Felsefe ve d n b L mler anab L m dali
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4. Kapsamlı Sekülerizm ve çkinlik
42
(theist) tarafından, Tanrı’nın yaratılmış olan dünyanın ötesinde ve ondan bağımsız olarak varoluğunu ifade etmek için kullanılır 105
. Ancak, burada bizim üzerinde durduğumuz içkinlik, panteizm ve diğer Tümtanrıcı sistemlerin tamamen Tanrı’nın içkinleştirilmesine dayanan görüşünden çok farklıdır. Klasik Tümtanrıcı sistemlerdeki hulul süreci veya tabiatın Tanrı’yla eşit ve özdeş oluşunu ifade eden içkinlik anlayışından çok, pratik ve karmaşık beşeri hayatlarımız sözkonusu olduğunda, dünyanın ilahi, aşkın ve kutsal olandan, yani Tanrı’dan kurtarılıp, O’nun yerine ikame edilen kategorilerin oluşturduğu içkinlik çeşidinden bahsediyoruz. Aşağıdaki paragraflarda görüleceği gibi, burada ele aldığımız içkinlik, sükülerizmle eşanlamlı olan ve hayatı adım adım profanlaştıran, yerine tabiat-madde paradigmasını koyan bir süreçtir. Batı modernitesinin gidişatı aslında içkince olmaktan başka bir şey değildir. “Dünya (insan ve tabiat) maddede içkin tabiat yasalarına tabidir,” “insan ya üretim (Adam Smith ve Marx) ya da üreme (Freud) cinsinden tanımlanır”, “insan bilinci fiziki bedeninden ayrılamaz”, “kan ve toprak ulusal özellikleri belirler”, “insan ya tabiî ya da sosyal çevresi yahut genleri tarafından belirlenir”, “bilim değer yargılarına nispet edilemez, kendi değerlerini kendinden alır,” vs. ifadelerinden herhangi birini sarfedersek, bilinçli olarak veya olmayarak, oldukça organik ve tekçi, bütüncül, kendine yeterli, kendini referans alan kendini açıklayan bir evreni ve bunun dışında bir şey olmadığını yani Tanrı’ya yer olmadığını, varsa da hayatımıza müdahale etmediğini büyük oranda varsayarız 106 .
1.4. Kapsamlı Sekülerizm ve çkinlik Sekülerizm, genelde “kilise ve devletin ayrılması” olarak tanımlanır. A. Elmessiri, daha öncede belirttiğimiz gibi, sekülerizmi “kısmi sekülerizm” ve “kapsamlı sekülerizm” olarak ikiye ayırır 107 . Kısmi sekülerizm, hiçbir kapsayıcılık iddiasında bulunmayan, kendisini siyasetin alanı ile sınırlayan bir dünya görüşüdür, ve insani, ahlaki ve dini değerlerle bir arada yaşayabilir. O sadece örgütlü ve kurumlaşmış dinin devlet işlerine, dar anlamıyla siyasi sürece karışmasına itiraz eder. Hıristiyan ve Müslüman pek çok
105 Aynı yer. Ayrıca Bkz. Aydın, Din Felsefesi, s.170-171, 179-190. 106 A.g.m. s. 73-74. 107 Aynı yer 43
dindar düşünür, sekülerizmin bu çeşidi ile bir arada yaşamaya gönüllüdür. Aslında Elmessiri, kısmi sekülerizme yüklediği bu anlamlarda son zamanlarda çok tartışılan “laiklik” kavramını açıklamaktadır. Kapsamlı sekülerizm ise bütünüyle farklı bir bakış açısıdır. Bu sadece kilise ile devletin ve kamusal hayatın bazı yönlerinin ayrılmasını amaçlamaz. (Dini, ahlaki veya insani) bütün değerlerin sadece devletten değil, aynı zamanda kamusal ve özel hayattan ve genelde dünyadan ayrılmasını amaçlar. Başka bir deyişle, değerlerden arınmış bir dünyayı hedefler. Ancak, biraz derinlemesine araştırırsak, kapsamlı sekülerizmin aslında tabiat-madde paradigması ve maddede içkin tabiî yasaları öne alan bir anlayışla işlediğini keşfederiz; bu maddiyatçı tekçiliğin ve içkinlik metafiziğinin bir çeşidinden başka bir şey değildir. Bazı insanların iddia ettiği gibi, kapsamlı sekülerizm alenen ya da sürekli Tanrı tanımaz (ateist) değildir. Sıklıkla ve büyük ölçüde yaradancıdır (deistic) ve bundan dolayı Tanrı’ya inanma konusunun etrafında dolanmaktadır. Tanrı’nın varlığını inkar etmekten çok O’nu sınırlamaktadır. Çünkü O epistemolojik, ahlaki, estetik ve ifade sistemlerimizin oluşumuna müdahale etmemektedir. 108
