Fati MƏ fati MƏDİ R

 
146 
“Bu gün Çin mə də niyyə t, iqtisadiyyat baxımından Fransadan çox geri 
qalır”  deyilir.  Bu  ideoloji  gerilikdir,  yoxsa  hə qiqi?  Çin  qızının  iffə tli, 
fransız  qızının  yarımçılpaq  geyimi  ölkə nin  inkiş af  sə viyyə si  ilə  
ə
laqə dardır,  yoxsa  ideologiya  ilə ?  Geyim  düş üncə   tə rzinin 
tə zahürüdür!  Qadının  geyimi  onun  ş ə xsiyyə tini,  düş üncə lə rini, 
maraqlarını açır. Bu gün iffə tli qadın hicabına, geyiminə  diqqə t verir və  
çılpaq  gə linciyə   qürur  hissi  ilə   deyir:  ”Mə nim  geyimim  mə nim 
düş üncə   tə rzimdir,  sə nin  görkə min  kapitalın,  pulun  çirkin  üzüdür. 
Mə n özümü sə ndə n çox üstün bilirə m!”. 
Bizdə   və ziyyə t  necə dir?  İ randa  15  il  ə vvə l  universitetdə  
oxuyan qızın hicabı nə yi ifadə  edirdi? Onun haqqında hansı rə `y vardı? 
Bu qız ya xürafatçı ailə nin övladı hesab olunar, ya da çadra ilə  kasıblığ ını 
gizlə miş  kimi qə bul edilə rdi.  
Hə min  dövr  keçdi.  İ slam  hakimiyyə t  olaraq  qadınları  dini 
də yə rlə rin  qorunmasına  də `və t  etdi.  Hicabsızlığ ın  rə va  bilindiyi 
dövrdə   mə nə   övladlarının  açıq-saçıqlığ ından  gileylə nə n 
valideynlə r,  görün,  indi  nə   deyirlə r:  ”Uş aqlarımız  modernizmlə  
mübarizə də  ifrata varıb, dini də yə rlə rdə  tündlük göstə rirlə r”. Bu 
insanlar  də yiş mə yib!  Də yiş ə n  də yə rlə rdir.  Bir  zaman 
ə
n`ə nə çilik simvolu olan hicab, indi insani düş üncə lə ri ifadə  edir. 
Tə crübə  göstə rir ki, mə sə lə n, cə miyyə tin nisbə tə n savadsız 
tə bə qə si üçün islami geyim düş üncə   tə rzini  ifadə  etmir. Onların 
hicaba  münasibə ti  adə t-ə n`ə nə   xarakterlidir.  Əslində ,  yalnız  dini 
də yə rlə rin mahiyyə tini anlayanlar üçün hicab e`tiqadla bağ lı libasdır. 
Bu  gün  geyim  seçə n  qız  nə yə   ə saslanır?  İ ki  amil  nə zə rə  
çarpır:  ya  ananın  geyimi,  mühit  ə sas  götürülür,  ya  da  düş üncə   tə rzi. 
Birinci amil e`tibarsız və  müvə qqə tidir. Tə qlidçilik nə  vaxtsa ölümə  
mə hkumdur! Bu insanlar mühit də yiş ə n kimi də yiş irlə r. 

