Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova

75 

 

 

Nüfuzetmə  möhkəmliyinin qiyməti (əmsal 0,8 –  0,9) pendirdə Rebinderin konusşəkilli 

plastometr  üsulu  ilə  təyin  edilmiş  yerdəyişmənin  gərginlik  həddi  θ

0

  ilə  sıx  əlaqədardır.  Reoloji 

zondlama  zamanı  məhsulun  dərinliyinə  indentordan  yuxarıda  olan  hündürlükdən  metal  konus 

(diametr  0,015 – 0,025 m, bucaq 45 – 90

о

) və  ya kürə (diametr 0,012 – 0,016 m) sabit sürətlə 

yeridilir, bu zaman məhsulun müqavimət qüvvələri hesablanır.  

Konusşəkilli  indentor  vasitəsilə  reoloji  zondlamanın  nəticələrinə  əsasən,  möhkəmlik 

həddini  τ

H

,  gərginlik  həddini  τ

S

,  effektiv  özlülüyü  η

ef

  və  yerdəyişmə  modulunu  aşağıdakı 

düsturlarla hesablamaq olar: 

2

H

max

α

l

P

K





;  

 

 

 

      (6.9) 

                                   

2

S

α

l

P

K

y





;  

 

 

 

 

     (6.10) 

                                     

2

2

2

2

α

wl

r

l

Рs

К

ef







;   

 

                     (6.11) 









r

h

l

r

l

ş

Pba

Pson

K

G









d

2

2

2

2

.

α

,   

 

 

(6.12) 

burada:  Р

max

,  Р

s

,  Р

baş

,  Р

son

  –  indentorun  yeridilməsi  zamanı  müqavimət  qüvvələri:  maksimal; 

sabit axın sahəsində; huk deformasiyasının əvvəlində və sonunda, 

Н; 

h

d

 – Р

К

, m

 

ölçüsünə uyğun indentorun nüfuzetmə dərinliyi; 

l – konusun hündürlüyü, m; 

r – konus əsasının radiusu, m; 

w – indentorun hərəkət sürəti, m/s; 

К

α

 – konusun təpə bucağından asılı olan düzəliş; 

Kürəşəkilli  indentorun  tətbiqi  zamanı  effektiv  özlülüyü  şərti  olaraq,  Stoks  düsturu  ilə 

təyin olunur: 

rw

Р

ef





6

S



,  

 

 

 

(6.13) 

burada: r – kürənin radiusu, m. 

Pendirin 

keyfiyyət 

göstəriciləri 

ilə, 

xüsusilə 

konsistensiyanın 

orqanoleptiki 

qiymətləndirilməsi  ilə  nüfuzetmə  göstəriciləri  və  fırlanma  kəsiyi  daha  tez-tez  əlaqələndirilir 

(asılılıq əmsalı 0,80 – 0,92). 

MÜHAZİRƏ  1 3 

 

---

76 

 

 

Süd məhsulların sıxılma xarakteristikaları 

 

Plan: 

 

1.Süd məhsulların sıxılma xüsusiyyətləri. 

2.Müxtəlif materialların (pendir,kəsmik) məsaməliyininhesablanması. 

3.Səthi xarakteristikalar. 

4.Səthi gərilməyə təsir edən amillər. 

5. Süd sənayesində emal prosesi zamanı və hazır məhsulun reoloji xassələrinin ölçülməsi. 

 

Məhsulların  sıxılaraq kipləşməsi  bir qayda olaraq, onların  faza dəyişikliyi  ilə  müşaiyət 

olunur.  Zülallı  süd  məhsullarının  faza  vəziyyəti  məsaməli  dispers  cisimlərdir,  onları  faza 

həcmləri  (həcmi  məsaməlilik)  ilə  xarakterizə  etmək  olar  ki,  bunu  da  aşağıdakı  düsturlarla 

hesablamaq olar  

                                            

















V

Vmaye

Vqaz

vm

; 

 

      

 

        

(6.14) 

                                       

V

V

vm

qaz



, 

 

 

 

 

 

(6.15) 

где: v

m

 – məhsulun ümumi məsaməliliyi, m

3

/m

3

; 

v

qaz

 – məhsulun qaza görə məsaməliliyi, m

3

/m

3

; 

V,  V

maye

,  V

qaz

  –  uyğun  olaraq,  maye,  ya  da  qazla  dolan  bütün  məhsulun  və  məsamələrin 

həcmi. 

Materialların  məsaməliliyini tez-tez  məsaməlilik  əmsalı  ilə ε

m

  xarakterizə edirlər, o da 

ümumi  həcmi  məsaməliliklə  aşağıdakı  kimi  bağlıdır:  Пористость  материалов  часто 

характеризуют  также  коэффициентом  пористости  который  связан  с  общей  объёмной 

пористостью соотношением: 

v

v

m





1



.   

 

 

 

(6.16) 

Kəsmiyin və pendirin ümumi məsaməliliyini xarkterizə edən kəmiyyətlər cədvəl 6.1-də 

göstərilmişdir. 

 

Cədvəl 6.1. Kəsmiyin və pendirin ümumi məsaməliliyi 

---