Felsefe ve d n b L mler anab L m dali
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
57
yabancılaşması anlamına da gelir. Diğer bir deyişle, dünyevileşme, insanın kendini Tanrı'dan bağımsız bir konumda algılaması sonucunda kendi öz benliğine yabancılaşması halidir ki, bu epistemolojik kopuşun slam literatüründeki karşılığı gaflet'tir. Bir başka tanımlamayla insanın sekülerizasyonu, " nsanların en temel ilgi, alaka ve yönelimlerinin, yetenek ve becerilerinin bu dünyanın dışından/ötesinden/üstünden, sadece ve sadece bu dünyaya yönelmesi hareketidir. Bu, bu dünyanın bağlı olduğu mitolojik, metafizik ve her çeşit düalizmden arındırılması düşüncesini kapsamaktadır. Bunun nihai anlamı ise, bütün olumlu ve olumsuz yanlarıyla, iyilik ve kötülükleriyle, sevap ve günahlarıyla, bütün sağlık ve hastalıklarıyla, umutsuzluk ve umutlarıyla sadece yeryüzü alanını tamamıyla ciddiye almak anlamına gelir. Kısaca bu anlamda sekülerizm, dinin bir vicdan meselesi haline getirilerek bireyin insafına terkedilmesi, sosyal yapıdaki otorite ve geçerliliğini yok ederek birtakım kurumların, mesleği ve kazanç kapısı haline getirilmesi, doğaüstü olayların tabiî ve dünyevi olaylarmış gibi algılanarak bilimin sınırına hapsedilmesidir. Bu tanımlamalardan sonra, sekülerleşmenin sonuçlarını maddeler halinde ele alalım: a) Hakikat anlayışı temelden değiştirildi; Tanrı-merkezli bir hakikat anlayışı terk edildi. Hakikatin ölçüsü Tanrı olarak görülürken, insan-merkezli bir hakikat anlayışı yaygınlık kazanarak her şeyin ölçüsü insan olarak görülmeye başlandı. b) Bilgi anlayışında, metafizik ve ahlaki sorulara cevap arayan akletme ortadan kaldırılarak, akıl sadece dünyevi amaçlara ulaşmak amacıyla araç olarak kullanılan salt zeka ile sınırlandı. c) Aşkın bir gerçeklik bilinci yok edildi, buna paralel olarak Tanrı- nsan-Evren arasındaki bağ koparılarak, insan bu uçsuz bucaksız evren içinde kozmik bir yalnızlığa mahkum edildi. Bir diğer değişle, özgürleştirmek amacıyla imandan uzaklaştırılan insan, sahte bir özgürlük duygusuyla fakat gerçek ve tanımlanamaz acı ve elemler içinde kendi yalnızlığıyla baş başa bırakıldı. nsan dünyada bir başına bırakıldığını, artık kaderini suçlayamayacağını ve kaderine kızgınlık duymasının yersiz olduğunu keşfetti ve bakışlarını, dünya ötesinden bu dünyaya ve bu zamana çevirdi 147
.