---

 
147 
Amma ikinci amilə  ə saslananlar hicaba öz e`tiqadlarının simvolu kimi 
baxırlar.  Onlar  düş ünürlə r  ki,  dünyanın  bütün  xalqlarının,  bütün 
ümmə tlə rin geyimi var və  bizim də  geyimimiz olmalıdır.  
Diqqə t edin, hicablı qadın bir qə də r tə hsil aldıqdan sonra, bir neçə  
ölkə yə  sə fə rə  çıxdıqdan sonra hicabsız mühitlə rin tə `siri altında, 
ya da özünü ziyalı saydığ ı üçün hicabını atır.  
Amma bir agah tə bə qə  də  mövcuddur ki, hicaba qayıdır. Bu nə sil 
sanki  öz  hicabı  ilə   Avropa  modernizminə   mesaj  göndə rir:  “50  il  bizi 
aldatdın,  yetə r!  Mə n  öz  libasımla  sə nə   “yox!”  deyib,  planlarına 
“Fatihə ”  oxuyuram!”.  Bu  sayaq  düş üncə   ilə   hicabı  hifz  edə nlə ri 
digə r  hicablılardan  fə rqlə ndirmə k  lazımdır!  Hicabı  düş üncə li 
ş ə kildə  seçə n kə s, artıq ciddi bir mə ktə bin nümayə ndə sidir. Bu 
hicab  çox  də yə rli  və   möhtə rə mdir.  Belə   qadınlar  heç  vaxt  öz 
hicabından utanmır, ə ksinə , ə n bayağ ı mühitlə rdə  də  özünü üstün 
bilir.  
Bir  ş ə xs  mə ndə n  hicab  ə leyhinə   söz  qoparıb,  hay-küy  salmaq 
mə qsə di ilə  sual verdi. Cavabını yubandırmayıb dedim: «Hicab sə nin 
dediyindir.  Vallah,  mə n  nə   fə qihə m,  nə   də   bə zzaz  (parçasatan). 
Mə n  sosioloqam».  Dedi:  «Elə   mə n  də   sosiologiya  nə zə rincə  
soruş uram». Dedim: «Sosioloqun iş i parça yox, parçadan olan insanlardır». 
Dedi: «Elə  onu deyirə m».  
Axır ki, mə ni danış dırdı. Dedim ki, İ ran cə miyyə tini üç hissə yə  
bölmə k olar. Onların ə ksə riyyə ti avam adamlardır və  hicabları da var. 
Onların  hicabları  gerilik,  köhnə liklə   bağ lıdır.  Onlar  də rin  dini 
düş üncə də n mə hrum, köhnə  adə t-ə n`ə nə yə  bağ lı insanlardır. 
İ kinci  qrup  isə   azlıq  tə ş kil  etsə   də ,  tə hsillidir,  dünyadan 
xə bə rdardır.  Onlar  xaricdə   olublar,  müxtə lif  ictimai  fə aliyyə tlə ri 
var, elə cə  də  hicabsızdırlar. Üçüncü qrup tamam baş qadır. Onlar yeni 

---

 
148 
nə slin nümayə ndə lə ridir. Onlar ə sl ziyalılardır və  onların ziyalılığ ı 
tə kcə   tə hsillə   bağ lı  deyil.  Bu  insanlar  müasir  mə də niyyə tdə n 
yuxarıda  durub,  hə r  iş in  mahiyyə tinə   varırlar.  Onlar  öz  insanlıq 
mə s`uliyyə tini  də rk  edə n  imanlı  insanlardır.  Bu  agahlıq  tə hsildə n, 
diplomdan çox ucada dayanır. Onlar üçün elm və  bilik maddi ehtiyacların 
tə `mini üçün yox, öz ş ə xsiyyə tlə rini də rk  etmə k üçündür. Onlar 
hə r  ş eyi,  elə cə   də   hicabı  özlə ri,  öz  düş üncə lə ri  ilə  
seçə nlə rdir.  
Mə n,  bir  qız  atası  olaraq,  qızımı  hicaba  də `və t  edə rkə n  iş in 
mahiyyə tini açıqlamalıyam. Qız hicabı elə  üsulla qə bul etmə lidir ki, 55 
il  ş ə rqə   ə xlaqsızlıq  ixrac  etmiş   qə rb  imperializminin 
də `və tlə rinə  “yox, mə n öz ş ə xsiyyə timə , mə də niyyə timə , 
ideologiyama, də yə rlə rimə  bağ lıyam” deyib, özünü hə r bir tipdə n 
üstün bilsin.  
Hindistanın sabiq baş çısı İ ndira Qandi öz üç min illik “sari”si (hicabı) 
ilə  dünya rə hbə rlə rinin görüş ünə  çıxdı və  hə qarə t duymadı. Bu 
xanım  BMT-nin  500  nümayə ndə sinin  ə ylə ş diyi  zala  daxil  olanda 
hamı  ayağ a  qalxıb  alqış layırdı.  Ona  görə   yox  ki,  xanım  Qandi  bizim 
nə nə lə rsayağ ı  örtük  bağ layırdı?  Yox!  Çünki  bu  xanım  sarisi  ilə  
qə rbə   “siz  bizi  də yiş ə   bilmə diniz”  deyir.  Bə li,  biri  qə rbin 
oyuncağ ı olaraq hicabsızlığ ı, digə ri isə  öz ş ə xsiyyə tinin keş ikçisi 
olaraq hicabı fə xr bilir.  
Siz  uş ağ ınıza  “hicab  ört”  demə yin,  onun  düş üncə   tə rzini  elə  
də yiş in  ki,  özü  hicab  bağ lasın.  Siz  övladınızla  ilahi  hə qiqə tlə r 
arasında sevgi körpüsü yaradın, o, özü namaza duracaq! 
Sual: İ ran qadınının ə n`ə nə vi geyimi nə dir? 
Cavab: Bunu mə də niyyə t iş çilə rində n soruş un. Onların bu sualı 
cavablandıracaq muzeylə ri də  var.  

