Fazil Osmanov
Yüklə 376,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əli Rəcəbli tarix elmlər namizədi Qafar Cəbiyev Redaktoru: Azərbaycan Tarixi Muzeyinin elmi iĢçisi Fariz Xəlilli
| 1 Fazil Osmanov Ağsu ərazisində arxeoloji tədqiqatlar e-mail ünvanı: f.osmanova@box.az 2 “Adiloğlu” Bakı-2006 Az O 73 Müəllif, elmə qayğısına və uzun müddətli tədqiqatların nəticəsi kimi ərsəyə gələn bu kitabın nəĢr olunmasına göstərdiyi maliyyə köməkliyinə görə, Millət vəkili, ziyalı və xeyirxah insan Ərəstun Cavadova öz minnətdarlığını bildirir. Rəyçilər: tarix elmlər doktoru Əli Rəcəbli tarix elmlər namizədi Qafar Cəbiyev Redaktoru: Azərbaycan Tarixi Muzeyinin elmi iĢçisi Fariz Xəlilli O 73 Fazil Osmanov. Ağsu ərazisində arxeoloji tədqiqatlar Bakı, “Adiloğlu” nəĢriyyatı – 2006, 164 səh. O 4319109072 qrifli nəĢr 121-2006 ©Fazil Osmanov 3 *** Fazil Lətif oğlu Osmanov 1936-cı il mayın 10-da Ağsu rayonunun Sanqalan kəndində anadan olmuĢdur. 1949-1953-cü illərdə Mirzə Ələkbər Sabir adına ġamaxı Pedoqoji Texnikumunda orta ixtisas təhsili almıĢ, 1954-1959-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində oxumuĢdur. 1968-ci ilin may ayında “Qafqaz Albaniyasının maddi mədəniyyəti (e.ə. IV – b.e.ə III əsrləri)” övzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi adına layiq görülmüĢdür. 1959-cu ildən Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası Tarix Ġnstitutunda baĢ laborant, kiçik elmi iĢçi, baĢ elmi iĢçi, 1996-cı ildən isə Arxeologiya və Etnoqrafiya Ġnstitutunda aparıcı elmi iĢçi vəzifəsində çalıĢır. Fazil Osmanov 1959-1960-cı illərdən baĢlayaraq bir sıra arxeoloji və etnoqrafiq ekspedisiyalarda – Qəbələ, Xaçbulaq, ġamaxı, Naxçıvan, Qazax, Bakı, Kəlbəcər, Cəbrayıl və s. iĢtirak etmiĢ, Ağsu-Ġsmayıllı, Ağcabədi arxeoloji ekspedisiyalarına rəhbərlik etmiĢdir. Fazil Osmanov ilk dəfə olaraq Ağsu rayonunda Nüydi, Qaraçıbulaq, Uzunboylar, Qırlartəpə antik dövr yaĢayıĢ məskəni və nekropollarını, Ġsmayıllı rayonunda Talıstan, Kürdüvan, Mollaisaqlı, Hacıhətəmli, Qalagah, ġəkili, Ağcabədi rayonunda Qaraköbər, Qalatəpə, Bərdə rayonunda ġortəpə Ģəhərgah və nekropollarını üzə çıxarmıĢ, tədqiq etmiĢdir. Fazil Osmanov çox dəyərli bir alimin, müəllimin – Saleh Qazıyevin məktəbində yetiĢmiĢdir. Qəbələdə aparılan arxeoloji qazıntılarda fəal və könüldən iĢtirakı, müəlliminin məsləhətləri ona sonrakı qazıntılarında həmiĢə dayaq durmuĢdur. Elə ilk elmi məqaləsi də Qəbələ qazıntılarının nəticələrindən bəhs edən, 1962-ci ildə Azərbaycanda Elmlər Akademiyasının Məruzələrində nəĢr olunmuĢ “Qəbələdə bağçılığın inkiĢafına dair” adlanır. Məqalə uğurla olmuĢ, Fazil Osmanovun sonrakı illərdə çoxsaylı məqalələrinin yazılmasına stimul vermiĢdir. Elə həmin il nəĢr etdirdiyi ikinci elmi məqaləsində isə Azərbaycan tarix elminə hələ bəlli olmayan, arxeoloq beli, hətta ayağı dəyməyən Ağsu ərazisinin maddi-mədəniyyət abidələri haqqında ilkin məlumat vermiĢ və bu ərazinin təhqiq olunmasının zəruriliyini göstərmiĢdir. Keçən əsrin ortalarına qədər Azərbaycan tarixĢünaslığında zəif öyrənilmiĢ sahələrdən biri antik dövr olmuĢdur. Mingəçevir abidəsinin öyrənilməsi ilə bu sahədə yeni mərhələ baĢlasa da, bu dövrün Azərbaycanın digər bölgələrində, o cümlədən ġirvan tarixi bölgəsində necə xatakterizə olunması bir vəzifə kimi Azərbaycan tarix elminin qarĢısında durmuĢdur. Bu kitabın Müəllimlərim, görkəmli arxeoloq Saleh Qazıyev və akademik Ġqrar Əliyeva ithaf edirəm. 