147 Attas, a.g.e. s.44. 58
d) Din, otorite ve saygınlığını yitirdiği için, -dar anlamıyla- dinî hayat da anlamını yitirdi. man, içi boş, geleceğe dair hiçbir vaat ve hiçbir ümit içermeyen bir anlamsızlığa mahkum edildi. Toplum iman dolu bir yaşamdan yoksun bırakıldı. e) Kitaplı dinler hayattan koparıldıktan sonra, Tanrısız, kitapsız dinler çoğaldı. Beşeri ideolojiler, siyasi fikirler, sanat ekolleri dinleştirildi; lidere, karizmaya tapıcılık çoğaldı. f) Yaşamın amacı hız, haz ve paraya indirgendi. Hayattan daha çok haz almak ve daha hızlı yaşamak için para vazgeçilemez meta olarak tanıtıldı. Daha çok para kazanmak amacıyla her yol meşru olarak görüldü. g) Bir yandan, yeryüzünde milyonlarca insan sömürülüp açlığa mahkum edilirken, diğer yandan silah sanayiine milyarlar aktarılıp silah stoklandı. Özellikle iki defa Dünya savaşları çıkarılarak yeryüzü kana bulandı. Yetmedi, seküler batılı vahşet yeryüzünün muhtelif yörelerinde hala kan dökmeye devam ediyor. h) Dünya iktisadında, sınırsız büyüme, sınırsız üretim ve tüketim bunun sonunda da sınırsız kazanç düşüncesi seküler insanın aklını başından alarak onu iyice çıldırttı. Piyasayı yönlendiren "para" Tanrılaştırıldı .Sömürü adeta kan emiciliğe dönüştü. Batı, dini, hayatın merkezinden çıkardığı ve merkeze dünyevileşme ve onun türevlerini yerleştirdiğinden dolayı büyük bir açmaz, manevi boşluk ve buhran içinde debelendiği ş ikayetleri yükselmektedir. Bu dünyevileşme, manevi kuraklığı da beraberinde getirmiştir. Mesele dünyevi otorite değil, dünyevi değerlerin manevi değerlerin yerini alması ve silmesi, tasfiye etmesi meselesidir. Bu ise hayat damarlarına indirilmiş bir neşterdir. Din hayatın merkezinden çekilmiş, peki yerini ne almış? Bu sorunun cevaplarından birini, Newsweek dergisi (Ağustos 2003 ikinci hafta) şöyle vermiştir: Pornografi. Dinin yerini dünyevileşme ve o meyanda pornografi gibi süfliyat ve müstehcenlik almıştır 148 .
Batı önce Tanrı’yı sınırlandırarak, gaybıyatı en azından belli bazı çevrelerde, büyük ölçüde inkar etti. Ardından iman hayatın merkezinden çekilmiş oldu. Friedrich Nietzsche, “Tanrı öldü” demeden çok önce zaten bunun belirtileri ortaya çıkmıştı. Nietzsche sadece bunu mühürledi. O’na sadece bunu ilan etmek kalmıştı, o da bunu
148
Mustafa Özcan, Yeni Asya Gazetesi, 25 Ağustos, 2003. 59
yaptı. Ve bu dönüm noktasından sonra, ahlak ve iman savunmaya çekilmiş, imansızlık ve seküler ahlak anlayışları hücuma geçmiştir. Dinî hayat gerilediği gibi, nerede duracağı belli olmayan başdöndürücü bir sükülerleşme yaşanıyor. Bakıyorsunuz anneanne torununun taşıyıcı annesi olabiliyor. Bir başka haberde de aklı gideren şarabın aklı çalıştırdığı söyleniyor. Garaudy ve benzerlerinin söylediklerini, şimdi Papa 16. Benediktus dile getiriyor. Papa 2 Ekim 2005 günü Vatikan’da yaptığı konuşmada şöyle diyordu: “Allah adeta köstek gibi görülmekte, ya sıradan bir dua cümlesine sıkıştırılmakta ya da herşeyden ihraç edilerek kamusal alandan da dışlanmaktadır. Bu ise Allah’ın bütün anlamını yitirmesi demektir”. 149
Öte yandan, sekülerleşen toplumlarda -ki en belirgin örneği Avrupa’dır- sekülerleşmenin anlamsızlık krizi ortaya çıkardığı muhakkaktır. Çünkü modernite ş emsiyesi altındaki bilim ve teknolojinin modern insana varoluşsal bir anlam sağlayamadığı ve dinin bıraktığı boşluğu dolduramadığı anlaşılıyor. Çünkü 21. yüzyılda kişi başına yine bir ölüm düşüyor ve insanın kozmosdaki yeri ve anlamı sorusu boşlukta kalıyor 150
. Son olarak, şunu belirtelim ki, deizm, panteizm, pozitivizm, vb. gibi düşüncelerden beslenen Batı Medeniyeti, “ilahi” olanla irtibatı kopartılan “modern insan”ı adeta umutsuzluğa terk etmiştir.
