Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova
Yüklə 3,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 11 perspektivlərinə nəzər salmaqdır. Bəhs edilən mövzunun Azərbaycanda ilk tədqiqat işi olması nəzərə alınaraq, kitabda aşağıdakı bir sıra məsələlərə toxunul- ması vacib hesab edilmişdir: ABM-lərin yaranması və təkamülü təcrübəsinin araşdırılması; onların siyasi statuslarının müqayisə edilməsi; inkişafını və siyasətin subyektinə çevrilməsini şərtləndirən amillərin müəyyən edilməsi; ABM-lərin əsas tipləri, təsnifatı, mü- asir siyasi proseslərdə iştirak formaları və funksiyaları haqqında təsəvvür əldə edilməsi; siyasi proseslərə təsiri problemlərinin və metodikalarının öyrənilməsi, həmçinin yerli mərkəzlərin tipoloji təsnifatı, fəaliyyətlərinin prioritetləri, vəziyyəti və istiqamətləri, maliyyə, kadr, təşkilati və intellektual resursları, onların reytinq və qiymətləndirilməsi metodikası. Elmi və ekspert biliklərinin analitik mərkəzlər formasında institutsional- laşmasını müəyyən edən əsas amillərə və siyasətin subyekti kimi onların rolu- nun yüksəlməsinə diqqət ayrılmışdır. Burada həmçinin analitik mərkəzlərin siyasi proseslərə təsirinin qiymətləndirilməsi metodikasına və ölkədə “beyin mərkəzləri”nin elmi, ictimai-siyasi statusunun yüksəldilməsinə dair tövsiyələr də təqdim edilmişdir. Tədqiqatda milli məkanda “beyin mərkəzləri”nin sistemli mənzərəsinin ya- radılması üçün dünyada mövcud olan təsnifat meyarları və prinsipləri əsas kimi götürülmüşdür. Eyni zamanda, mövcud meyarlar sahəsində vəziyyət hələlik mübahisəli olduğu üçün, burada onun tənqidi aspektlərinə xüsusilə geniş yer veril- mişdir. Bu tənqidlər mərkəzlərin tipologiyasının fərqli əsaslarını sintez etməyə və bütün dünya üzrə müxtəlif siyasi sistemlərə aid olan analitik mərkəzləri, onların siyasi qərarların qəbul edilməsi prosesinə təsirini müəyyən edən meyarlara dair hələlik elmdə yekdil qənaətin olmadığını göstərir. Layihənin həyata keçirilməsi üçün ölkədə olan ABM-lər haqqında il- kin ümumi məlumat bazası yaradılmış və onların fəaliyyəti təhlil edilmişdir. Milli məkanda mövcud olan ABM-lərin mövcud durumu, fəaliyyətinin əsas xüsusiyyətləri, istiqamətləri, beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığı, Azərbaycanda ABM-lərin maliyyə, kadr potensialı, təşkilati və intellektual resurslarının nəzərdən keçirilməsi, ölkədə “beyin mərkəzləri”nin qarşılıqlı əməkdaşlıq və tərəfdaşlığının səmərəli mexanizminin formalaşdırılması və s. istiqamətlərdə araşdırma aparıl- mışdır. Ölkədə ABM-lərin mövcud vəziyyətinin öyrənilməsi və təhlili bu qənaətə gəlməyə əsas verir ki, bu mövzuda tədqiqatların aparılmasına böyük ehtiyac möv- cuddur. Gənc nəslin öz intellektual potensialını reallaşdırmaq istiqamətləri, onun metodları və üsulları barədə təsəvvürlərinin geniş olması zərurəti də buraya da- xildir. Kitabda bu sahədə dünya təcrübəsinin əksini tapması, onun bütövlükdə AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 12 Azərbayan reallığı ilə müqayisə etmək imkanının yaradılması da öz müsbət əhəmiyyətini göstərəcəkdir. Tədqiqatda indiyədək yalnız Azərbaycanda deyil, bir çox məsələlər üzrə isə bütövlükdə dünyada təhlil edilməyən müvafiq mövzuların: XXI əsrdə ABM-nin yeni inkişaf meyllərinin-transmilliləşməsinin, ABM-nin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsində müxtəlif metodoloji yanaşmaların, dinamikasının ilk dəfə qələmə alınması bu sahənin inkişafı üçün tövsiyələrin verilməsi xüsusi vurğulan- malıdır. Müəlliflərin qənaətinə görə Azərbaycanda bu institutun inkişafını və qarşılıq- lı əməkdaşlığının səmərəli modelinin formalaşdırılmasını bir çox məsələlər ak- tual edir. Burada ölkədaxili və ölkəxarici siyasətdə baş verən aktual məsələlərin peşəkar dəyərləndirilməsi ənənəsini yaratmaq, rəqabətədavamlı