---

 
149 
Sual:  İ ran  qadınının  ə n`ə nə vi  geyimi  ə rə b  qadınının 
ə
n`ə nə vi geyimində n fə rqlə nirmi? 
Cavab: Siz “ə n`ə nə vi, milli geyim” deyirsiniz. Biz belə  bir geyimin 
müdafiə sinə   qalxmamış ıq.  Biz  vaxtı  ötmüş ,  köhnə lmiş   modaların 
tə bliğ çisi deyilik. Biz öz xalqımızı qə rb modernizminin ə sarə tində n 
qurtarıb  özünə ,  öz  ş ə xsiyyə tinə   qaytarmaq  istə yirik.  Biz  İ slam 
ümmə tini bir vaxt ucaldığ ı zirvə lə rə  sə slə yirik. Bu yüksə liş də  
köhnə liyə , ə n`ə nə yə  yer yoxdur!  
Bilirsinizmi,  Peyğ ə mbə r  (s)  dövründə   hicab  necə   ortaya  çıxdı? 
Deyilmə di  ki,  ey  qadınlar,  özünüzü  namə hrə mdə n  qoruyun.  Qadına 
anladıldı ki, onun öz ş ə xsiyyə ti var, onun ə qidə si, ideoloji yolu var, o, 
kimlə rinsə  oyuncağ ı deyil, o, yoldan keçə nlə rin gözünün yemi deyil! 
Tarixə  nə zə r salın: Peyğ ə mbə r (s) zamanı bir müsə lman qadın 
yə hudilə rə  mə xsus bazardan cə vahir almağ a gedir. Yə hudilə r bu 
qadına  sataş maq  mə qsə di  ilə   onun  çadrasını  sancaqlayırlar.  Qadın 
durduğ u  yerdə n  tə rpə nə ndə   çadrası  düş ür.  Ş ə xsiyyə tinə  
toxunulduğ unu görə n qadın, “Ey müsə lman qardaş lar!” - deyə  haray 
çə kir. Yoldan ötə n müsə lman iş ə  qarış ır. Bu ixtilaf geniş lə nib, 
müsə lman-yə hudi qarş ıdurmasına gə tirib çıxarır.  
Bə li, hicabın mahiyyə tini anlayan qadın cihada qalxır. Peyğ ə mbə rin 
(s) sə habə lə rində n olan Əbu Sə id Xə tbi deyir: “Allah Mə dinə  
qadınlarını  xoş bə xt  etsin!  Hicab  göstə riş i  gə lə n    kimi  hamısı 
çə kinmə də n, qaranquş  tə k Mə dinə  küçə lə rinə  çıxdılar”. 
Sual:  Hə zrə t  Mə hə mmə din  (s)  göstə riş lə ri  müə yyə n 
dövrə   aiddir,  yoxsa  dövr  ş ə rt  deyil?  Mə sə lə n,  o  vaxt  namaz 
ə
rə bcə  qılınıbsa, bu günkü fars öz dilində  namaz qıla bilmə z? 

