Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.Nyutonun ideal-özlü mayesi. 4.Sen-Venanın elastik-plastik cismi.
16
Koaqulyasiya tipli psevdoplastik və plastic-özlü dispers sistemlərin əsas xüsusiyyəti yükləmə və boşalma zamanı histerezis ilmələrinin olmasıdır.
əyrisi və koordinat oxu arasında olan reoqram sahəsi (müvafiq miqyasda) xüsusi gücü (vahid həcmdə Vt/m 3 ) ifadə edir. O, nyuton axınının gücündən və verilmiş sürət qradientində strukturun dağılması üçün tələb olunan gücdən ibarətdir. histerezis ilmələrini formalaşdıran iki əyri arasındakı sahəyə mütənasib olan güc,
strukturun tarazlıq vəziyyətinə yaxınlaşma dərəcəsini xarakterizə edir.
Bir çox proseslər zamanı məhsul mexaniki təsirlərə (nasoslar, mikserlər və s.) məruz qalır, bununla da onun strukturunun qismən və ya demək olar ki, maksimum dağıdılması baş verir. Buna görə də, praktiki hesablamalarda reoloji tədqiqatların nəticələrindən istifadə edərkən təxmini olaraq, ən azı verilmiş dağıdılma dərəcəsinə uyğun olan axın əyrisi seçilməlidir. Buna uyğun olaraq,
müxtəlif proseslərin hesablanmasında gərginlik və deformasiyaların uyğun intervalında müəyyən edilmiş xassələrdən istifadə etmək lazımdır. Məhsulun keyfiyyət qiymətləndirilməsi verilmiş prosesə uyğun olan xassələr üzrə aparılmalıdır. MÜHAZİRƏ 4
modelləşdirilməsi Plan: 1.Reologiyanın əsas modelləri. 2.Hukun ideal –elastik cismi. 3.Nyutonun ideal-özlü mayesi. 4.Sen-Venanın elastik-plastik cismi. Reologiyada bir-birini inkar edən iki anlayış mövcuddur: «bərk ideal-elastik cisim» və «qeyri-özlü maye». Bərk ideal-elastik cisim dedikdə elə cisim başa düşülür ki, onun taraz forması və gərginlik ani əldə edilir. Əgər maye deformasiya gərginliyi yaratmaq və saxlamaq qabiliyyətinə malik deyilsə, onu qeyri-özlü maye adlandırırlar. Təbiətdə cismin məhdud vəziyyətləri ‒ bərk ideal-elastik cisim və qeyri-özlü mayelər arasında çoxlu sayda aralıq cisimlər 17
mövcuddur. Qida mhsullarının reoloji xassələrinin öyrənilməsi zamanı rast gəlinə bilən əsas modelləri gözdən keçirək. Bu zaman qeyd etmək lazımdır ki, yalnız dəqiq riyazi qanunauyğunluqlar nyuton mayeləri üçün alınmışdır, bütün qeyri-nyuton hərəkəti üçün yalnız təxmini düsturlar qəbul etmişdir. Idealizə olunmuş materialların üç aralıq modelləri (Cədvəl 1.3) məlumdur: ideal-elastik cisim (Huk); ideal-özlü maye (Nyuton); ideal-plastik cisim (Sen-Venan).
zamanı toplanır və geri qayıda bilər. Huk qanunu ən kiçik deformasiyalarda kristal və amorf bərk cisimlərin, eləcə də mayelərin izotrop genişlənmə, yəni sıxılma zamanı davranışlarını təsvir edir.
Özlü axma müxtəlif qüvvələrin təsiri altında baş verir, belə ki, qüvvə azalanda deformasiya sürəti də azalır, yox olduqda isə sıfra bərabər olur. Belə mayelər üçün
sabit olan özlülük yerdəyişmə gərginliyinə bərabərdir.
Cədvəl 1.3. İdeallaşdırılmış sadə cisimlərin reoloji modelləri.
Model
Modelin növü
Əyrilərin qrafiki Bərabərliklər Şərti işarələr
18
Huk
. ; E G
, –toxunan və xətti gərginlik, Pa; , –bucaq və xətti deformasiyaları; G, E–bucaq və xətti deformasiyalarda elastiklik modulları, Pa.
. ; T
–yerdəyişmə sürəti, s –1 ;
–yerdəyişmə zamanı özlülük, s –1 ; – uzununa axın sürəti, s –1 ; T – uzununa axın xamanı özlülük (Truton), Pa·s.
τ < τ Т olduqda, deformasiya yoxdur ; τ = τ Т
olduqda, axın yoxdur
T –yerdəyişmə zamanı
axıcılıq həddi, Pa.
Nyuton qanunu molekul çəkisi az olan bir çox mayelərin yerdəyişmə və uzununa axın zamanı davranışını izah edir. Nyuton mayesinin mexaniki modeli, içində maye olan silindrdə yerləşdirilmiş və hərəkət edən porşendən ibarət dempferdir. Maye porşenin hərəkəti zamanı σ σ τ τ τ τ τ γ α τ α τ τ Т
Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|