F.Ə. Sadıxova

 
153
Vəhşi quşların zərdabında keçmiş insan populyasiyası üçün qeyri-aktual olan 
qrip viruslarına qarşı antitellərin olması üzə çıxmışdır. Bunu onların təbii qatlarda  
qorunub  saxlanması  və  sonradan  insan  populyasiyasına  gətirilməsi  kimi 
qiymətləndirmək lazımdır. 
Qoruğa  yaxın  zonanıın  (Lənkəran  ş.)  insanlarının  zərdabında  heyvan  qripi 
viruslarına  qarşı  antitellərin  (H1-H11)  yüksək  titri  OHT-6,3-ə  qədər)  üzə 
çıxarılmışdır. 
Yuxarıda  qeyd  olunan  fakt  həmin  zonanın  insan  populyasiyası  ilə  quş 
populyasiyası arasında kontaktın olması ilə izah olunur. Populyasiyaların qarşılıqlı 
əlaqəsi,  növ  spesifik  baryerin  dəf  edilməsinin  mümkünlüyünü,  insanlarda  heyvan 
qripi viruslarına qarşı antitellərin olmamasını, görünür təmin edir. 
Bakı  ş.  sahilətrafı  zonada  xəstə  uşaqdan  A/H0Nav2/-H1N3/  qripi  virusnun 
təbii  rekombinant  ştammının  alınması  Azərbaycan  Respublikası  ərazisində  qrip 
viruslarının  antigen  variasiyalarının  spesifikliyinin  ekoloji  müşahidəsinin  məntiqi 
nəticəsidir. 
 
4.2.2. Heyvan və insanların A qripi viruslarının vəhşi quşlardan və ətraf 
mühit obyektlərindən izolyasiyası. 
3  növ  quşdan  Hav2Neq2/H10N8/  antigen  formuluna  malik  A  qripi 
viruslarının  ayrılması  A  qripi  viruslarının  növ  spesifikliyinin  geniş  diapazonunun 
inandırıcı təsdiqi idi:(Cədvəl 13,14). 
1. А/кваква/Баку/766/79/H10N8 
2.  А/болотный лунь/Баку/773/79/H10N6 

---

 
154
3. А/лысуха/Баку/799/79/H10N8/. 
Qızılağac qoruğu Kalinov limanının torpağından A qripi virusları ştammının 
alınmasını qeyd etmək lazımdır: A/почва/Баку/1239/80/H10N8/ ştammına A qripi 
virusunun  biosferdə  sirkulyasiyası  tam  zəncirində  ayrı  halqa  kimi  baxmaq  olar 
(cədvəl 15,16). 
Seroloji  nəticələr  Gil  adasından  olan  qağayılar  İnsan  populyasiyası  üçün 
1977-1980-cı  illərdə  epidemik  cəhətdən  aktual  olan  A/CCCP/090/77  ştammı 
A/серебристая  чайка/Азербайджан/843/78/H1N1  A qripi  virusunun  alınması ilə 
təsdiq olundu (cədvəl 17,18,). 
İdentifikasiyanın nəticələrinə görə ştamm H1N1 antigen formuluna malikdir 
və A/CCCP/090/77 epidemik ştammın analoqudur. 
A/Бразилия/11/78 ştammına qarşı monoklonal antitellərdən istifadə etməklə 
izolə  edilmiş  ştammın  antigen  strukturunun  öyrənilməsi  onun  antigen  cəhətdən 
A/CCCP/090/77  və    A/Бразилия/11/78  epidemik  qrip  virusları  ilə  qohumluğunu 
təsdiq etdi (cədvəl 19). 
Yuxarıda  qeyd  edilən  ştammların  identifikasiyası  D.İ.İvanovski  adına 
virusologiya  institutunun  virusların  ekologiyası  şöbəsində  b.e.n.  İ.A.Myasnikova 
və b.e.n. S.S.Yamnikova ilə birgə aparılmışdır. 
İzolə  edilmiş  ştammların  identifikasiyası  üçün  qrip  virusnun  etalon 
ştammlarına  qarşı  özündə  hemaqqlütinin  və  neyraminidazanın  bütün  növlərini 
saxlayan refleks-zərdabların tam dəstəsindən istifadə edilmişdir. 
 А/кваква/Баку/766/79, 
А/Болотный 
лунь/Баку/773/79, 
А/лысуха/Баку/779/79 qripi virusları ilə HALR.                                                                  