---

 
150 
Cavab:  Biz  görürük  ki,  cə miyyə t  və   onun  ehtiyacları  də yiş ir. 
Amma  bunu  dinə   aid  etmə k  olarmı?  Əvvə lcə   bilmə liyik  ki,  din 
nə dir. Din üç istiqamə tdə n ibarə tdir: 
-Əvvə la,  dünyagörüş ümüz  müə yyə n  olmalıdır.  Dünyaya,  insana, 
dünyada  insana  baxış ımız  müə yyə nlə ş mə lidir.  Nə   üçün 
yaş adığ ımızı, hə yat mə qsə dimizi bilmə liyik. Hə r bir ideologiyanın 
öz  dünyagörüş ü,  öz  baxış ı  var.  Tə bii  ki,  bizim  də   öz  baxış ımız 
olmalıdır.  Bu  baxış   dinin  də yiş mə z,  sabit  ünsürüdür,  amma  inkiş af 
edə   bilə r.  Mə sə lə n,  tə biə t  də yiş ilmə zdir.  Amma  bizim 
tə biə t haqqında biliklə rimiz inkiş afdadır. Bu vaxtadə k hansı tə biə t 
qanunu  də yiş ib?  Amma  tə biə t  elmlə ri  daim  inkiş af  edir.  Bə li, 
tövhid,  yə `ni  Allahın  birliyi  sabitdir.  Amma  bizim  bu  sahə də ki 
biliklə rimiz artmaqdadır. Bu günkü filosof tövhidi, Qur`anı on ə sr qabaqkı 
filosofdan daha yaxş ı anlamalıdır. Demə k, dinin ilk ünsürü sabitdir.  
-İ kincisi,  ə xlaqi  də yə rlə rdir.  İ slamın  tə qdim  etdiyi  ə xlaq 
normaları  sabitdir.  Qə hrə manlıq,  kə ramə t,  ş ücaə t,  insani 
də yə rlə r  uğ runda  mübarizə ,  cihad    kimi  də yə rlə r  köhnə lə  
bilə rmi?! İ nsan kamillə ş dikcə  bu də yə rlə r də  kamillə ş ir.  
Qur`ani-Kə rimin  “Maun”  surə sində   buyurulur:  “Dini  yalan  hesab 
edə ni gördünmü?.. O elə  adamdır ki, yetimi itə lə yib qovar və   yoxsulu 
yedirtmə yə  rə ğ bə tlə ndirmə z.” 
Özünüz  düş ünün,  bu  ayə lə r  hal-hazırda  aktualdır,  yoxsa  yox?! 
Dünyanın  hə r  üç  nə fə rində n  ikisi  aclıq,  yoxsulluq  girdabındadır. 
Əslində   aclıq  kasıblıqdan  tam  fə rqlidir.  Mə sə lə n,  kə nd  ə hli 
yoxsul ola bilə r, amma aclıq çə kmə z. Kə nddə  ə n kiçik tə sə rrüfatı 
olan  ac  qalmır.  İ ndi  isə   kosmos  ə sridir!  Amma  hə qiqi  aclıq 
çə kə nlə r  dünyanın  ə n  varlı  ş ə hə rlə rinin  küçə lə rini 
dolaş maqdadır.  Kə ndlə r,  nə   qə də r  ki,  modernlə ş mə miş di 

---

 
151 
aclıq  da  bilmə zdi.  Modern  kə ndli  yumurtanı  yemir,  satır.  Diş   pastası, 
odekolon  alır.  İ nə yin  südünü,  taxılını  satır  -  televizor  alır.  Demə k, 
yemə li olduğ unu satır! 
Bə li, insani də yə rlə r sabitdir.  
-Keçə k  dinin  ə mə li  hökmlə rinə .  Hə r  bir  hökm  insanın 
tə rbiyə sində ,  tə kamülündə ,  Allaha  yaxınlaş masında  xüsusi  rola 
malikdir və  də yiş mə zdir.  
Sual:  Allahla  rabitə   yalnız  dini  hökmlə rdə   göstə rildiyi  kimi 
mümkündür, yoxsa hə r ş ə xs öz istə diyi kimi rabitə  yarada bilə r? 
Cavab:  burada  iki  nöqtə ni  qeyd  etmə k  lazım  gə lir.  Hə r  bir  insan 
istə diyi vaxt Allaha müraciə t edib Onunla raz-niyaz edə  bilə r. Yə `ni 
Allahla rabitə  azaddır.  
Amma  insanın  özünütərbiyəsi,  kamilləşməsi 
üçün  sistemli  yanaşma  daha  faydalıdır. 
Təcrübə  göstərir  ki,  nəinki  ibadətlərdə,  hətta 
həyatın  bütün  sahələrində  sistemli,  proqramlı 
çalışmalar, azad çalışmalardan faydalı olur.  
 
