F.Ə. Sadıxova
Yüklə 240,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
179 yuxarıda göstərilən materialları təsdiq edən bir sıra ədəbiyyat məlumatlarını qeyd etmək lazımdır. Ennis Frasncis A. (1978) qripp infeksiyasının epidemiologiyası haqda anlayışlarda bəzi dəyişikliklərin olduğunu qeyd edir. Belə ki, o deyir: A/CCCP/77/H1N1/ qripi virusu insanların əsas kütləsi ona qarşı qeyri-immun olduqda sirkulyasiyaya qayıtdı. Bütünlüklə güman edilir ki, son epidemioloji hadisələr populyasiyanın antigen cəhətdən müxtəlif üzvlərinin birgə sirkulyasiyasına şəhadət edir. Beyer W.E.P., Masurel N.(1985) qeyd edirlər ki, bu sual aydın deyil ki, ilbəil kosirkulyasiyanın artması H3N2 yarımtipinin sıxışdırlması ilə əlaqədardır, ya əksinə, persistensiya strategiyası həyata keçirilir. Kosirkulyasiyanın olduğunu Donatelli J. et. al., (1985) А/Бангкок/1/79 və А/Бельгия/2/81-ə bənzər A qripi viruslarının eyni zamanda sirkulyasiyasını təsvir etməklə qeyd edirlər. Kendal A.P., İoseph İ.M. et.al., (1979) A/CCCP/90/77-ə bənzər A/H1N1/ qripi viruslarının alınmasının əvvəlinin 1978-ci ilin yanvarının üçüncü həftəsindən başladığını A/Texac/1/77/H3N2 virusnun sirkulyasiyası ilə paralel olaraq A/Бразилия/1/78, А/Аризонпа/4/78 referens ştammlarının sirkulyasiyasını qeyd edirlər. Hannoun C.(1981) qeyd edir ki, ikiqat infeksiyanın və ya virusun vəhşi heyvanlar və insanlar arasında variasiyasının gözlənilməz tezliyi genetik dəyişikliklər və qlobal dəyişkənlikdə “iştirak etmə” imkanını yüksəldir. İnsan populyasiyası üçün adi olan A qripi viruslarının sirkulyasiyası ilə yanaşı, Azərbaycan Respublikası zonasında epidemik prosesin xüsusiyyəti ondan ibarət idi ki, quşlarda və ya başqa heyvanlarda olan orijinal viruslar insan 180 populyasiyasına daxil olub, növspesifik baryeri (səddi) tək bir dəfə aşırdı: məsələn, A/цыпленок/Германия/”N”/49/H10N7/-/Hav2Neq1/ virusu ilə identik olan А/Баку/900/79/H10N7/ qripi virusunun Xəzər dənizi sahilində Sabunçu qəsəbəsində 3 yaşlı uşaqdan alınması və elmdə ilk dəfə A/Баку/799/82/H1N3/ qripi virusunun təbii rekombinant ştammının Xəzər sahilində Hövsan qəsəbəsində 6 yaşlı uşaqdan alınması. Bunlar yuxarıda qeyd olunanlarla birgə səslənir. Ədəbiyyatda Hav2 (Cambell and oth, 1970), eləcə də Hav1 hemaqqlyutininli (De Lay et.al., 1967) quş qripi virusunun insandan izolyasiyası haqda tək-tək məlumatlar var. Bu isə onu göstərir ki, Hav1-Hav2 hemaqqlyutininə malik qrip virusları da xəstə insanlarda rast gələ bilər. A /H1N3/ qrip virusunun rekombinant ştammlarından danışdıqda qeyd etmək lazımdır ki, H1-in detal analizi nəticəsində məlum oldu ki,o, cari dövrün epidemik ştammının dreyf-variantından fərqlidir və A/PR/8/34 (H0) virusunun yaxın qohumudur. A/PR/8/34 çoxdan sirkulyasiyadan sıxışdırılmışdır, onda güman etmək olar ki, bu rekombinant insan populyasiyasından kənar formalaşmışdır: məsələn, heyvanlardan və quşlardan insana formalaşmış halda gətirilmişdir. Həmin rekombinantın əmələ gəlmə mexanizmi və yeri aydın deyil. Ancaq, o fakt vacibdir ki, bizim zonada insanlarda qrip viruslarının epidemik ştammlarından başqa epidemiyaya realizə olunmayan quşlara xas olan orijinal virusların sporadik halları və ya özündə H3 və H1 saxlayan rekombinantlar qeydə alınmışdır. D.