149
Mustafa Özcan, “Allah’ın Arzını Allah’a Yasaklamak” Yeni Asya Gazetesi, 03 Ekim, 2005. 150
Ali Köse, a.g.e. s.8. 60
SONUÇ Modernite olgusu, bir anlamda Avrupa Aydınlanmasına tekabül eden, kâinatın belirli bir takım matematik kanunları uyarınca mekanik hareketler sergileyen “tabiat-madde” den ibaret olduğu anlayışı üzerine bina edilen; Tanrıya en azından madde dünyasında yer kalmadığını, varsa bir rolü kâinata ilk hareketi vermiş olmaktan ibaret olduğunu vurgulayan; Tanrıyı kâinatın merkezinden alıp, yerine insanı koyan ve insan hayatı üzerinde etkisiz bir soyutlamaya dönüştüren düşünce ekolünün simgesidir. Bir başka ifadeyle modernite, ilahilikten arındırma projesidir.
Bu projenin en başat paradigması sekülerizmdir. Sekülerizm ise kapsamlı bir dünya görüşü olarak ortaya çıkmış bir süreçtir. Bu süreç sadece insanın yaşama biçimini değiştiren basit bir programın tatbikinden ibaret değildir. Bu süreç insanı yerinden eden, onu kendisine ve kendi dışındaki dünyaya (doğaya, diğer canlılara, hemcinslerine) yabancılaştıran, insanın ben idrakini parçalayan; varoluş kaygılarını anlamsızlaştırıp yeryüzündeki varoluşu yemek, içmek, bürünmek, barınmak, vb. temel ihtiyaçlara indirgeyen bir projenin ürünüdür. Sekülerizm süreci, dünyayı kutsaldan arındırıp Varlık’ı varolan’ın, Vücûd’u mevcûd’un ardına iten, Hakk’a yabancılaştıran ve dolayısıyla insanı Hak’sızlaştıran bir bilinç yapısınca klavuzlanmaktadır. Varoluşun öznesi olarak sadece insanı, mekanı olarak sadece dünyayı, zaman olarak da sadece şimdiyi merkeze almakta, bu yönüyle insanoğlunu ilahına ve ilahi olan her şeye düşman hale getirmektedir. Ayrıca, bu süreç, bütün kadim dinlere ve insanı insan yapan ne kadar haslet varsa ona bir yerde düşman hale getirmiştir. Çünkü, insanoğlunun varoluşunun bütün kadim dinlerce tarif edilmiş anlamı, bu sekülerizm sürecinin ortaya koyduğu dünya görüşüne zıt bir konumda idi. Yani insanoğlu dini bir hayata, kutsallıkla dolu bir dünya görüşüne sahipti. Modernite projesi ve onun seküler paradigması ise, bu dünya görüşünün yerine profan (din-dışı) bir dünya görüşünü yerleştirmiştir. ş te bu profan dünya görüşünün yerleşmesinde, Batı medeniyeti tarihinde birçok unsur etkili olmuştur. Ama bu unsurların içinde deizm düşüncesi, belki de en önemli etken olmuştur. Çünkü, deizmin iddiaları bu profan dünya görüşünü açık bir şekilde desteklemekteydi. Deizmin, aleme müdahale etmeyen Tanrı anlayışı ve diğer iddiaları, yukarıda bahsettiğimiz modernite ve sekülerizm kavramlarının içerdikleri anlamlarla 61
