Fati MƏ fati MƏDİ R

 
23 
imamların doğ um və  və fat günlə rində n xə bə r tutursa, yenə  də  
alim günahkardır.  
Əli  (ə )  azadlıq  carçısıdır,  xalq  isə   ona  aş iqdir.  Xalq  ə sirdirsə , 
demə k Əlini (ə ) yaxş ı tanımamış dır.  
Əsl  də yə r  tanımaqdır.  Tanımadan  sevmə k  də yə rsiz  bir 
bağ lılıqdır.  Oxunmayan  və   ya  oxunduqda  baş a  düş ülmə yə n 
Qur`anla adi kitablar, ağ  də ftə r  arasında heç bir fə rq yoxdur. Hə tta 
insanları Qur`andan çə kindirmə k üçün “Qur`anın yetmiş  batini var” deyir, 
insanları hə və sdə n salırlar. Hə tta iddia edirlə r ki, Qur`anı tə rcümə , 
tə fsir etdirmə k haramdır. 
Amma  bu  qə bil  düş mə nlə rə   cavab  olaraq  Qur`ani-kə rimdə  
buyurulur: “Qur`anın ayə lə rini düş ünün...”. Bə `zilə ri Qur`anın çə tin 
anlaş ıldığ ını  iddia  edirlə r.  Allah-tə ala  isə   “Biz  Qur`anı  asan 
göndə rdik” buyurur. 
Əli (ə ) öz ardıcıllarını ə sarə tdə n yalnız o zaman azad edə cə k ki, 
onu tanısınlar. Əgə r Əli (ə ) haqqında bu günə  qə də r bircə  də nə  
də  olsa yetə rli bir kitab yoxdursa, yerə -göyə  sığ mayan tə `riflə rin 
sə mə rə si nə dir?! 
İ nsan yalnız tanıdıqdan sonra, hə qiqə tə n, sevə  bilə r. Bu sözlə r 
Fatimə   (ə )  haqqında  da  deyilə   bilə r.  Bu  ə zə mə tli  qadının  ilahi 
ş ə xsiyyə ti hə lə  də  göz yaş ları arxasında açıqlanmamış  qalır. 
QADININ ÜÇ FORMASI 
 Müsə lman  cə miyyə tində   üç  növ  qadınla  rastlaş ırıq: 
müqə ddə snüma dindar qadın; son dövr artmaqda olan Avropa görünüş lü 
dindar qadın; bir də  Fatimə  görünüş lü, Fatimə  xislə tli qadınlar! Nə  
birinci, nə  də   ikinci qrup qadınlarla Fatimə  arasında heç bir oxş arlıq 
yoxdur.  

---

 
24 
Bu  günkü  dünyada,  xüsusi  ilə   də   ş ə rqdə ,  fə rdi  və   ictimai 
tə bə ddülatlar  nə ticə sində   cə miyyə tdə   demə k  olar  ki,  qarş ı-
qarş ıya  dayanmış   “ziyalı-müasir”  və   “mühafizə kar-dindar” 
tə bə qə lə ri  formalaş mış dır.  Bu  ziddiyyə tin  qarş ısını  almaq 
imkansızdır.  Cə miyyə t  də yiş dikcə   kiş i  geyimlə ri,  paralel  olaraq 
qadın  geyimlə ri,  ümumiyyə tlə   hə yat  tə rzi  də yiş ilir.  İ nsan 
ə
bə di bir qə libdə  qala bilmə z.  
Qə dim zamanlar oğ ul hökmə n atanın formasına sə daqə tli qalardı. 
Atanın ağ lına da gə lmə zdi ki, baş qa cür ola bilə r. Amma sonra elə  
bir və ziyyə t yarandı ki, ata və  oğ ul arasında heç bir oxş arlıq qalmadı. 
Ata  və   oğ ul  bircə   də qiqə   hə msöhbə t  olduqları  vaxt  mübahisə , 
ixtilaf yarandı. Bə li, ə srimiz belə dir. İ stə r ş ə rqdə , istə rsə  də  
qə rbdə  bu iki nə sil arasında böyük bir fasilə , fə rq ortaya çıxmış dır. 
Tə qvim  nöqteyi-nə zə rində n  30  il  fə rq,  ictimai  baxımdan  3  ə sr 
görünür.  
Nə  vaxtsa cə miyyə t sabit idi. İ ctimai də yə rlə r, xüsusiyyə tlə r 
demə k  olar  ki,  də yiş mə z  idi.  Tə qribə n  300  il  ə rzində   heç  bir 
də yiş iklik  baş   vermə miş di.  Babalardan  nə və lə rə də k  olan 
zaman fasilə sində  ictimai ə saslar, istehsal, istehlak, hökumə t, din və  
dini tə bliğ at, dini mə rasimlə r, ə də biyyat, dil - bir sözlə , hə r ş ey 
də yiş ilmə z qalmış dı.  
ƏHL VƏ NAƏHL 
Sabit,  də yiş mə z  ictimai  zamanın  dayandığ ı  bir  mühitdə   hə m 
kiş i, hə m qadın sabit bir tip olur. Belə  mühitdə  sözsüz ki, qız ananın 
surə ti  olmalıdır.  Belə   mühitdə   ana  və   qız  çox  ə hə miyyə tsiz 
mə sə lə lə r  barə sində   mübahisə   edə   bilə rlə r.  Də yiş mə z 

