F.Ə. Sadıxova
Yüklə 240,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
149 sirkulyasiyası qeydə alınmışdır. Bu sirkulyasiya 1982-ci ilin dekabrında da 1:80 titrində (OHT =4,9) davam edirdi. Elə həmin dövrdə Gil adasından olan qağayılar arasında sirkulyasiya edən virusların analoji spektrini qeyd etmək lazımdır. Bu isə uçuş yolları Qızılağac qoruğu üzərindən keçən, Gil adasında yuvalayan qağayıların qarşılıqlı əlaqəsini göstərir. Bu zonada 1983-cü ilin iyununda davam edən tədqiqatlar nəticəsində vəhşi quşların zərdabında yüksək titrli antitellərin (1:20-ə qədər) olduğu üzə çıxmışdır. Beləliklə, 26 zərdabı insan və heyvan qripi viruslarının 19 antigeni üzrə tədqiq edərkən aşağıdakı antigenlərə qarşı antitellər üzə çıxmışdır: A/крачка/Ю.Африка/61/H5N3/ antigeninə qarşı – ağ vağlarda 2 halda titr 1:4, 1:8 olmaqla, ördəklərdə titr 1:16, А/индюк/Массачусетс/65/H6N2 antigeninə qarşı- ağ vağda titr 1:4 olmaqla, ördəklərdə 7 halda titr 1:4 –dən 1:16 –ya qədər olmaqla A/лошадь/Майами/63/H3N8/ antigeninə qarşı – 4 ördəkdə 1:4-dən 1:16-ya qədər titrlərdə. Tədqiq olunmuş 3 tısbağada yüksək titrli antitellərin olduğunu qeyd etmək lazımdır: 1-ci tısbağada A/крачка/Ю.Африка/61/H5N3/ antigeninə qarşı 1:20 titrində antitellər (OHT=4,3), digər 2 tısbağada – А/индюк/Онтарио/68/H8N4 antigeninə qarşı 1:20 və 1:40 titrlərində (OHT =4,8) antitellər tapılmışdır. İnsan qripi virusu antigenlərinə qarşı antitellər üzə çıxmamışdır, bu ola bilər ki, tədqiqatın dövrü ilə, yəni əhalinin qriplə xəstələnməsinin çox da yüksək olmayan səviyyəsi ilə izah edilsin. Bu zaman quşların kontakt vasitəsilə yoluxması ehtimalı azdır. 150 1983-cü ilin oktyabrında həmin zonada tədqiqatların davam etdirilməsi nəticəsində insan qripi viruslarının heyvan qripi virusları ilə yanaşı sirkulyasiya etməsinin seroloji təsdiqi alınmışdır. Yuxarıda göstərilən quşlardan alınmış 18 zərdab heyvan və insan qripi viruslarının 15 antigeninə qarşı HALR-da seroloji tədqiq edilmişdir. Bu zaman heyvan qripi viruslarına qarşı antitellər 1:80 titrində və insanın A qripi viruslarına qarşı antitellər 1:40 titrində bütün tədqiq edilən quş növlərinin zərdabında tapılmışdır. А/свинья/Айова/15/30 və А/Нью-Джерси/76 qripi viruslarının gümüşü qağayılar, ördəklər arasında geniş sirkulyasiyasını (OHT =4,7) qeyd etmək lazımdır. Yuxarıda qeyd olunan faktik material əvvəllər 1977-1980-cı illərdə vəhşi quşların zərdabında tək quş qripi viruslarına qarşı deyil, eləcə də at, donuz və insan qripi viruslarına qarşı antitellərin olması haqda məlumatları təsdiq edir. Antihemaqqlyütininlərin (H1, H3, H4, H6, H10, H11) geniş spektri qaşqaldaqlarda müvafiq olaraq orta-həndəsi titrlərdə 4,7; 5,1; 6,1; 4,8; 3,3; 5,2; 5,9; üzə çıxmışdır. Həmin dövrdə antihemaqqlütininlərin spektri (H1, H3, H4, H8, H10) gümüşü qağayılarda, demək olar ki, analojidir.SQT (5,6; 5,4; 5,9; 5,4; 5,9;). Ördəklərdə antihemaqqlütininlər H1, H3, H4 tapılmışdır. OHT=5,6; 5,3; 6,3;. Qoruğa yaxın zona (Lənkəran ş.) insanlarının zərdabında heyvan qripi viruslarına qarşı yüksək titrli antitellərin olması və virusların geniş spektri maraq doğurur. 