К.Lvov və b. (1982, 1986) insanların vəhşi heyvanlardan yoluxması mümkünlüyü haqda fərziyyə söyləyir və A/H1N1/ qripi virusunun sirkulyasiya 181 misalında genofondun birliyini qeyd edir. Bachmann P.A.(1984) qeyd edir ki, heyvanlar “köhnə” insan ştammlarının rezervuarı ola bilərlər və insan üçün patogen olan yeni ştammların meydana çıxması üçün genetik material verə bilərlər. М.Х.Саятов (1981) A/H1N1/ qripi viruslarının sirkulyasiyası haqda alınan məlumatlar əsasında 1979-cu ildə vəhşi quşlardan A/CCCP/90/77 və A/Бразилия/1/78-ə yaxın olan virusun izolyasiyasını belə interpretasiya edir ki, 1977-1978 –ci illərdə bu viruslar vəhşi quşların populyasiyasına introduksiya etmiş və uzun müddət avtonom sirkulyasiya etmişdir. B.P.Sokolov (1983) H1N1 və H3N2 heyvan virusları heyvan populyasiyasına keçmiş insan viruslarının həqiqi mənbəyi olduğunu qeyd etməklə analoji fikri vurğulayır. Ədəbiyyatda təbii biosenozlarda rekombinantların əmələ gəlməsini təsdiq edən məlumatlar var. R.Y.Podçernyayeva və həmmüəlliflər (1972, 1980) tərəfindən rekombinantların eksperimental yolla alınması zamanı epidemik virusların heyvan populyasiyasına daxil olmasının və digər insan və heyvan viruslarının sonrakı rekombinasiyasının və bu rekombinantlardan bəzilərinin təbii biosenozlarda sirkulyasiyaya adaptasiyasının mümkünlüyü göstərilmişdir. Yuxarıda göstərilən faktı, yəni insanların heyvanların A qripi ilə yoluxmasının insan populyasiyasının seroloji müayinəsi ilə heyvan virusuna qarşı geniş spektrli antitellərin (H1-H11) mövcudluğunun aşkar edilməsinin nəticələri təsdiq edir. 182 Bu zaman qeyd etmək lazımdır ki, bir çox hallarda müsbət nəticələr şəhər əhalisi ilə müqayisədə kənd əhalisi kontingentində müşahidə edilir. (3.3.2-ci fəslə bax). Profeta Maria Luisa, Palladino G.(1986) tərəfindən 294 insanın zərdabının tədqiqi əsasında fərziyyə söylənilir ki, quş virusları HA qarşı antitellər insan orqanizmində az yaşayandırlar və onların miqdarı istifadə edilən metodların (HИ- ГИ-testlər) həssaslığından aşağıdır. Yuxarıda qeyd olunan müşahidələri nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, istər kənd yerləri əhalisinin, istərsə də şəhər əhalisinin öyrənilməsində zərdabların tədqiqi üçün eyni metodlar tətbiq edilmişdir: HALR metodu və zərdabların RDE- də analizi. Və əgər geniş spektrli viruslara qarşı antihemaqqlyutininlər kənd yeri əhalisində əhəmiyyətli titrlərdə (OHT 6,1-ə qədər) şəhər əhalisində isə eyni şəraitdə titrlər 1:16 nisbətində idi. Onda insanların heyvanlardan o cümlədən, quşlardan yoluxmasının mümkünlüyü haqda çıxardığımız nəticələr kifayət qədər arqumentə malikdir. Qripin epidemiologiyasının Azərbaycan Respublikası zonasında yuxarıda qeyd olunan xüsusiyyəti, görünür, Abşeron yarımadasının iqlim-coğrafi şəraitinin özünəməxsusluğu, Lənkəran rayonunun subtropikləri, qoruğun bu zonada olması və orada vəhşi oturaq və köçəri quşların geniş spektri, su və su ətrafı kompleksin quşlarının qışlama, yuvalama yerləri və onların yarımada üzərindən keçən uçuş yolları, zəngin flora və faunaya malik ilıq dənizin olması, daimi külək rejimi və havanın temperaturunun əsasən müsbət olmasına əsaslanır. Yüklə 240,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|