---

 
25 
cə miyyə tlə rdə   də yə rlə rə   qarş ı  yekdil  münasibə t  olur.  İ ki 
insan qrupu arasında yalnız mə iş ə t zə minində  mübahisə  yaranır.  
Amma bu gün ə xlaqlı qız öz ə xlaqlı  anasından “uzaq” düş müş dür 
və   onlarda  bir-birinə   qarş ı  biganə lik  var.  Cə mi  20-25  yaş   bir-
birində n  fə rqlə nə n  bu  insanları,  eyni  bir  cə miyyə tdə  
yaş amalarına baxmayaraq, yalnız ş ə xsiyyə t və siqə si bağ layır.  
Tiplə r  arasındakı  fə rqə   addımbaş ı  tə sadüf  etmə k  olur. 
Mağ azada pasterizə  süd olduğ u halda Tehranın küçə lə rində  çoban öz 
qoyunlarını sağ ıb südünü asfaltın ortasındaca sata bilir. Bir də  görürsə n 
ki,  avtosə nayenin  fə xri  hesab  olunan  “Yaquar”ın  arxasında  bir  də və  
dayanıb.  İ nanın  ki,  çiyin-çiyinə   addımlayan,  biri  dondurma  yeyə n,  o 
birisi  isə   “xoruz”  soran  qız  və   ana  arasında  daha  heyrə tlə ndirici 
fə rqlə r yaranmış dır.  
M
ƏZHƏB VƏ ADƏT-ƏN`ƏNƏ (SÜNNƏT) 
Bu ziddiyyə tlə r tə bii və  hə miş ə lik deyildir. Hə min iki tipdə n 
biri, yə `ni ana artıq ömrünün son günlə rinə  yaxınlaş ır. O, özünü zorla, 
ya da hə ya-abıra görə  qorumuş dur. Amma bu qarının hə lə  gə nc qızı 
öz dövrünü yaş ayır. Sabah o da ana olasıdır. Bu vaxt onların zaman fasilə si 
eynilə ş ir.  Artıq  ana  olmuş   qız  öz  anası  -  yə `ni  nə nə   üçün  “ə hl 
uş aqdır.  Bu  vaxt  “sünnə ti”,  yə `ni  mühafizə kar  ananın  yeni  tipə  
çevrilmə si labüddür. Qə dim adə tlə ri tapdalayan nə silə  qarş ı hə r 
hansı  formada  zor  ə bə sdir.  Yersiz  müqavimə t  yalnız  və   yalnız 
müqavimə ti artırır.  
Qur`anın  tə `birincə ,  “sünnə tul-ə vvə lin”,  “ə satirul-ə vvə lin” 
ifadə lə rini önə  çə kə n böyüklə r, adə t-ə n`ə nə lə ri qorumağ a 
çalış an  insanlar  “adə t-ə n`ə nə ”  ilə   “din  və   mə zhə b”i 
qarış dırmamalıdır.  İ stə nilə n  bir  də yiş ikliyi  (hə tta  geyim,  saç 

---

 
26 
düzümü)  “küfr”  adlandırmaq  yanlış dır.  Çox  vaxt  mühafizə karlıq, 
köhnə pə rə stlik dinlə  sə hv salınır.  
Bu  yanaş ma  qadına  münasibə tdə   daha  aş kar  görünür.  Qadından 
tə lə b olunur ki, o qə dimdə  necə  idisə , elə  də  qalmalıdır. İ ddia 
edirlə r ki, qadın üçün bu qə libi İ slam  bə yə nmiş dir və  dünyanın 
sonunadə k qadın belə  qalmalıdır. Dünya də yiş ir, hə r ş ey də yiş ir, 
ata,  ə r,  oğ ul  də yiş ir,  amma  qadın  sabit  qalmalıdır?!  Guya 
Peyğ ə mbə r  (s)  bu  qə libi  seçmiş   və   bu  belə cə   də   qalmalıdır. 
Nə  böyük nadanlıq! 
Bu  insanlar  anlamırlar  ki,  də yiş ikliklə rin  qarş ısını  almaq 
imkansızdır.  Onsuz  da  bu  yersiz  tə lə blə rə   ə hə miyyə t  verə n 
yoxdur.  Bə li,  dövr  də yiş ir,  cə miyyə t  yenilə ş ir,  adə t-
ə
n`ə nə lə r,  qayda-qanunlar  yeni  forma  alır.  Hə qiqə t  isə   sabitdir. 
Dövrün karvanı bütün maneə lə ri ayaqları altında ə zə sidir.  
Bə `zə n köhnə liyi qoruyub saxlamaq üçün dində n istifadə  edirlə r. 
Hansı  ki,  ölmüş ,  çürümüş   köhnə liyi  dinin  kömə yi  ilə   yaş atmaq 
mümkün deyil.  
Köhnə  adə tlə rlə  nadancasına yüklə nmiş  din özü haldan düş ür. 
Hə tta elə  olur ki, din köhnə liyin ağ ırlığ ına tab gə tirmir.  
Dinin adə t-ə n`ə nə  ilə  bir tutulması nə ticə sində , qə lbi yenilik 
eş qi ilə  dolu olan hə rə katlar dini də  köhnə liyə  qatıb sə hnə də n 
çıxarmaq istə yirlə r.  
 
Diqqə tli  olun!  Dini,  İ slamı  köhnə liklə rə   qarış dırmayın! 
Mə sə lə n, qaynatası ilə  qə fil  rastlaş an gə lin, guya hörmə t  üçün 
qucağ ındakı  körpə ni  daş   döş ə mə yə   atırsa,  bu  din  yox, 
köhnə likdir! 

---