Tanrı önemsiz hale gelir ve insan, ulaşılamaz ve erişilemez olduğu için O’na hiçbir referansta bulunmaksızın hayatını sürdürebilir. ş te, Tanrı’nın bu anlamda sınırlandırılmasından sonra, insan kendini evrenin ve içkinliğin merkezi olarak ilan etti. Ancak, insanın kamusal hayatının değişik alanları bütün dini, ahlaki ya da insani değerlerden ve gayelerden ve insanın kavrayışından ayrılarak içkinleştirildi. Bu alanların her biri kendini referans alan, kendini açıklayan, kendinden daha temel bir şey tarafından aşılamayan veya daha temel bir şeye indirgenemeyen mutlak, nihai birer kategori haline geldi. Diğer bir deyişle insan hayatının her bir alanı (iktisat, devlet, tarih, toplum, bilim, vs.) tabiat-maddenin yapısal özelliklerini taşımaya başladı ve bunlar Tanrı’nın işlevsel muadili olan tabiat gibi ilahlaştırıldı 109 .
108
A.g.m. s.75. 109
A.g.m. s.78-79 44
Paralel bir süreç insanın kendi ben’inde ve özel hayatında da sürüyordu. Ben’in değişik yönleri, insani değerlerden, ilkelerden ve gayelerden kendini arındırma yoluyla içkinleştirildi. Kamusal ve özel hayatın bu şekilde içkinleştirilmesi insani olanın tedricen aşınması, ifsad edilmesi, nihai olarak da ortadan kaybolması ve hem içerden hem de dışardan tabiat-madde paradigması tarafından tahakküm altına alınması anlamına geldi. Bu tabiatçı, maddiyatçı tekçiliğin zaferidir. Bu, insanın çözülmesine yol açan, tedrici ve yavaş cereyan eden bir içkinleştirme / modernize etme sürecidir. Yine bu, deizmdeki sınırlandırılmış, âtıl Tanrı düşüncesinin (ve profan dünya görüşünün) bir sonucudur 110
. Batı’da kamusal ve özel alanları içkinleştirmenin paradigma evresini sıralayacak olursak şu alanlarda cereyan ettiğini görürüz: ktisadi alanın içkinleştirilmesi, siyasal alanın içkinleştirilmesi, toplumun içkinleştirilmesi, tarihin içkinleştirilmesi, ulus ve vatanın içkinleştirilmesi, bilimin içkinleştirilmesi. Fakat içkinleştirme süreci burada bitmedi. nsanın iç varlığının değişik yönleri de içkinleştirildi: nsanın aklı içkinleştirildi, adı “akılcılık” oldu; kalbi içkinleştirildi, “romantizm” oldu; sanat da içkinleştirildi ve “sanat sanat içindir” anlayışı yükseldi. Son olarak, insan bedeni içkinleştirildi ve aile kurumu büyük yara aldı; eşcinsellik, başıboş sex, vs. artmaya başladı 111 .
nsan hayatı bu şekilde insani, ahlaki, dini ilkelerden, değerlerden, gayelerden ve endişelerden özgür kılınarak; özerk ve kendini referans alan mutlak kategoriler tarafından kuşatılmaya yüz tuttu. nsanın, en azından bazı çevrelerde onlar üzerinde hiçbir kontrolü yoktur. Oysa insan, dini (manevi, değerlerle dolu) bir hayata sahipti. Ş imdi ise tabiat-maddenin özelliklerini taşıyan bir hayatı var. Bu yüzden de, tümüyle kendi özüne yabancıdır bu hayat. Çünkü Tanrı’nın müdahale etmediği insan hayatına, O’nun yerine ikame edilen başka değerler konuldu, ve bu değerler kontrol edilemeyen mutlaklar olarak ilahlaştırıldı. Hümanizm, ırkçılık, faşizm, ulus-devlet, iktisat, proleterya diktatörlüğü, prometheus, Dr. Faustus, vs. bu seküler mutlaklardan bir kaçıdır.
110 Aynı yer 111 A.g.m. s.79-83 Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|