örtüşmektedir. Bu yüzden de, modernite projesi ve sekülerizm süreci, deizmin iddiaları üzerine temellendirilmiştir diyebiliriz. Bu süreç sonucunda oluşan sekülerleşme/dünyevileşme ise, insan hayatının her sahasına nüfuz etmiş bulunan iktidar ve güç ilişkilerinin temelden dönüşümünü sağlamıştır. Otoritenin meşruiyeti, aile fertleri arasındaki ilişkiden makro düzeyde politik sistemin parçaları arasındaki etkileşime değin yeni temeller üzerine kurulmaktadır. Bu, insan aklının kutsandığı bir medeniyetin otoriteyi aşkın bir güçten alıp insana verme çabasıdır. Ancak sonuç bizzat insan idrakinin parçalanması ve çatışan otorite ağı içerisinde kişinin kimlik bunalımına düşmesidir. nsanın, kutsallıkla dolu olan hayatının parçalanmasıdır. Dinî hayatın yokoluşudur. Bu anlamda sekülerleşme, pratik hayatta dinin mutlak referans alanı olmaktan çıkması, inancın ise hakikatle ilişkisinde mutlaklıktan çıkıp, bir kanaat haline gelmesidir. Son olarak şunu belirtelim ki, her ne kadar sekülerleşme dinin bireyselleşmesi ve olabildiğince alanının daraltılması gibi algılanmış olsa da topyekün dinden kopmayı gerçekleştirememiştir. Ancak, sekülerleşme, sekülerleşmemiş toplumların kutsallarının üzerinde bir tehdit oluşturmaktadır. “Frenk hayatının gecesinde sabah namazına kalkılır mı?” diye kendi kendine sitem eden Yahya Kemal gibi, insanlarımız kalben Müslüman ama akla pozitivist olma eğilimi taşıyabiliyor. badetleri yerine getirse de dine bütün olarak bakamadığı için A tavrı müslümanca, B tavrı pozitivist olabiliyor. Sekülerleşme sürecini yaşamış Batı toplumlarında bile, dini hareketlerde görülen canlılık, dinin yokolmadığını, Tanrı’nın “ölmediğini” doğrulamaktadır. Çünkü, aşkın bir kaynaktan kopuk bir medeniyetin tatmin araçları sahte olduğu için insanlığa vereceği fazla bir şey kalmaz. Netice olarak, aşkın bir kaynağa dayalı ve tabiatı bozulmamış bir dine bağlanan insanlar ancak “kendisi” kalmayı başarabilirler. şte modern dünyanın geldiği sonuç anlam arayışıdır. Genleriyle oynanmamış domates arıyorsa modern insan, genleriyle oynanmamış insanın zihniyet kalıbını da araması lazım. Dine kayıtsız kalarak düşünmek ve hayatı anlamlandırmak mümkün değildir. Çünkü hayatı kutsallığıyla bütünleştiren bir “insan” anlayışının daha bütüncül bir hayat tarzı takdim ettiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. ş te biz de “deizm ve dinî hayat” adını verdiğimiz bu çalışmamızda, modern dünyanın geçirdiği bu süreçte, deizmin etkilerini ortaya koymaya çalıştık. Deizm düşüncesi elbette doğrudan dinî hayatı yok edecek güçte değildi. Zaten deizm, Aydınlanma 62
döneminden sonra varlığını sönük bir şekilde devam ettirmiştir. Ancak deizm asıl varlığını dinî hayata etkileriyle devam ettirmiş; bu da sekülerizm sürecinde ortaya çıkmış ve sekülerleşme olgusu dinî hayata büyük bir darbe vurmuştur.
