F.Ə. Sadıxova
Yüklə 240,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
183 Yuxarıda qeyd olunan tapıntıların və onların əsaslandırılmasını görünür, yoluxmuş quş və heyvanların geniş spektri şərtləndirir. Bu spektr ördək, qaşqaldaq, qağayı, ağ , sarı, kürən, ərəb və kiçik ağ vağlar, kiçik baklanlar, qarğa, sığırçın, tısbağa, qurbağa, tülkülərdən ibarətdir, virusoloji və seroloji metodlar tətbiq olunmaqla ekoloji tədqiqatlarla müəyyən edilmişdir. Tədqiqatlar nəticəsində A qripi viruslarının sirkulyasiyası və vəhşi quşların zərdabında quş, insan, at, donuz viruslarına qarşı antitellərin olması haqda məlumatlar alınmışdır. Epidemioloji tədqiqatların nəticələri qrip viruslarının həm ölkənin şimalında yuva salan köçəri quşların, həm də oturaq quşların arasında sirkulyasiyasını müəyyən etdi. Bu zaman heyvan və insan mənşəli qrip virusları antigenləri üzə çıxmışdır. Belə ki, Qızılağac qoruğu rayonunda (Azərbaycan Respublikasının subtropik zonası) ilk dəfə heyvanların A qripi virusları (antigen formulu /H10N8/) 3 su quşlarından (ördək, qaşqaldaq, bataqlıq ördəyi) alınmış və ilk dəfə Gil adasında gümüşü qağayılar arasında insan populyasiyası üçün epidemik cəhətdən aktual olan A/Бразилия/11/78/H1N1-ə qohum olan A/H1N1/ A/серебристая чайка/Баку/843/79 virusunun sirkulyasiyası müəyyənləşdirilmişdir. Bu isə quşların – virus daşıyıcılarının spektrini zənginləşdirdi və qrip viruslarının biosferdə antigen variantlarının müxtəlifliyini təsdiq etdi. 1980-cı ildə Gil adasında H1N1 qripi virusunun alınması və bu regionun vəhşi quşlarının zərdabında A/CCCP/090/77 epidemik qrip virusuna qarşı antitellərin tapılması vəhşi quşların insan qripi viruslarının epidemiyalararası 184 dövrdə qorunmasında rolunu bir daha sübut edir və törədicinin yeni “sahibdə” virusun genomunda mutasiya və rekombinasiya yolu ilə antigen dəyişikliyini güman etməyə imkan verir (V.М. Jdanov, S.S. Yamnikova və b. (1981); Tyrell David A.J.(1984), Davis İ.R.(1986)). Hazırda antigen determinantının bütöv dəstinə malik insan viruslarının heyvanlara keçməsi mümükünlüyü istisna edilmir. (Y.İ.İsayeva, Z.İ.Rovnova, 1983; Yamnikova S.S. və həmmüəlliflər 1984). 1980-cı ildə İftimoviy i R. tərəfindən vəhşi quşlardan A/CCCP/090/77 - ə yaxın olan A/H1N1/ qripi virusunun alınması təsvir edilmişdir. Bütün bu məlumatlar vəhşi quş balalarına qrip viruslarının təbii biosenozlarda sirkulyasiyasının ümumi sistemində bir manqa kimi baxmağa imkan verir. Quşların yetkin fərdlərinin yoluxmasının yüksək dərəcəsi bala quşların yumurtadan çıxması dövründə əhəmiyyətli dərəcədə yoluxması ilə uzlaşırdı. Gil adasından olan gümüşü qağayı balaları uçuş yolları Qızılağac qoruğunun üstündən keçən qağayılarda üzə çıxan identik antitellərə malik idilər: Qızılağac qoruğunun ərazsində ərəb, sarı, kürən vağlar, ördəklər, kiçik baklan balalarının qan zərdabında heyvan və insan mənşəli 15-18 qrip virusu antigenlərinə qarşı antitellər var idi. Bu antitellər yetkin quş fərdlərinin qan zərdabında tapılan antitellər ilə identik idi. Quşlar arasında virus populyasiyasının həmcins olmaması və qarışıq infeksiyaya və rekombinasiyalara gətirib çıxaran qripp viruslarının eyni zamanda sirkuklyasiyası faktını bir sıra müəlliflər qeyd edirlər (O.П. Жирнов, В.М.Зайдес 185 и др., 1974; В.И.Вотяков, Д.