F. Köçərli adına
Yüklə 463,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I Aparıcı
- II Aparıcı
- Pıspısa xanım
- I oxucu
45
sizlərlə danışmağa hazırıq. F. Köçərli Azərbaycanda görkəmli maarifçi, pedaqoq, ədəbiyyatşünas, publisist kimi şöhrət qazanmış şəxsiyyətlərdəndir. O, 1863-cü il yanvar ayının 26-da Şuşada anadan olmuşdur. F. Köçərlinin ulu babalarından olan Məhəmməd Cavanşir mahalının Köçərli kəndindən gəlib Şuşa şəhərinin şimal-qərbində yurd salmış və sonralar onun övladları bütün ətrafda Köçərlilər kimi tanınmışdır. Onun uşaqlığı Qarabağda keçmişdir. Firidun bəy ziyalı ailəsində böyümüşdür. Ona evdə rus dili, fars dili, hesab fənləri öyrədilirdi. Şəhər məktəbində oxuyarkən tale onu “Vətən dili” dərsliyinin müəllifi Anton Çernyayevski ilə görüşdürmüşdür. Beləliklə, Firidun bəy atasının razılığını alıb, Qori Müəllimlər Seminariyasında oxumağa başlamışdır. Seminariyanı 22 yaşında əla əxlaqla bitirən F. Köçərli İrəvan gimnaziyasına müəllim göndərilmişdir. Azərbaycanlı balalara hüsnxət qaydalarınca yazmağı öyrədən gənc müəllim həm də dünya ədəbiyyatından nümunələri tərcümə etmiş, Azərbaycan ədəbiyyatının ayrı-ayrı problemləri mövzusunda bir çox məqalələr yazmışdır.
Onda Şərq ədəbiyyatına, ümumiyyətlə, ədəbiyyata marağın oyanmasında atası Əhməd ağanın böyük rolu olmuşdu. Qarabağın orta bəylərindən sayılan Əhməd ağa savadlı bir şəxs olub, fars dilini mükəmməl bilirdi. Şərq poeziyasına xüsusi məhəbbəti olduğundan onun dahi sənətkarlarının əsərlərini müntəzəm mütaliə edər, xüsusilə Firdovsinin “Şahnamə”sindən bütöv fəsilləri əzbər deməklə ədəbi məclislərdə öz həmsöhbətlərini heyran qoyarmış. Şərq poeziyası nümunələrini ilk dəfə atasından eşidən gənc Köçərli sonralar bir ədəbiyyatşünas, tənqidçi kimi özü onları sevə-sevə, duya-duya mütaliə etmişdi. Ona görə, çox təbiidir ki, o, bütün elmi fəaliyyətində olduğu kimi, “Azərbaycan ədəbiyyatı” əsərində də Şərqin böyük ədəbi simaları Firdovsi, Sədi, Hafiz, Xəyyam, Rumi, Cami və başqalarının yaradıcılığı ilə ətraflı tanış olub, onlar haqqında qiymətli mülahizələr söyləmiş, türk şairi Yusif 46
Nabiyə isə ayrıca oçerk həsr etmişdi. F. Köçərlini böyüklü, kiçikli hamı sevir. Çünki böyük ədibimiz həm uşaqlar üçün, həm də böyüklər üçün biri-birindən dəyərli əsərlər yaratmışdır. F. Köçərli 300-dən artıq dərsliyə düzəliş etmiş, nəzəri materialı, hekayələri artırmış, metodika və stilistikasını dəyişdirərək zənginləşdirmişdir.
Firidun bəy Köçərli 1895-ci ildən 1918-ci ilə qədər məzunu olduğu Qori Müəllimlər Seminariyasında dərs deyib. Firidun bəy Köçərli dərs deməklə yanaşı, “Kaspi”, “Şərqi-Rus”, “İrşad”, “Tərəqqi” kimi qəzetlərlə əməkdaşlıq etmiş, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi mövzusunda ciddi axtarışlara başlamışdır. Ədəbiyyat məsələləri ilə yanaşı pedaqoji fəaliyyətini də davam etdirən qüdrətli şəxsiyyət xalqın savadlanması naminə qüvvə və imkanlarını əsirgəmirdi. Firidun bəy həm də Azərbaycanın görkəmli ziyalıları ilə əlaqə saxlayır, görüşür, məktublaşırdı. O, xalqın savadlanması yolunda görüləsi işlər barədə həmfikirləri ilə düşüncələrini bölüşürdü. İlk növbədə xalqın savadlanması, xalqın sabahı olacaq balaların təlim-tərbiyəsi onu ciddi maraqlandırır, narahat edirdi. Məktəblər üçün dərslik lazım idi. Balalara babaların yaşadığı tarixi mərhələlər, ana vətən haqqında məlumat verən əsərlər lazım idi. Böyüyən nəsil ana dilinin zənginliyinə yiyələnməli idi. Firidun bəy bu məqsəd naminə folklorumuzu toplamaq, bir məcmuə nəşr etdirmək niyyətində idi. O, çoxdan bəri material toplamaqdaydı. İlk folklor antologiyası olan “Balalara hədiyyə” bu niyyətin məhsulu kimi araya-ərsəyə gəlmişdi. Firidun bəy ilk folklor antologiyamızı hazırlamaqla kifayətlənməmişdi. O, həm də söz sənəti, el ədəbiyyatı, qələmi ədəbiyyat barədə də dəyərli fikirlərini ifadə edərək yazırdı: “Ədəbiyyat iki qisimdir: bir qismi ağızda söylənən nağıl, hekayətlərdən, cürbəcür milli nəğmələrdən, aşıq sözlərindən, məsəllərdən, tapmacalardan, yanıltmaclardan, sayaçı sözlərindən, bayatılardan ibarətdir. Bu qisim ədəbiyyata ... el ədəbiyyatı deyilir... Hər iki qisim 47
ədəbiyyatın bünövrəsi sözdür... Söz olmasaydı, əlbəttə, ədəbiyyat dəxi olmazdı”. Pıspısa xanım: Uşaqlar mənə elə gəlir ki, Firidun bəy Köçərlinin “Balalara hədiyyə” kitabını hamınız oxumusunuz. Biz bu sevimli kitabımızı oxuyarkən görürük ki, F. Köçərlinin qələmə aldığı nağıllarda heyvanların hər birisi insana mənsub olan bir xasiyyəti göstərir. Məsələn: çöl heyvanlarından aslan rəşadət və mərdliyi, ayı qanmazlığı, qurd axmaqlığı, tülkü hiyləgərliyi, dovşan qorxaqlığı, maral gözəlliyi və s. Ev heyvanlarına gəldikdə, at etibarı, it vəfanı, eşşək həmaqəti, dəvə şəfahəti, öküz inadlığı, inək inayəti, qoç igidliyi, keçi hiyləbazlığı, qoyun bərəkəti, quzu yazıqlığı, pişik etibarsızlığı göstərir. F. Köçərli bu kitabda xalqımıza mənsub olan çox gözəl sayaçı sözləri qələmə almışdır. İndi isə gəlin oxucuların ifasında sayaçı sözləri dinləyək:
I oxucu: Səlam əleyk səy bəylər, Bir-birindən yey bəylər! Salam verdi aldınız Alnı təpəl qoç quzu Sayaçıya verdiniz.
Ulamasın qurdunuz. Ac getsin avanınız
Tox gəlsin çobanınız. III oxucu: Bu saya yaxşı saya, Yüklə 463,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|