BİR MİSAL:  
Dini  və zifə lə rdə n  biri  cihaddır.  Tutaq  ki,  və tə n  torpaqlarına 
tə cavüz olunub və  biz onu müdafiə  etmə liyik. Necə  düş ünürsünüz, 
düş mə nlə  ordu vuruş sun, yoxsa hə rə  ayrıca və  öz istə diyi vaxt?! 
Demə k,  sistemli  fə aliyyə t  daha  effektlidir  və   bu  prinsip  ibadə t 
sahə sinə  də  aiddir! 
 
 
 

---

 
152 
 
 
 
 
Mündə ricat 
 
Ailə ilə söhbət.............................................................................................. 3 
Söhbə tin istiqamə ti ................................................................................................ 4
 
Necə  olmalı? ............................................................................................................ 5
 
İ ste`dad və  hə qiqə tpə rə stlik ....................................................................... 7
 
Biz və  xalq ............................................................................................................. 11
 
Əql və  eş q.......................................................................................................... 11
 
Ş ə hadə t eş qi - göz yaş ı! ............................................................................... 12
 
Əli (ə ) ailə si, ziyalı, yoxsa xalq? ........................................................................ 18
 
Qadının üç forması ................................................................................................... 23
 
Əhl və  naə hl ...................................................................................................... 24
 
Mə zhə b və  adə t-ə n`ə nə  (sünnə t) ......................................................... 25
 
İ slam peyğ ə mbə rinin qaydaları ...................................................................... 27
 
Peyğ ə mbə rin (s) xüsusi rə ftarları ................................................................... 27
 
Üç tanınmış  üsul .................................................................................................... 27
 
İ dealizmə  xidmə tdə  realizm vasitə si ........................................................... 30
 
Fransız siğ ə si (KonSobinaCe) ............................................................................. 31
 
Nə  idealizm, nə  də  realizm! .............................................................................. 36
 
İ nsanlığ ın iki qə libi .......................................................................................... 40
 
İ rtica və  istismar ə l-ə lə  ............................................................................... 43
 
Hazırda qadının mə də ni və  ictimai rolu ............................................................ 46
 
Tə nhalıq ................................................................................................................. 48
 
Ailə  tə ş kili ........................................................................................................ 49
 
İ qtisadiyyatda qadının rolu .................................................................................... 51
 
Bə s ş ə rqdə  necə dir? .................................................................................... 52
 
Tə cavüzlə rdə  qadının rolu ................................................................................ 53
 
Zalım və  mə zlum ................................................................................................ 53
 

---

 
153 
İ stismarın fə ryadı ................................................................................................ 58
 
Nə  edə k? ............................................................................................................. 60
 
Fatimə  (ə ) ............................................................................................................ 61
 
Necə ? ..................................................................................................................... 64
 
“Atasının anası” ........................................................................................................ 68
 
Hicrə t ..................................................................................................................... 75
 
Əsrimiz müsə lman qadından nə  gözlə yir? .................................................... 116
 
Qadın seminarı ........................................................................................... 136 
Birinci çıxış  ......................................................................................................... 136
 
İ kinci çıxış  ........................................................................................................ 137
 
Əsas məsələlərdən biri ailədir ............................................................. 137 
Üçüncü çıxış  ........................................................................................................ 139
 
Hicab .......................................................................................................... 141 
Bir misal: ................................................................................................................ 151
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
154