К. Львов и др., 1981; В.М. Жданов, Г.К. Воркунова, 1986). Qripp virusu ştammlarının birgə sirkulyasiyası haqda danışanda qarışıq infeksiyanın mümkün olan fəsadları haqda bir sıra mühakimələri qeyd etmək lazımdır. Məsələn: Top Franklin H., Russel Ph. (1977), A/Нью-Джерси/8/76 qripi virusu infeksiyanın Fort-Diks məşq düşərgəsindən kənara yayılmasını aydınlaşdırarkən A/Нью-Джерси/8/76/H1N1/ və A/Виктория/3/75 H3N2 birgə sirkulyasiyası faktını qeyd edirlər. Onu da qeyd edirlər ki, A/Виктория/3/75-ə nisbətən A/ Нью-Джерси/8/76 ştammı daha kiçik kontagiozluğa malikdir. Patriarca Peter A. et.al. (1984) məlumatlarına görə müasir donuz qripinin ikinci dəfə yayılması riski insan populyasiyası üçün minimaldır. Müəlliflər hesab edirlər ki, bunun üçün xüsusi şərait və ya donuz virusunun güclü dəyişməsi gərəkdir. Scholtissek C. et. al. (1985) tərəfindən müəyyən edilmişdir ki, NP- sahib hüceyrəsinin spesifikliyinin təyinində qripp virusunun mümkün əsas faktorudur. NP-nin klivicə rezistentliyi stabil virus xarakteristikasıdır. Bu, qripp viruslarının mənşəyini aydınlaşdırmaqda istifadə oluna bilər (Zhirnov O., Bukrinskaya A.(1984). Masurel N., Heijtink R.A. (1983) 1908-1918-ci illərdə H1N1 ilə H3N2 –nin 100 birgə sirkulyasiyasını qeyd edirlər. Neron R., Yoshioka V.et.al. (1984) tədqiqatlarında ördəklərdən A/duck Macchen/19/79 və insanlardan alınmış və 1957-ci ildə üstünlük təşkil edən - A/H2N2/ qripp viruslarının genomunu analiz edərkən məlum olmuşdur ki, 186 ördəklərdən alınmış H2N2 viruslarının oliqopeptid xəritələri 1957-1967-ci illərdə insandan alınmış H2N2 insan virusunun xəritələrindən tamamilə fərqlənir. Bu tədqiqatların nəticələrini analoji antigen formuluna malik 2 ştammın bir-birindən asılı olmayaraq əmələ gəlməsi və ya təbiətdə sirkulyasiya prosesində baş verən dəyişikliklər kimi qiymətləndirmək lazımdır. Qızılağac qoruğu ərazisində qaşqaldaqlarda, ördəklərdə, tısbağalarda, qarğalarda və Gil adasında qoruğun üstündən uçan və su məkanı ilə kontaktda olan gümüşü qağayılarda А/лошадь/Майами/1/63 qrip virusu antigeninə qarşı antitellər tapılmışdır. Bu, həmin quş və heyvanlara infeksiyanın ötürülməsi zəncirində bir manqa kimi baxmağa imkan verir. А/буревестник/Австралия/1/72 qripi virusu antigeninə qarşı antitellər su kompleksi quşlarında: ördəklərdə, qaşqaldaqlarda, sarı vağlarda və paralel olaraq həmin zonada qurbağalarda müəyyən edilmişdir. Qrip viruslarının növspesifikliyinə gəldikdə quş və heyvan populyasiyasının yoluxmuş nümayəndələrinin geniş spektrini qeyd etmək lazımdır. Belə ki, 9 müayinə edilən quş növündən 6-nın zərdabında A/tern/S.Africa/61 antigeninə qarşı; A/Turkey/Ontario/68-ə qarşı 5 növ quşda; A/Turkey/Wiskonsini/66-a qarşı 6 növ quşda; A/chicken/Germany/”N”/49-a qarşı 6 növ quşda; A/duck/Ukraine/63-ə qarşı 5 növ quşda; A/Shear water/Austr/1/72-ə qarşı 6 növ quşda identik antitellərin tapıldığını qeyd etmək lazımdır. Beləliklə, aparılmış ekoloji tədqiqatların nəticələri Qızılağac qoruğu və Gil adası regionlarının qripp infeksiyasının təbii ocağı kimi əhəmiyyətinin təyin etdi. Ev quşları və heyvanlarının – toyuqlar, inəklər, donuzlar, quzular- zərdablında identik antitellərin olması diqqəti cəlb edir. Bu isə qripp viruslarının Yüklə 240,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|