151 Antihemaqqlütininlərin xüsusən zəngin spektri 1983-cü ilin mart və oktyabrında üzə çıxmışdır: H1, H3, H4, H5, H6, H7, H8, H9, H10, H11. Yuxarıda qeyd olunan fakt həmin zonanın, xüsusən Lənkəranın insan populyasiyasının ov mövsümündə (kişilər) və quşların təmizlənməsi anında (qadınlar və uşaqlar) quş populyasiyası ilə kontaktın olması ilə izah olunur. Bundan başqa, əhalnin ev quşları –ördəklər, qazlar Kiçik və Böyük körfəzin sahilində bilavasitə vəhşi ördəklərlə, baklanlarla, qaşqaldaqlarla kontaktda olurlar. Yuxarıda qeyd olunan populyasiyadakı qarşılıqlı əlaqə və virusların növ spesifik səddi aşması insanlarda heyvan qripi viruslarına qarşı antitellərin olmasını güman ki, təmin edir. Beləliklə, alınan faktiki material insan və heyvan qripi virusları arasında qarşılıqlı əlaqənin olması, heyvanların insanlardan yoluxması imkanı və quşların qrip virusları ilə yoluxması halları haqda məlumatları daha da zənginləşdirdi. Qrip virusunun antigen variasiyaları spesifikasına ekoloji nəzarətin məntiqi nəticəsi, virusun təbii rekombinant ştammının Bakı ş. ətrafında kəskin respirator xəstəlikli 6 yaşlı uşağın qanından 1982-ci ildə alınması oldu. Bu, virusların təbii şəraitdə rekombinasiyasının mümkünlüyünün təsdiqi idi (eksperimentdə in vitro şəraitində müəyyən olunmuşdur). Təbii rekombinantın alınması A qripi viruslarının yeni ştammlarının yaranması haqda hipotezlərdən birinin təsdiqinə müəyyən təkan verdi; qeyd etmək lazımdır ki, insandan A/H1N3/ qripi virusunun qeyd olunan rekombinantının dünyada ilk müəyyən epidemik potensiala malik yeni ştammların əmələ gəlməsinə imkan verən iqlim və epidemik şəraitdə baş verdi: 152 Həmin uşaq ölkənin cənubunda Xəzər dənizi sahilində Abşeron yarımadasında yerləşən qəsəbədə yaşayırdı. Uşağın çoxuşaqlı ailəsinin yardımçı təsərrüfatında çoxlu quşlar (toyuqlar), qoyunlar və itlər olduğu qeydə alınmışdır. Bundan başqa, qeyd etmək lazımdır ki, təbii rekombinant ştammın insandan alınması ştammın insan orqanizmində nəinki adaptasiyasına, eləcə də formalaşmasına imkan verir. Vəhşi quş və heyvanların 27 növünün 581 fərdinin tədqiqi nəticəsində vəhşi quşların zərdabında quş qripi virusları ilə yanaşı at, donuz, insan qripi viruslarınnın antigenlərinə qarşı antitellərin olması faktı üzə çıxmışdır. Vəhşi quşlarda antihemaqqlütininlərin geniş spektrinin olması (H1-H11) qeydə alınmışdır, bu isə həmin Qızılağac qoruğundakı virusoloji tapıntıları təsdiq edir. A qripi virusunun epidemik cəhətdən ştammlarının vəhşi quşlar arasında intensiv sirkulyasiyası onların insan populyasiyasında epidemik yüksəlməsi dövründə üzə çıxarılmışdır. Bu A/Бразилия/11/78/H1N1/ virusunun yaxın qohumu olan H1N1 epidemik ştammının analoqu olan A/серебристая чайка/Баку/843/78/H1N1 qripi virusunun ayrılması ilə təsdiq olunurdu. 1977-1979-cu illərdə vəhşi quşlarda antitellərin spektrinin və üzə çıxma tezliyinin müqayisəsi ilin payız-yaz dövründə müsbət nəticələrin yüksək tezliyini müəyyən etdi. A qripi viruslarının təbii biosenozlarda müxtəlif illərdə sirkulyasiyasının intensivliyinin qeyri-bərabəliyi, çox güman ki, infeksiyanın populyasiyadakı həssas qatların sayından asılı olaraq impuls şəklində yayılması ilə izah olunandır. Yüklə 240,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|