, hər bir şeyi gözəl, məqbul və nurani edən məhəbbətdir. 12. Hər bir xalqın maddi yoxsulluğu, iqtisadi düşkünlüyü onun zehni yoxsulluğunun, mənəvi düşkünlüyünün nəticəsində meydana çıxır. 13. Firidun bəy belə bir həqiqəti təsdiqləyirdi ki, “bir qövm və tayfa elmsiz və mərifətsiz olsa, bir o qədər ədəbiyyatı zəif və biməzmun olacaqdır. 14. Qəlbi şad etmək özlüyündə bir xidmətdir. 15. Şuşa şəhərinin ab-havasının təsirindən və torpağının bərəkətindən burada çox xoşsifət adamlar, ədiblər şairlər vücuda gəlibdir. Şuşa qalası Zaqafqaziyanın Şirazi mənziləsində olub, ərbabi-zövqü səfa oymağı və əhli-hal və sahibi-dil yatağı hesab olunur.
16. İnsanı insana bağlayan və həmişəlik aşiq edən camali-zahiri deyil, camali – mənəvidir. Əsil gözəllik surətdə deyil, ağıl və kamalda, əxlaq və surətdədir. 17. Əsl ədəbiyyat həyati həqiqətləri əks etdirməklə yanaşı cəmiyyəti, xalqı qabaqcıl ideyalarla silahlandırmalıdır, onun azadlıq mübarizəsinə kömək etməlidir: Həqiqi şair, yazıçı millət və Vətən yolunda canlar fəda etmək lazım isə vətən oğullarının ürəyinə yandırıcı od salıb, onları hər qisim fədakarlığa şövqmənd etməlidir.
yad təsirlərdən qorunması, milli məktəblərdə ana dilinin tədrisi və onu yaxşılaşdırmaq, məktəb dərslikləri, qiraət kitablarının sadə, açıq dildə yazılması, bədii əsərlərin, mətbuat və kitabların ümumxalq dilində intişarı və s. kimi vacib, əhəmiyyətli məsələlərin həllində F. Köçərlinin xidmətləri böyükdür. II Aparıcı: Firidun bəy Köçərli M. F. Axundzadədən sonra Azərbaycan ədəbi fikrinin yeni mərhələyə yüksəlməsində böyük xidməti olan, milli ədəbiyyatın xalq həyatı ilə yaxınlaşması, ideyaca saflaşması, düzgün istiqamətdə inkişafı üçün mühüm, Yüklə 463,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|