mövqe tutmaq, analitikanın keyfiyyətini yüksəltmək ilk sırada durur. SAM-da aparılan tədqiqatın nəticələrini əks etdirən kitabın milli məkanda be- yin mərkəzlərinin işinin təkmilləşməsi, gənc nəslin öz intellektual potensialının reallaşdırması üçün düzgün istiqamət seçməsi, Azərbaycanda biliyə əsaslanan cəmiyyətin qurulması və inkişafı kimi məsələlərin həllində faydalı mənbə rolunu oynayacağını söyləmək olar. Ümidvarıq ki, “Azərbaycanda Araşdırma və Beyin Mərkəzləri (yaranması, inkişafı və perspektivləri)” adlı tədqiqatın işıq üzü görməsi qeyd edilən sahədə mövcud reallığın göz önündə canlanmasına, milli analitik-ekspert cəmiyyətinin dialoquna imkan yaratmaqla yanaşı, dünya “beyin mərkəzləri” məkanına ortaq səylərlə inteqrasiya etməsinə öz töhfəsini verəcəkdir. AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 13 I FƏSİL Araşdırma və Beyin Mərkəzi institutu-yaranması və inkişafının tədqiqi məsələləri AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 14 1.1. Azərbaycanda Araşdırma və Beyin Mərkəzləri mövzusunun tədqiqi nə vəziyyətdədir Azərbaycanda ABM-nin siyasətin subyekti kimi öyrənilməsini bir çox amillər aktual edir. İnkişaf edən ölkələrdə “beyin mərkəzləri” siyasi islahatların və transfor- masiyaların katalizatoru, ictimai siyasətin, vətəndaş cəmiyyəti institutlarının güclənməsinin təşəbbüskarı kimi də çıxış edir. Müasir cəmiyyətdə baş verən faziləsiz dəyişikliklər səbəbindən qərar qəbul etmə proseslərinin hədsiz dərəcədə mürəkkəbləşməsi analitik mərkəzlərin rolu- nun labüd şəkildə artmasına gətirib çıxarmışdır. Bu, siyasi sistemdə ABM-lərin qəbul edilən qərarların keyfiyyətini ekspertiza etməsi kimi vacib funksiyanı yerinə yetirməsi ilə əlaqədardır. İnkişaf etmiş dövlətlərdə analitik mərkəzlər vətəndaşların maarifləndirilməsi və təlimləndirilməsi, fərqli sosial qrupların və əhali təbəqələrinin maraqlarının cəlb edilməsi missiyasını öz üzərinə götürür, yəni onlar bütövlükdə cəmiyyətə xidmət edirlər. Beləliklə, analitik mərkəzlər aktual problemlərin həll edilməsinə, ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsinə və irəli aparılmasına, bununla da do- layısı ilə demokratiyanın inkişafına və möhkəmləndirilməsinə kömək edə bilir. Fərqli siyasi mühitlər obyektv olaraq analitik mərkəzlərin fəaliyyətinin müxtəlif modellərini formalaşdırır. Bu baxımdan analitik mərkəzlərin və siyasi elitanın qarşılıqlı münasibətlərinin, bu sahədə dünya təcrübəsinin xüsusiyyətlərinin, dina- mikası və perspektivlərinin müqayisəli təhlili nəticəsində mütərəqqi təcrübədən bəhrələnmə ilk növbədə bu fenomenin elmi tədqiqini tələb edir. Bu problem həm nəzəri, həm də praktiki nöqteyi-nəzərdən, mərkəzlərin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsi metodikasının işlənməsi və bu nüfuzun təsir dərəcəsinin müəyyən edilməsi üsullarının hazırlanması baxımından da aktuallıq kəsb edir. Elmi və ekspert biliklərinin institutsionallaşması və dövlət əhəmiyyətli məsələlərdə tətbiqi, inkişafı və onların siyasi nüfuzunun formalaşması məsələlərinin öyrənilməsi də əsas məsələlər sırasına daxildir. ABM-ri nisbətən yeni fenomen olsa da onlarınfəaliyyəti iləbağlı xarici dildə müəyyən ədəbiyyat mövcuddur. Bu ədəbiyyat əsasən ABM-lərin tarixi, fəaliyyəti, təcrübəsi ilə bağlıdır. Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, dünyada konkret dövlətlərin ABM-nin tədqiqinə həsr olunmuş ayrıca əsərlər və kitablar olduq- ca azdır. Mövcud ədəbiyyat ayrı-ayrı müəlliflərin məqalələri və ya kollektiv müəlliflərin baxışlarını əks etdirən məcmuələr formasındadır. Buna görədir ki, bir çox məsələlərin tədqiqi, hətta ABM institutunun tərifi və mənası, siyasətin intellektual təminatının digər subyektlərindən fərqli xüsusiyyətləri, ən vacibi Yüklə 3,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|