4 ġirvan tarixi bölgəsi Azərbaycan tarixinin bütün mərhələlərinin Ģahidi olduğundan burada uzunmüddətli tədqiqatların aparılması, maddi-mədəniyyət abidələrinin aĢkara çıxarılması həm antik dövrün, həm də antik dövrdən əvvəlki və sonrakı dövrlərin tədqiq edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb etmiĢdir. ġamaxıda aparılan arxeoloji qazıntıları nəzərə almasaq, ġirvan tarixi bölgəsində bu əhəmiyyətli iĢin geniĢ elmi səviyyədə görülməsi Fazil Osmanovun adı ilə bağlıdır. Fazil Osmanov elmi fəaliyyətinin ilk illərində Qəbələdə topladığı arxeoloji qazıntı aparmaq təcrübəsini Ağsu və Ġsmayıllı rayonları ərazisində tətbiq etməyə baĢlamıĢ, uzun axtarıĢlar və gərgin əməyi sayəsind\ bu bölgəyə arxeoloji ekspedisiyalar təĢkil edilməsinə nail omuĢdur. 1963-cü ildə nəĢr etdirdiyi məqaləsində Ġsmayıllı rayonu ərazisindəki Mollaisaqlı antik dövr abidəsi, CavanĢir qalası kimi möhtəĢəm abidələr haqqında dəyərli məlumat verməklə geniĢ tədqiqatlara yol açılmasına çalıĢmıĢlar. Antik dövrdə tarixi ġirvan bölgəsində yaĢayan albanların dini ideologiyası məsləsi Fazil Osmanovun əsərlərində öz həllini birmənalı Ģəkildə tapmıĢ, onların bütə tapan bütpərəstlər olduğu dönə-dönə vurğulanmıĢdır. O, bu tezisi Mollaisaqlı, Qaraçıbulaq, Qırlartəpə və digər abidələrdən tapdığı gil bütlər əsasında, dəlillərlə sübuta yetirmiĢdir. Fazil Osmanovun tədqiqatlarında daha çox diqqət yetirdiyi problemlərin biri müxtəlif tipli alban qəbir abidələrinin tədqiqi məsələsidir. Onun sadə torpaq, küp və təknə qəbirləri haqqında yazdığı elmi əsərlər hər zaman arxeoloqların, tarixçilərin müraciət etdiyi dəyərli tədqiqatlardır. Qəbirlərin mənĢəyi haqqında söylədiyi elmi dəlillərlə əsaslandırılmıĢ mülahizələr, gəldiyi nəticələr nəinki Azərbaycan, həmçinin xarici ölkə mütəxəssislərinin də diqqətini cəlb etmiĢdir. Bu məsələyə dair görkəmli Azərbaycan tarixçisi Ġqrar Əliyevlə birlikdə dəfələrlə elmi məqalələrlə çıxıĢ etmiĢdir. Fazil Osmanov ġirvan tarixi bölgəsinin antik dövrü tarixinin öyrənilməsi sahəsində məktəb yaratmıĢ, uzun müddətli tədqiqatları nəticəsində azərbaycan antik dövr tarixinə maraqlı yeniliklər gətirmiĢdir. Azərbaycanda ilk və tək nümunə olan antik dövr dəbilqəsi məhz Fazil Osmanovun Nüydi qazıntılarında 2 saylı torpaq qəbirdən aĢkar olunmuĢdur. Onun həmin dəbilqə haqqında yazdığı məqalə isə öz elmi tutarlılığı ilə ədəbiyyatımızda seçilir. Nüydidə 11 saylı torpaq qəbirdən aĢkar edilmiĢ gümüĢ pul dəfinəsi isə Qafqaz Albaniyasında sikkə kəsilməsinin və albanların pulu “tanıdığının” ən bariz göstəricisidir. Məhz Fazil Osmanov ilk dəfə olaraq qəbirdən albanların ellin pullarını təqlid yolu kəsdirdikləri sikkələri dəfinə halında əldə etmiĢdir. Nüydi abidəsinin ardınca Fazilkl Osmanovu Ağsu rayonundakı möhtəĢəm Uzunboylar və Qırlartəpə abidələrinin tədqiqinə baĢlamıĢdır. E.ə. V-IV əsrlərə adi zəngin qəbirlərin aĢkar olunduğu Uzunboylar abidəsi antik dövrə keçid mərhələsini xarakterizə etmək üçün ən yaxĢı materiallar vermiĢdir. Qırlartəpə yaĢayıĢ yerindən isə eneolitdən baĢlayaraq orta əsrlərə qədər geniĢ dövrə aid maddi-mədəniyyət Yüklə 376,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|