Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səthi xarakteristikalar
- Süd sənayesində emal prosesi zamanı və hazır məhsulun reoloji xassələrinin ölçülməsi
77
Məhsul Rütubət, kq/kq Ümumi məsaməlilik, m 3 /m 3 Məsaməlilik əmsalı Yağlı kəsmik 0,70
0,73 2,76
Yağlı kəsmik 0,60
0,64 1,78
Pendirlər: Uqliç
Holland Rusiya
0,48
0,40 0,41
0,54
0,44 0,49
1,19
0,79 0,97
Pendir kütləsinin qaza görə məsaməliliyi məhsulun formalanma üsulundan asılıdır. Pendir kütləsində müxtəlif formalanma üsulları zamanı boşluqların həcmini xarakterizə edən kəmiyyətlər cədvəl 6.2-də göstərilmişdir.
Сэвмэд 6.2. Pendir kütləsinin müxtəlif üsullarla formalanması zamanı boşluqların faza həcmləri
Pendir kütləsinin xarakteristikaları Qaza görə məsaməlilik, m 3
3
Qəlibə səpilərək yığılan dənəvər pendir kütləsi 0,170 – 0,210 Preslənmədən sonra 0,025 – 0,079 Zərdab qatı altında preslənmiş formalanmış pendir kütləsi 0,003 – 0,007 Vakuum üsulu tətbiq etməklə formalanmış və ya preslənmiş pendirlər təzyiq, Pa: 34,5·10
3 8·10
3
0,008 – 0,038 0,002 – 0,004
Sıxılma xarakteristikalarından olan nisbi deformasiyanı ε, və həcmi sıxılma əmsalını β aşağıdakı düsturlar vasitəsilə müəyyən etmək olar:
lg a a p p 2 1 1 ε , , (6.17)
p p V V , ,
(6.18) 78
burada: α ε , а 1 , а 2 – həndəsi və mexaniki amillərdən, məhsulun fiziki-kimyəvi halından, onun tərkibindən və ilkin xammalın xüsusiyyətlərindən asılı olan əmsallardır. Δ р – təzyiq dəyişməsidir, Pа. Pendirlərin sıxılma xassələrini sabit sürətlə onun silindrik və ya düzbucaqlı biroxlu sıxılması metodu ilə müəyyən edirlər. Bu zaman sıxılma göstəricisi kimi nümunənin hündürlüyünün onun sıxılmaya qədərki hündürlüyünə olan faiz nisbəti qəbul edilmişdir.
Xam və üzsüz südün səthi gərilməsi α [N/m] temperatur artıqca azalır. Üzsüz südün səthi gərilməsi xam süddən çoxdur, belə ki, temperaturun artması ilə bu fərq azalır. Səthi gərilmənin qiymətinə onun homogenləşdirilməsi təsir edir. Pasterizə edilməmiş xam südün homogenləşmə təzyiqinin artması südün səthi gərilmə qiymətinin bir qədər azalmasına səbəb olur ki, bu da yalnız süddə yağ kürəciklərinin parçalanması ilə deyil, həm də zülal hissəciklərinin mexaniki zədələnməsi, yəni zülal-yağ aqreqatlarının hissəvi parçalanması ilə izah edilir. Qatılaşdırılmış südün səthi gərilməsi vakuum cihazının çıxışında bir qədər azdır, ancaq zaman keçdikcə bu qiymət artır və 2-3 saatdan sonra xam südə nisbətən çox olur.