---

 
155
                                                                                                                Cədvəl 13 
 
№ 
         
        Zərdab 
                    
                       Antigenlər 
 Kontrol 
zərdablar 
766 
773 
779 
- 
1 
H0 
0 
0 
0 
- 
2 
H1 
0 
0 
0 
- 
3 
H2 
0 
0 
0 
- 
4 
H3 
0 
0 
0 
- 
5 
Heq1 
0 
0 
0 
- 
6 
Heq2 
0 
0 
0 
- 
7 
Hsw1 
0 
0 
0 
- 
8 
X53aНД 
0 
0 
0 
- 
9 
Hav1FPV 
0 
0 
0 
- 
10 
Hav1 Rostok 
0 
0 
0 
- 
11 
Hav2 
 
 
 
- 
12 
Hav3 
0 
0 
0 
- 
13 
Hav4 
0 
0 
0 
- 
14 
Hav5 
0 
0 
0 
- 
15 
Hav6 
0 
0 
0 
- 
16 
Hav7 
0 
0 
0 
- 
17 
Hav8 
0 
0 
0 
- 
18 
Hav9 
0 
0 
0 
- 

---

 
156
 
 
 
А/кваква/Баку/766/79,  А/Болотный  лунь/Баку/773/79,  А/лысуха/Баку/779/79 
qripi virusları ilə РПНА.                                                                          Cədvəl 14 
 
№ 
         
             Zərdab 
                    
                               Antigenlər 
766 
773 
779 
1 
N1N
T
 
0 
0 
0 
2 
N1Be1 
0 
0 
0 
3 
N2Jap 
0 
0 
0 
4 
N2PC 
0 
0 
0 
5 
Neq1 
0 
0 
0 
6 
Neq2 
1/200 
1/200 
1/400 
7 
Nav1 
0 
0 
0 
8 
Nav2 
0 
0 
0 
9 
Nav3 
0 
0 
0 
10 
Nav4 
0 
00 
0 
11 
Nav5 
0 
0 
0 
12 
Nav6 
0 
0 
0 
 

---

 
157
Torpaqdan ayrılmış hemaqqlütinasiya edən 1239 saylı agentin tipikləşdirilməsinin 
nəticələri (HALR). Protokol N48  27.06.80-ci il.                                     Cədvəl 15 
 
 
              Antitellər 
   Homoloji titrlər     1239-cu antigen 
H1 
A/NJ/8/76 
1280 
0 
A/PR/8/34 
2560 
0 
A/CCCP/90/77 
1280 
0 
H2 
A/Сингапур/1/67 
640 
0 
H3 
A/Гонконг/68 
640 
0 
H7 
A/лошадь/Прага/57 
640 
0 
H3 
A/лошадь/Майами/63 
640 
0 
H7 
A/FPV/Rpst/34 
320 
0 
H10  А/Цыпленок/Германия/1 
640 
640 
H11  А/утка/Англия/56 
640 
0 
H4 
А/утка/Чехословакия/56 
320 
0 
H5 
А/Крачка/Африка/56 
1280 
0 
H6 
А/индюк/Массачусетс/56 
640 
0 
H3 
А/утка/Украина/63 
1280 
0 
H8 
А/индюк/Онтарио/68/ 
320 
0 
H9 
А/индюк/Висконсин/66 
640 
0 
 
 

---