63
KAYNAKÇA ABEL, ARKOUN, MARD N, Etik, Din ve Laiklik, Metis Yay. st. 1995. AKARSU, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, nkılâp Yay., 5.Baskı, stanbul? ALTINTAŞ, Ramazan, “Teolojik Sekülerleşmenin Neden Olduğu nanç ve Davranış Problemleri”, (http//www.cumhuriyet.edu.tr.) AR STOTELES, Metafizik, Çev.Ahmet Arslan, Ege Ünv. Yay., zmir 1993. ARMAĞAN, Mustafa, Gelenek ve Modernlik Arasında, stanbul, 1998. ARSLAN, Ahmet, Felsefeye Giriş, Vadi Yay., 4.Baskı, Ankara 1999. ARSLAN, Abdurrrahman, “ nsan ya da Aklın Kimliği”, Bilgi ve Hikmet, (Güz-1993/4). ATTAS, S.Nakib, slam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi, Çev. M.Erol Kılıç, nsan Yayınları, stanbul, 1995. -----------, Modern Çağ ve slami Düşünüşün Problemleri Çev. M.Erol Kılıç, nsan Yayınları, st. 1989. AYDIN, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Yay., 5. Baskı, Ankara 1996. -----------, çe Kritik Bakış, Haz. Mehmet Gündem, yiadam Yay., stanbul, 1999. -----------, “Din ve Felsefeye Göre Tanrı”, “Ateizm ve Çıkmazları” A.Ü. .F. Dergisi, C. 24, 1981. -----------, Kant’ta ve Çağdaş ngiliz Felsefesinde Tanrı-Ahlak lişkisi, Ankara 1991. -----------, “Süreç Felsefesi Işığında Tanrı-Alem lişkisi” A.Ü. .F. Dergisi Sayı 27, 1985. AYVAZ, Muzaffer, Deizm-Bilim lişkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), zmir, 2002. BAYRAKTAR, Mehmet, slâm Felsefesine Giriş, T.D.V. Yay., Ankara 1997. BERGER, Peter L., Kutsal Şemsiye, Çev.Ali Coşkun, stanbul, 2000. BOLAY, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yay., 7. Baskı, Ankara 1997. BOUTROUX, Emile, Çağdaş Felsefede lim ve Din, Çev. Hasan Katipoğlu, M.E.B. Yayınları, stanbul, 1988.
64
BULAÇ, Ali, Din-Felsefe/Vahiy-Akıl lişkisi, z Yayıncılık, stanbul, 1993. -----------, Çağdaş Kavramlar ve Düzenler, Endülüs Yayınları, stanbul, 1992 (12. Basım). -----------, Din ve Modernizm, Endülüs Yayınları, stanbul, 1990. BURY, John Bagnell, Fikir ve Söz Hürriyeti (A History of Freedom of Thought), Çev. Avni Başman, Remzi Kitapevi, 2. Baskı, stanbul 1959. BÜM N, Tülin, Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza, Yapı Kredi Yayınları, stanbul 1996. CAPRA, Frithjof, Kâinata Mensup Olmak, nsan Yayınları, stanbul, 1996. -----------, Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, nsan Yayınları, stanbul, 1992. CEV ZC , Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma, stanbul 1999. COPLESTON, Felsefe Tarihi (Aydınlanma), Çev. Aziz Yardımlı, c.6, dea Yay., stanbul 1989. ÇET N, smail, John Locke'da Tanrı Anlayışı, Vadi Yay., Ankara 1995. DAVUTOĞLU, Ahmet, “Medeniyetlerin Ben- draki”, Divan Dergisi, stanbul, Yıl 2, Sayı 3 (1997). DEM R, Ömer, Bilim Felsefesi, Ağaç Yay., stanbul, 1992. EL ADE, Mircea Kutsal ve Din-Dışı, Çev. M. Ali Kılıçbay, Gece Kitapları, Ankara, 1991. ELMESS R , Abdulvahab M., “Modernite, çkinlik ve Çözülme lişkisi Üzerine Bir Çalışma”, Divan Dergisi, Çev.Metin Eker, Yıl 2 Sayı 3 (1997/1). ERDEM, Hüsamettin, "Deizm", Türk Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi, stanbul 1994. FROLOV, van, Felsefe Sözlüğü, Çev. Aziz Çalışlar, Cem Yay., 2.Baskı, stanbul 1997. G LSON, Etienne, Tanrı ve Felsefe, Çev. Mehmet S. Aydın, Dokuz Eylül Ünv. Yay., zmir 1986. GÖKBERK, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, 7.Baskı, stanbul 1994. GÜRSEL, Deniz, Çevresizsiniz, nsan Yayınları, stanbul, 1989.