ölçülməsi
İstənilən texnoloji prosesdə hər hansı bir parametrə fasiləsiz nəzarət girişdə, çıxışda və aralıq fazalarda bu prosesin gedişini, onun sürətini, istiqamətlənməsini və sairəni elə həmin parametrlərin diskret laboratoriya nəzarətinə nisbətən daha dəqiq və obyektiv əks etdirir. Yeyinti sənayesində materialların reoloji xassələri üçün bu, xüsusilə zəruridir, çünki, burada emal edilən materiallar emal prosesində çox vaxt öz quruluşunu, kimyəvi tərkibini və s. əsaslı surətdə dəyişir. Bir qayda olaraq, reoloji xassələrin dəyişməsi emal olunan materialın kimyəvi, quruluş və digər çevrilmələri ilə sıx bağlı olur ki, bu, çevrilmələrin və prosesin özünün başlanğıcı, sonu, sürəti və istiqamətlənməsi haqqında mühakimə yürütməyə imkan verir. Bütün bu deyilənlərdən aydın olur ki, reoloji parametrlərə faziləsiz nəzarət yeyinti sahəsi üçün xüsusilə vacibdir. Buna görə də cihazların fasiləsiz reoloji nəzarət üçün işlənməsi aktual problemlərdən hesab olunur. Bu cihazların iki tipi ayırd edilir: I tip cihazlar boru xətlərində quraşdırılır və axında xassələrin ölçülməsinə xidmət edir; II tip cihazlar bilavasitə işçi
79
vannada, maşında və ya aparatda quraşdırılır və qida materiallarının emalı prosesində reoloji xassələrin dəyişməsinə nəzarət edir. I tip cihazlar boru xətti ilə emala verilən materialların və ya işçi maşından çıxan materiallara nəzarət etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Onların köməyi ilə verilən materialların yalnız xassələrini tənzimləmək olar, onlar bilavasitə təkrar emal prosesinin gedişini izləməyə imkan vermir. Bunun üçün II tip cihazlardan istifadə olunur. Emal proseslərinə nəzarət etmək üçün nəzərdə tutulmuş bəzi cihazlarınquruluşunu nəzərdən keçirək. «Elqep» cihazı (şək.6.3) süd laxtasının konsistensiyasını bilavasitə vannada müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Onun iş prinsipi süd laxtasının içindən indentoru çəkib uzatmaqdan ibarətdir. Süd qarışığına, demək olar ki, vannanın dibinə üç halqalı xaç şəklində indentoru 8 endirirlər. Sap 7 güc ölçən cihazın bloku vasitəsilə atılır. Sonra sıfır bölgülü şkalası 5 olan hərəkətli göstəricini 3 yerləşdirir və dəstəyin 4 köməyilə dairəvi lövhənin üzərində yarığı həmin şkalanın laxtanın lazımi konsistensiyasına uygun bölgüsünə əks olaraq quraşdırırlar. Tumbler 1 vasitəsilə cihaz işə salındıqdan sonra, üzərinə sapın sarındığı barabana 6 birləşmiş mühərrik işə düşür. Bu zaman indentor qalxmağa başlayır və laxtanı kəsir. Laxtalanma prosesində laxtanın qatılığı və indentorun hərəkətinə qarşı müqavimət də artır. Süd laxtası lazımi qatılığa çatdığı zaman (lövhənin üzərindəki yarıq göstəricinin səviyyəsində olduqda) avtomatik olaraq qırmızı lampa yanır 2 və səs siqnalı eşidilir. Qurğunun çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, laxtalanan qarışıq lövhənin üzərinə yapışır, bu da laxtanın hazır olmasını göstərən nəticələrin təhrif olunmasına gətirib çıxarır. Bu iş prinsipi ilə işləyən daha bir qurğu ЛТИХПа
plastometridir, onun quruluş sxemi şəkil 6.4-də göstərilmişdir. Cihazın iş prinsipi tənzimlənən mühitdə çarxın yaratdığı 2 elektromaqnit sahəsinin təsiri altında lövhələrin 3 yerdəyişməsi zamanı tangensial yerdəyişmə gərginliyinin müəyyən edilməsinə əsaslanır. Nəzarət nümunə götürülmədən, hermetik dəyişdiricinin bilavasitə mühitlə birgə çənə batırılması zamanı həyata keçirilir. Batırılmanın dərinliyini qeyd etmək üçün verici 1 nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, sürüşmənin qarşısını almaq üçün lövhələrin üzərində hazırlanmış qırçınlara
göstərir. Daşınan elastometr (şək. 6.5) laxtanın kəsilməyə hazır olmasını müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. O, ölçmə bloku 2, tilləri olan indentor 6 və dinamometrik qurğudan 5 ibarətdir. Elastometr vannanın yuxarı hissəsinə kronşteyn 7 və vintli sıxacın 1 köməyi ilə bərkidilir. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|