F.Ə. Sadıxova
Yüklə 240,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. A qripi virusunun təbii dəyişkənliyi və onu aydınlaşdıran nəzəriyyələr.
14 Paralel olaraq insanlar arasında H5N1 qrip virusunun sirkulyasiyası fiksə olundu: 18 hal qeydə alınmışdı, onlardan 6-sı ölümlə nəticələndi. 1997-ci ildə belə patogen formada peyda olan virus 2003-cü ilə qədər üzə çıxmadı. 2003-cü ildən indiyə qədər H5N1 virusu ilə törənən quş qripinin bir sıra ölkələrdə: Çin, Koreya, Vyetnam, Yaponiya, İndoneziya, Kamboca və s.-də növbəti sıçrayışaları qeydə alındı. Qeyd olunan sıçrayışların coğrafiyası yeni epidemik qrip virusunun Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində və Okeaniyada yaranması haqda nəzəriyyəni bir daha təsdiq etdi. Çünki burada əhalinin sıxlığı və heyvan populyasiyasının bolluğu köçəri vəhşi quşların uçuş yolları ilə uzlaşır. Sıçrayışlar zamanı Asiyada 3 ay ərzində 120 mln. ev quşu tələf oldu. Bununla yanaşı, vəhşi quşlar arasında A/H5N1/ qrip virusunun patogen xüsusiyyətlərinin üzə çıxması faktı müəyyən edildi. Qeyd olunan virusun miqrasiya edən vəhşi quşlar arasında sirkulyasiyası virusun ətraf mühitdə, xüsusən ev quşları arasında, su quşlarını yoluxdurmaqla suda və suətrafı komplekslərdə yayılması faktoru xüsusi maraq doğurmuşdu və H5N1 ştammlarının sirkulyasiyası ilə əlaqədar virusoloji tədqiqatlar kifayət qədər geniş miqyasda miqrasiya edən vəhşi quşların ölümünü üzə çıxartdı. Bu virusu böyük məsafələrə yayan köçəri vəhşi quşların, o cümlədən su quşlarının epidemik əhəmiyyətini qeyd etmək lazımdır. Onları A qripi virusunun bütün subtipləri üçün təbii rezervuar kimi qiymətləndirmək olar. 15 Beləliklə, bu tapıntılar, yəni H5N1 virusunun nəinki ev quşlarından, həm də vəhşi su və suətrafı komplekslərin quşlarından izolyasiya edilməsi virusların təbiətdə dövranı kimi məlum faktı təsdiq edir. Hadisələrin sonrakı inkişafında bir sıra Avropa ölkələrində: Almaniya, Belçika, Fransa, Böyük Britaniya, eləcə də ABŞ-da H5N1 quş qripi virusunun vəhşi və ev quşları arasında törətdiyi xəstəliklər qeydə alındı və izolyasiya edildi. Ancaq bu ölkələrdə insanların yoluxması halları qeydə alınmamışdır. ÜST-ün məlumatlarına görə, A/H5N1/ virusunun insanlar arasında törətdiyi təsdiq edilmiş xəstəlik halları 2002-ci il üçün 318-dir, onlardan 192-si (60%) ölümlə nəticələnmişdir. Ekologiyanın və insaların xəstəliklərinin dəyişilməsi haqda bir yerdə yığılmış məlumatlar, eləcə də törədicinin özünün dəyişilməsi H5N1 ştammının pandemik virus kimi formalaşmasının mümkünlüyünü güman etməyə əsas verir. 2006-cı ildə Azərbaycan ərazisində də A/H5N1/ quş qripi virusları ilə insanların yoluxmasının 8 klinik halı qeydə alınmışdı. Bunlardan 5-i letal nəticə verdi. Ancaq, infeksiyanın insandan insana keçməsi halı qeydə alınmamışdır. Epidemioloji tədqiqatlar yoluxmuş və ölmüş insanların bu regionda ölü vəhşi qu quşları ilə kontaktını üzə çıxartdı. Bu fakt quş qripinin insan populyasiyasına gətirilməsi və növ spesifikliyi baryerinin tək bir halda aradan götürülməsinin nümunəsidir. 