65
HANCERL OĞLU, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, istanbul 1993. HAZARD, Paul, Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme, Çev. Erol Güngör, Ötüken Yay., stanbul 1999. HOCAOĞLU, Durmuş, Laisizm'den Milli Sekülerizm'e, Selçuk Yay., Ankara 1995. KAPLAN, Yusuf, “Sekülerliği Dinselleştirmek ve Türkiye’yi Bitirmek”, Yeni Şafak
11 Mayıs 2005. KARADEN Z, Osman, "Takdim", zmirli smail Hakkı, slam Dini ve Tabiî Din, Sad. Osman Karadeniz, . .F.V. Yay., zmir 1998. KOÇ, Turan, Din Dili, Rey Yayıncılık, Kayseri, 1995. KOYRE, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ara Yay., stanbul 1989. KÖSE, Ali, Sekülerizm Sorgulanıyor, Ufuk Kitapları, stanbul, 2002. KÜÇÜK, Hasan, slâm ve Batı Felsefelerinde Sistematik Problemler, Dersaâdet Yay., istanbul 1980. NASR, S.Hüseyin, nsan ve Tabiat, Çev. Nabi Avcı, Yeryüzü Yayınları, stanbul, 1982. -----------, slam ve Modern nsanın Çıkmazı, Çev. Ali Ünal, nsan Yayınları, stanbul, 1984. -----------, Makaleler (I), Çev. Şahabeddin Yalçın, nsan Yayınları, stanbul, 1992. -----------, Kutsalın Peşinde, Çev. Süleyman Gündüz, nsan Yayınları, stanbul, 1995. -----------, Bir Kutsal Bilim htiyacı, Çev. Şahabeddin Yalçın, nsan Yayınları, stanbul, 1995. -----------, slam Kozmoloji Öğretilerine Giriş, Çev. Nazife Şişman, nsan Yayınları, stanbul, 1997. NORTBOURNE, Lord, Modern Dünyada Din, Çev. Şahabeddin Yalçın, nsan Yayınları, stanbul, 1995. ÖZCAN, Mustafa, Yeni Asya Gazetesi, 25 Ağustos, 2003. -----------, Yeni Asya Gazetesi, 03 Ekim 2005. (http//www.yeniasya.com.tr)
66
PASGU ER, Roger De, Birlik Medeniyetinin Kökleri, Çev. Hakan Yurdakul, nsan Yayınları, stanbul, 1995. ÜLKEN, Hilmi Ziya, Felsefeye Giriş, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara,1968. SARAÇ, Tahsin, Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, Ankara, 1976. SCHOUN, Frithjof, Varlık Bilgi ve Din, Çev. Şahabeddin Yalçın, nsan Yayınları, stanbul, 1997. SCHUMACHER, E.F., Aklı Karışıklar çin Kılavuz, Çev. Mustafa Özel, z Yayıncılık, stanbul, 1992. SJ, Thomas Michel, “Zihinler Maneviyata Yabanileşmiş” Yeni Asya Gazetesi, 27 Ekim 2004. (http//www.yeniasya.com.tr) WEBER, Alfred, Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp, Sosyal Yay., 5. Basım, stanbul 1993.
WEBER, Max, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev. Zeynep Arıoba, stanbul, 1985.
67
ÖZGEÇM Ş 1974 yılında Adıyaman Gölbaşı’nda doğdum. lk ve orta öğrenimimi Gölbaşı’nda tamamladım. 1992 de Erciyes Üniversitesi lahiyat Fakültesini kazandım ve 1997 de mezun oldum. Aynı yıl Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Din Felsefesi dalından Yüksek Lisans yapmaya başladım. Şu an Adana Gazipaşa lköğretim Okulunda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenliği yapmaktayım.
Gazipaşa lköğretim Okulu Seyhan/ ADANA TEL: 0505 313 4272 Email: oztas46@mynet.com .
Kasım 2006 KAYSER Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|