Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova

67 

 

 

3.  Döngələri  nəzərə  almaqla  boru-kəmər  xəttinin  ümumi  uzunluğu  l(m)  (dönmə 

dairəsinin  radiusunun  borunun  diametrinə  olan  nisbəti  yerli  müqavimətlərdə  itkilər  nəzərə 

alınmazsa, altıdan çox olmalıdır. 

 

II. 

Seçilən parametrlər. 

Məhsulun boru xətti  ilə  hərəkət sürəti  w

0

,  m/s, (məhsulun özlülüyü nə qədər çoxdursa, 

sürət bir oqədər azdır). 

 

III. 

Hesablanan parametrlər. 

1.  Həcm sərfi V

С

, m

3

/s: 



С

С

M

V 

. 

 

 

 

 

(5.2) 

2.  Boru xəttinin diametri d

0

, m: 

0

0

С

4

w

V

d





. 

 

 

 

 

(5.3) 

Diametrin qiymətinə görə QOST üzrə ən yaxın kəmiyyəti d, м seçirlər. Həqiqi orta sürət 

w ( m/s) aşağıdakı düsturla hesablanır: 

2

С

4

d

V

w





. 

 

 

 

 

(5.4) 

3.  Konsistensiya dəyişənini (sürət qradienti) 





, 1/s, bu düsturla hesablanır: 

d

w

8







. 

 

 

 

 

(5.5) 

Qeyri-müntəzəm konsistensiya dəyişəni belə hesablanır: 

d

w

1

8

*







 

, 

 

 

 

 

(5.6) 

burada: 

1



 = 1, sürət qradienti olub, onun ölçü vahidinə bərabərdir. 

4.  Konsistensiya dəyişəni (deformasiya gərginliyi) τ, Pа, bu düsturla müəyyən edilir: 

n

n

d

w

A

A





















1

1

*

8

1











, 

 

 

 

(5.7) 

və ya  

l

pd

4





, 

 

 

 

 

(5.8) 

burada: А

1

 –sürət qradientinin vahid qiymətində deformasiya gərginliyi, Pа; 

---

68 

 

 

n – axın indeksi; 

р – təzyiq itkisi və ya nasosun çıxışındakı təzyiqdir, Pа. 

А

1

 и n –nin qiymətlərini cədvəldən seçib götürür və ya düsturlar üzrə hesablayırlar: 

n

n

В

A

n

















4

1

3

1

*

0

1



, 

 

 

 

(5.9) 

n = 1 – m, 

 

 

 

(5.10) 

burada:  sürət qradientinin vahid qiymətində 

*

0

B

 – effektiv özlülükdür, Pа·s; 

m –  uyğun olaraq strukturun dağılması sürətidir. 

Təzyiq  itkisi  р,  Pа  –  məhsulun  nasosun  çıxışındakı  təzyiqi  olub,  aşağıdakı  düsturla 

hesablanır: 

d

l

p



4



. 

 

 

 

 

(5.11) 

Nasosun faydalı gücü N, кVt: 

N = pV

С

·10

–3

. 

 

 

 

(5.12) 

 

IV. 

Avadanlığın seçilməsi. 

1.  Nasosu  boru  kəmərinin  tələb  olunan  məhsuldarlığı  М

С

  və  ya  М

Ч

  =  3600  М

С

  görə 

seçirlər, buzaman nəzərə alırlar ki, həcmi 

к.п.д.

 вляет 0,5 ÷ 0,6 təşkil edir. 

2.  Elektrik mühərrikinin gücü N

EM

, кVt: 

















Кş

Nş

Кn

N

К

N

ö

EM



, 

 

 

 

(5.13) 

burada, α – güc ehtiyatı əmsalı (qısa boru kəməri üçün 5 м, α = 1,2; uzun boru üçün α = 1,5); 

К

Ö

, К

N

, К

Ş

 –elektrik mühərrikindən, nasos və şneklərdən nasosa olan elektrik ötürmələrinin 

к.п.д.

; 

N ,N

Ş

 – nasos və şnekə uyğun yaranan faydalı gücdür, kVt. 

Elektrik mühərrikini kataloq üzrə seçirlər. 

 

 Dozalaşdırma proseslərinin hesablanması 

Dozalaşdırma  prosesləri  təyinatına  görə  olduqca  müxtəlifdir.  Dozalaşdırmanın  vacib 

məsələlərindən biri eyni zamanda dəqiqliyin təmin olunması  və resepturaya əməl edilməsi  şərti 

ilə,  istehlak  proseslərinin  mexanikləşdirilməsi  və  avtomatlaşdırılması  üçün  bazanın 

yaradılmasıdır.  Dozalaşdırmanın  ən  səciyyəvi  funksiyaları  məhsulun  verilmiş  həcmə,  kütləyə, 

uzunluğa və verilmiş həcm və ya kütlə sərfinin saxlanmasına görə ölçülməsidir. 

---