16 Bununla əlaqədar qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan ərazisində, xüsusən H5N1 virusu ilə xəstələnmə halları qeydə alınan Salyan ərazisində vəhşi quşların uçuş yolları vardır. Azərbaycan özünün iqlim-coğrafi parametrlərinə görə unikal regiondur. Belə ki, bu parametrlər Cənub –Şərqi Asiyanın təbii iqlim parametrləri ilə eynidir. Qızılağac qoruğu əhalisinin sıx yaşadığı məntəqələrdə çoxlu sayda heyvandarlıq təsərrüfatları olan Abşeron yarımadası, vəhşi köçəri quşların, o cümlədən su quşlarının qışlaq yerləri olan bir sıra adalar, müxtəlif populyasiyaların qarşılıqlı əlaqəsi, insan və heyvan qripi viruslarının ekoloji əlaqələri üçün optimal şərait yaradır. İnsanların yüksək pandemik potensiyaya malik H5N1 ştammı ilə yoluxmasının təsdiqi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və pandemiyanın mümkün inkişafı nöqteyi-nəzərindən həyəcan siqnalıdır. 1.2. A qripi virusunun təbii dəyişkənliyi və onu aydınlaşdıran nəzəriyyələr. Müasir virusoloji metodların köməyilə qrip virusunda daim antigen dəyişkənliklərinin baş verməsi faktı müəyyən edilmişdir. Bunun da son nəticəsi epidemiya və ya pandemiyanın etioloji səbəbi olan virusun yeni növünün əmələ gəlməsidir. 17 Dərin antigen dəyişkənliyinin mexanizmi aydınlaşdırılmamışdır, bu da hazırda epidemiya və pandemiyaların yaranmasını, onların rasional diaqnostikasını, xüsusən qripə qarşı effektiv vaksinoprofilaktikanı çətinləşdirir. Antigen strukturundakı dəyişkənlik nəticəsində yaranan virus qrip epidemiyasının böyük dalğalarını doğurur. Bu baxımdan onun əmələ gəlməsi mexanizminin aydınlaşdırılması vacibdir. Dreyfin mexanizminin ümumi qəbul edilmiş açıqlaması seleksiya üçün münbit şərait yaradan respirator traktın səthi infeksiyası və immunoloji “pressin” təsiridir.(Burnet F.M, 1955; Fasekas de st., 1973; Hannoun C., 1973). Yeni pandemik ştammların əmələ gəlməsinə səbəb olan virusun səthindəki antigenlərin qəfil dəyişməsi- “shift”-in təbiəti haqda vahid nöqteyi-nəzər yoxdur. “Shift”-in mexanizmini aydınlaşdıran 2 əsas nəzəriyyə vardır: 1. Pandemik ştammlar-özündən əvvəlki virusun mutasiyasının və ya onların insan orqanizmində persistent formada qalmasının nəticəsidir. 2. Bu virusların mənbəyi heyvan qripi viruslarının rezervuarıdır. Birinci hipotezə görə, belə güman edirlər ki, insan viruslarının dəyişilməsi- immunoloji “pressin” təsiri altında özünəməxsus təkamüldür(Smorodinsev А.А. və b.; 1978; Belyakov V.L. və b., 1983; Karpuxin Q.İ. və b. 1983). Digər qrup müəlliflər virusların dəyişkənliyinə ardıcıl mutasiya kimi baxırlar. Bu mutasiyalar RNT-nin kodunu əvvəl dreyf-variasiyalara qədər, sonra isə şift-variasiyalara dəyişir(Davenport F., 1977). İkinci hipotez iki fərziyyədən ibarətdir: 1. Heyvan və quş virusunun insana birbaşa keçməsinin mümkünlüyü. Yüklə 240,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|